Ý kiến: Nhìn lại Cách mạng tháng Tám

• Nhà nghiên cứu Trương Nhân Tuấn
• Gửi cho BBCVietnamese.com

13 tháng 8 năm ngoáiNguồn hình ảnh, AFP Getty

Theo sử liệu chính thức thì cuộc “Cách mạng tháng Tám” được khởi động từ 14-8-1945, sau quyết định của Đảng Cộng sản (CS) Đông Dương tại cuộc họp Tân Trào và chấm dứt ngày 30 tháng 8 sau khi vua Bảo Đại thoái vị giao ấn kiếm cho đại diện CS.

Như vậy cuộc “ Cách mạng ” được diễn ra trong toàn cảnh miền Bắc vừa thoát khỏi nạn đói kinh hoàng với 2 triệu người chết và Đồng Minh vừa kết thúc cuộc Đại chiến Thế giới thứ II .Cuộc cách mạng xảy ra “ dưới sự chỉ huy của đảng, 20 triệu nhân dân ta đã nhất tề vùng dậy khởi nghĩa dành lại chính quyền sở tại … ” .Việc “ giành lại chính quyền sở tại ” được các sử gia Nước Ta ví như là “ cuộc chạy đua nước rút với quân đội Đồng Minh ” .Các bản Hiến pháp của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ( VNDCCH ) và sau này là Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Nước Ta ( CHXHCNVN ), không ngoại lệ, đều ghi nhận sự thành công xuất sắc của cuộc cách mạng ( tháng Tám ) là nền tảng khai sinh ra nước VNDCCH .Ngày 2 tháng 9 năm 1945 Hồ Chí Minh đọc tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa .Nhưng nếu xét lại thì yếu tố không đơn thuần xảy ra như vậy .Thế chiến thứ II tại châu Á kết thúc sau khi Nhật công bố đầu hàng ngày 15-8-1945 .Theo 1 số ít qui định của phe thắng trận, Nhật phải :Từ bỏ chủ quyền lãnh thổ tại các vùng chủ quyền lãnh thổ đã chiếm đóng trước đó .Các chính quyền sở tại do Nhật dựng lên ở các nơi này thì không được nhìn nhận .Trong thời hạn chuyển tiếp, quân đội Nhật có nghĩa vụ và trách nhiệm giữ trật tự trong lúc chờ đón quân Đồng Minh đến giải giới .Những vùng chủ quyền lãnh thổ Nhật chiếm đóng này gồm có Nước Ta .

Quyết định của quân Đồng Minh

Đồng Minh quyết định hành động ra làm sao về các vùng chủ quyền lãnh thổ này ? Trả lại độc lập hay liên tục chiếm đóng ?Một số vùng chủ quyền lãnh thổ bị Nhật chiếm đóng số phận đã được quyết định hành động qua các Hội nghị Yalta và Cairo trong lúc cuộc chiến tranh như Mãn Châu, Đài Loan … thì trả cho Nước Trung Hoa, Đại Hàn thì được độc lập. Một số được định đoạt hay tái xác lập sau cuộc chiến tranh theo Hòa ước San Francisco 1951 .Nguồn hình ảnh, GettyChụp lại hình ảnh ,Quân Nhật vào Đông Dương tháng 9/1941Riêng Nước Ta và nói chung là Đông Dương, không thấy nhắc đến yếu tố “ trả độc lập ” mà chỉ nói đến việc giải giới quân Nhật. Việc giải giới được lực lượng Đồng minh qui định : Quân đội Anh Quốc đảm nhiệm vùng phía nam vĩ tuyến 16 và quân đội Trung Quốc đảm nhiệm phía bắc vĩ tuyến 16 .Theo qui định này, ngày 9-9-1945 quân của Nước Trung Hoa do Tiêu Văn và Lư Hán đứng vị trí số 1 xuất hiện tại TP.HN. Tương tự, liên quân Anh-Pháp cũng xuất hiện ở miền Nam .Ta thấy không hề có việc lực lượng cách mạng “ chạy đua giành chính quyền sở tại ” với quân đội Đồng Minh hay việc “ 20 triệu nhân dân ta nhất tề vùng dậy giành lại chính quyền sở tại ” như các sử gia đã viết .Theo sử liệu, lực lượng cách mạng đã đánh Nhật giành chính quyền sở tại. Trên thực tiễn không có “ đánh đấm ” gì cả .Cuộc “ Cách mạng ” xảy ra sau ngày 15-8, tức lúc quân Nhật đã có lệnh bỏ súng đầu hàng. Thẩm quyền của Nhật tại Nước Ta ngay từ lúc đó đã chuyển sang lực lượng Đồng Minh. Quân Nhật không còn nắm chính quyền sở tại mà chỉ có nghĩa vụ và trách nhiệm “ giữ bảo mật an ninh trật tự ” .Quân “ Cách mạng ” đâu để cướp hay giành cái mà Nhật đã không còn nữa ?Thực chất ‘ cuộc chạy đua giành chính quyền sở tại ‘ là Việt Minh tận dụng khoảng trống quyền lực tối cao sau khi Nhật đầu hàng để nắm lấy chính quyền sở tại, kỳ vọng đặt Đồng Minh vào sự đã rồi .Nhưng điều này thất bại. Bởi vì khi Tiêu Văn và Lư Hán dẫn quân qua Nước Ta, dọc đường lực lượng này tước quyền hành của ‘ chính quyền sở tại cách mạng ‘ và trao cho phe thân Nước Trung Hoa. Vì vậy, cho dầu Việt Minh có thực sự cướp được chính quyền sở tại thì chính quyền sở tại này cũng đã bị Đồng Minh lấy lại .Cũng không hề có việc ‘ lực lượng cách mạng ‘ cướp chính quyền sở tại từ tay Bảo Đại ( ngày 30-8-1945 ) .Quốc gia mang tên Đế Quốc Việt Nam do Bảo Đại chỉ huy sinh ra sau khi Nhật đảo chánh Pháp ngày 10/3 năm 1945 .

