Cuộc chiến ít biết của quân Anh ở Việt Nam

• Nguyễn Giang
• bbcvietnamese.com

1 tháng 12 2017

Tại Anh ngày nay, ít người biết quân đội nước này từng được ủy nhiệm chiếm đóng Nam Việt Nam gần tám tháng liền, từ tháng 9/1945 đến tháng 5/1946.

Máy của bạn không hỗ trợ nghe xem

Chụp lại video ,Bối cảnh quân Anh vào Nam Bộ tháng 9/1945 và những gì tiếp theo

Cuộc chiến nhỏ nhưng đã quốc tế hóa

Sách báo Nước Ta lúc bấy giờ cũng nói về đến cuộc kháng chiến chống Pháp ở Nam Bộ chứ không nhắc nhiều về vai trò của Anh .Nhưng trên thực tiễn, Nam Bộ không chỉ là nơi duy nhất ở châu Á quân Anh còn độc lập tác chiến sau Thế Chiến 2, mà còn là đại chiến mang tính quốc tế vào quy trình tiến độ bước ngoặt cho ba nước Đông Dương .Hơn hai vạn quân Anh gồm cả lính Punjab, Gurkha đã giúp hàng nghìn quân Pháp, vài trăm lính Nhật giành lại Hồ Chí Minh và Nam Kỳ cho Pháp .Trong những quân đoàn Pháp tái chiếm Đông Dương đã có không ít cựu binh Waffen SS nổi tiếng của phát-xít, nay khoác áo lê-dương .Phía Việt Minh cũng có vài trăm quân nhân Nhật bỏ sang trợ giúp, mà số lượng đông nhất là ở phía Nam .Các tài liệu Anh cũng nói về vụ bắt được một ” cố vấn Liên Xô ” ở gần TP HCM ngày 25/10/1945 .Nguồn hình ảnh, Keystone / Hulton Archive / Getty ImagesChụp lại hình ảnh ,Ngày 27/12/1945 tại Hồ Chí Minh, tướng Douglas Gracey ( 1894 – 1964 ) trao thanh kiếm danh dự cho nữ công dân Pháp Suzi Pinel, thành viên của Lực lượng Pháp tự do hoạt động giải trí bí hiểm chống Nhật ở Đông Dương trong Thế Chiến 2. Các Pháp kiều sau đó đã được tương hỗ để đánh lại Việt Minh .Người này đến từ Liên Xô đến hay là một người cộng sản nói tiếng Nga từ hàng ngũ Pháp chạy sang phía Việt Minh ? Câu chuyện này hẳn còn cần kiểm chứng .Các tài liệu tiếng Anh chỉ nói sau khi tra khảo người này, quân Anh đã chuyển ông ta cho An ninh ( Sûreté ) của Pháp .

Vì sao chọn quân Anh?

Theo một tài liệu của T.O. Smith công bố ở Đại học East Anglia thì sau Hội nghị Potsdam tháng 7/1945, Tổng Tư lệnh Quân đội Hoa Kỳ, Tướng George C. Marshall đã nhu yếu Tư lệnh người Anh của Quân Đồng minh tại Khu vực Đông Nam Á, Đô đốc Louis Mountbatten, tiếp quản khu vực phía Nam đường vĩ tuyến 16 chia đôi Đông Dương .Lực lượng Anh nhân danh Đồng Minh sẽ chỉ làm trách nhiệm giải phóng ( liberation duties ) để chuyển giao lại cho Pháp Tự do của Tướng Charles de Gaulle .Quân Anh không muốn dính líu sâu vào Đông Dương dù quan điểm chung của Bộ Ngoại giao là ” một nước Pháp mạnh tại châu Âu sẽ giúp cho bảo mật an ninh của Anh ” .Bộ Tổng tham mưu ( Joint Planning Staff ) thông tư cho Tướng Douglas Gracey chỉ bảo vệ Hồ Chí Minh và để những vùng xung quanh cho người Pháp tự lo và trợ giúp khi cầnCác tài liệu khác, như của sử gia David Marr ghi rõ những sỹ quan Anh và OSS của Mỹ đều không ưa thái độ của người Pháp .Lực lượng Mỹ tại Trùng Khánh bên cạnh bộ tư lệnh của Trung Hoa Quốc Dân Đảng còn phủ nhận chuyển vũ khí cho quân Pháp – trong thực tiễn là những nhóm tàn quân chạy khỏi Đông Dương sau khi Nhật thay máu chính quyền sang miền Nam Trung Quốc – để họ quay lại tái chiếm Đông Dương .Nguồn hình ảnh, Getty ImagesChụp lại hình ảnh ,Tướng Jean-Philippe Leclerc đã nêu quan điểm không hề thắng đại chiến với chủ nghĩa dân tộc bản địa tại Đông Dương. Ông tử nạn năm 1947 ở Bắc Phi