Theo qui định của lực lượng Đồng Minh, phía thắng trận, tất cả những chính quyền do Nhật dựng lên (ở các vùng lãnh thổ chiếm đóng) đều không được nhìn nhận.

Về mặt pháp lý, Quốc gia Nước Ta của Bảo Đại không được quốc tế nhìn nhận mà điều này là thiết yếu để một vương quốc ‘ hiện hữu ‘ trên trường quốc tế .Đế Quốc Việt Nam trên thực tiễn không có quân đội. Ngân sách chi tiêu là số lượng zero. Ngoại giao cũng không. Tất cả đều phải trải qua Nhật. Ông Bảo Đại hay chính phủ nước nhà Thủ tướng Trần Trọng Kim không có bất kể thẩm quyền nào về chủ quyền lãnh thổ cũng như so với người dân của mình .Đế Quốc Việt Nam rõ ràng là một ‘ vương quốc bình phong ‘ .

Thành quả cách mạng và Tuyên ngôn độc lập

Vậy thì ‘ lực lượng cách mạng ‘ hoàn toàn có thể cướp cái gì ở vương quốc này ? Người ta đâu thể cướp cái mà người khác không có ?Còn việc “ Hai mươi triệu nhân dân ta nhất tề vùng dậy ” cũng chỉ là điều tưởng tượng .Miền Bắc vừa thoát nạn đói vào tháng 5, với 2 triệu người chết. Ba tháng sau dân cư hoàn toàn có thể nổi dậy để giành cái ăn. Nói 20 triệu người ‘ nhất tề vùng dậy ‘ là điều hoang đường, không thuyết phục được ai hết. Thực chất của Cách mạng Tháng Tám là vậy .Còn Tuyên ngôn Độc lập ngày 2/9 của ông Hồ ? Về thời gian, ngày 2/9 được ông Hồ lựa chọn không hề do vô tình mà là tác dụng đo lường và thống kê sâu xa .Ngày 2/9 năm 1945 cũng là ngày đế quốc Nhật ký văn kiện đầu hàng Đồng Minh trên chiếc Chiến hạm USS Missouri của Mỹ đang neo trong vịnh Tokyo .Về nội dung, bản Tuyên ngôn của ông Hồ dẫn nhiều ý tứ từ bản Tuyên ngôn độc lập của Hoa Kỳ .Từ hai chi tiết cụ thể này, ta hoàn toàn có thể cho rằng ông Hồ đã được sự gợi ý của các nhân viên OSS, tiền thân của CIA Mỹ, lúc đó đang hoạt động giải trí cùng với Nước Ta trên vùng biên giới Việt – Trung .Tuyên ngôn độc lập của ông Hồ, trên phương diện pháp lý cũng như trên trong thực tiễn, không biểu lộ được một vương quốc Nước Ta độc lập .Một số sử gia biện hộ rằng ‘ nền độc lập ‘ của VNDCCH kế thừa từ vương quốc Đế quốc Việt Nam của Bảo Đại ( công bố độc lập ngày 12/3/1945 ) .Trên công pháp quốc tế lý lẽ này không thuyết phục. Như đã nói, Quốc gia Đế Quốc Việt Nam của Bảo Đại vừa không có thực quyền, vừa không được nước nào nhìn nhận, đương nhiên ngoại trừ Nhật. Nền độc lập ( tức chủ quyền lãnh thổ ) của vương quốc gọi là “ Đế quốc việt nam ” do Nhật dựng lên là không hiện hữu .VNDCCH làm thế nào thừa kế Đế quốc Việt Nam cái mà thực thể này không có ?Dầu vậy đó là điều may cho Nước Ta. Bởi vì, nếu Đế quốc Việt Nam của ông Bảo Đại là một vương quốc độc lập có chủ quyền lãnh thổ thì Nước Ta sẽ bị Đồng Minh xếp vào loại vương quốc hợp tác với phát xít Nhật. Lúc đó Nước Ta sẽ bị đối xử như thể vương quốc bại trận. Hệ quả thế nào không ai hoàn toàn có thể lường được .Trường hợp Nhật, vương quốc bại trận, bị đặt dưới sự quản trị của Mỹ cho đến sau Hòa ước 1951. Dầu vậy, chủ quyền lãnh thổ gọi là quần đảo Nam Tây ( Nansei ), gồm có quần đảo Okinawa, liên tục đặt dưới sự quản trị của Mỹ cho đến đầu thập niên 70 .

Hiệp ước Sơ bộ 6/3/1946

Nền ‘ độc lập ‘ của nước VNDCCH sẽ rõ ràng hơn, chỉ vài tháng sau, lúc Hiệp ước Sơ Bộ 6-3-1946 được ký kết .Điều ước quan trọng của Hiệp ước là Việt Minh và Pháp nhìn nhận VNDCCH như thể một “ état libre – tiểu bang tự do ” thuộc Khối Đông dương, do ông Hồ chỉ huy. Còn việc thống nhất “ ba kỳ ”, Pháp hứa sẽ nhìn nhận tác dụng qua cuộc trưng cầu dân ý được tổ chức triển khai sau này .Nguồn hình ảnh, AFP GettyCác sử gia việt nam cho rằng từ “ etat libre ” ghi trong hiệp ước có nghĩa thực sự như thể “ vương quốc tự do ”. Chữ “ état ” nằm trong một liên bang ( hay một “ union – khối ” ) có nghĩa là “ tiểu bang ” chứ không phải là “ vương quốc ”. Các “ état – tiểu bang ”, như California ( thuộc Hợp chúng quốc Mỹ ) có QH, ngân sách, chính quyền sở tại … riêng nhưng “ chủ quyền lãnh thổ ” ( tức quyền chủ tể ) của nó lại thuộc về Liên Bang .Từ hiệu quả hiệp ước sơ bộ ta thấy nền ‘ độc lập ‘ của VNDCCH mà ông Hồ công bố ngày 2/9 năm 1945 là không có thực ra .VNDCCH chỉ là một vùng chủ quyền lãnh thổ, số lượng giới hạn ở Bắc Kỳ, thẩm quyền của ông Hồ thấp hơn Toàn Quyền Pháp. VNDCCH không phải là một ‘ vương quốc độc lập ‘, có chủ quyền lãnh thổ .Dầu vậy đây cũng là điều suôn sẻ. Cả hai bên ký kết đều xem hiệp ước này chỉ là thời đoạn, không có ý muốn tôn trọng. Ông Hồ ký kiệp ước vì muốn Trung Quốc rút đi. Còn Pháp ký hiệp ước vì muốn trở lại miền Bắc .Giả sử hiệp ước được tôn trọng, chắc như đinh Nước Ta sẽ bị chia làm hai ( hoặc ba ) vương quốc ( và chủ quyền lãnh thổ ) khác nhau. VNDCCH sẽ trở thành ‘ vương quốc ‘ do ông Hồ chỉ huy .Miền Nam ( Cochinchine ) chắc như đinh trở thành thuộc địa của Pháp ( như Guyane, Réunion, Nouvelle Calédonie … ) .

Trong khi miền Trung (An Nam) có thể trở thành một quốc gia khác, do Bảo Đại hay một hậu duệ nào đó của nhà Nguyễn lãnh đạo.

Đây là một sai lầm đáng tiếc lớn lao trong sự nghiệp chính trị của ông Hồ .Sử gia Trần Trọng Kim phê bình đại khái rằng sai lầm đáng tiếc của ông Hồ chỉ hoàn toàn có thể sửa bằng xương máu. Quả nhiên đúng như vậy. Ông Hồ sửa sai bằng cách đưa cả nước vào cơn máu lửa .

Bài viết thể hiện quan điểm riêng của nhà nghiên cứu Trương Nhân Tuấn từ Pháp.

Source: http://wp.ftn61.com
Category: Hỏi Đáp