Chiến dịch Masterdom và Tướng Gracey

Xin nói một chút ít về binh nghiệp của Tướng Douglas Gracey, tư lệnh quân Anh tại Nam Bộ .Sinh năm 1894 tại Ấn Độ trong mái ấm gia đình quan chức thuộc địa, ông tốt nghiệp Trường võ bị Sandhurst .Sau khi Giao hàng tại Pháp trong Thế Chiến 1, ông về Ấn Độ làm tiểu đoàn trưởng gồm toàn xạ thủ sắc tộc Gurkha, người miền núi Himalayas .Tham chiến ở Iraq và Syria, ông lên hàm đại tá và đến Thế Chiến 2 thì được điều sang Miến Điện để chặn quân Nhật đánh từ Đông Dương sang Ấn Độ thuộc Anh .Khi nhận lệnh sang Đông Dương năm 1945, tướng Gracey đem vào quân đoàn Anh – Ấn và cả những đơn vị chức năng Gurkha quen thuộc dưới quyền .Quân Anh – Ấn đến Hồ Chí Minh ngày 13/9/1945 nhưng chiến dịch Masterdom hóa ra không hề đơn thuần .Nguồn hình ảnh, Keystone-FranceChụp lại hình ảnh ,Ngay sau khi quân Anh quay lại, kiều dân Pháp đã vũ trang và bắt những người trẻ tuổi Nước Ta trong lực lượng kháng chiến ở Nam BộĐầu tiên là không ai công nhận ngay quân Anh ở vai trò ‘ ông chủ ‘ mới .Việt Minh và những nhóm vũ trang khác người Việt đã hoạt động giải trí mạnh, và quân Nhật phủ nhận không trao nộp vũ khí như thỏa thuận hợp tác đầu hàng với Đồng Minh .Các kiều dân Pháp thì tái vũ trang để cố thủ trong nhà, dinh thự của họ để chống lại những vụ tiến công nhỏ lẻ của Việt Minh và phe dân tộc bản địa chủ nghĩa người Việt .Việc tiên phong Tướng Gracey làm là ban bố thiết quân luật ở Hồ Chí Minh và đưa quân ra phố, đẩy Việt Minh ra ngoại ô để người Pháp giành quyền quản trị đô thị .Tướng Gracey cũng quyết định hành động không tịch thu vũ khí của quân Nhật mà còn ra lệnh cho họ giúp quân Anh vãn hồi trật tự .

Nam Bộ Kháng chiến

Báo chí Nước Ta, như tạp chí Quốc phòng Toàn dân cũng miêu tả không ít thực trạng quan hệ giữa quân Anh và Việt Minh như sau :” Ngày 23/9/1945, thực dân Pháp núp dưới bóng quân Anh đã quay lại gây hấn ở Hồ Chí Minh, mở màn cuộc xâm lược nước ta lần thứ hai. Trước tình hình đó, Xứ ủy, Ủy ban nhân dân và Ủy ban Kháng chiến Nam Bộ triệu tập cuộc họp … trải qua ” Lời lôi kéo của Ủy ban Kháng chiến Nam Bộ ” .” Tiêu biểu cho ý thức ‘ độc lập hay là chết ‘ là tiểu đội bảo vệ Cột cờ Thủ Ngữ. Sáng 23 tháng 9 năm 1945, khi một đại đội quân Anh định hạ lá cờ đỏ sao vàng xuống để kéo lá cờ tam tài lên, vì danh dự lá cờ Tổ quốc, chỉ với vũ khí thô sơ nhưng những chiến sỹ cảm tử của ta nhất quyết ngăn cản dù phải quyết tử đến người ở đầu cuối. Cảm phục trước khí tiết đó, viên chỉ huy người Anh đã cho đại đội xếp hàng, bồng súng chào hương hồn những người anh hùng của đối phương đã ngã xuống dưới chân cột cờ … “Các tài liệu của Anh công nhận rằng người Nước Ta khi đó ” không muốn đổi ách chiếm đóng của Nhật Bản để nhận lại ách đế quốc của người châu Âu ” .Nguồn hình ảnh, Keystone / Getty ImagesChụp lại hình ảnh ,Quan chức và sỹ quan Anh duyệt binh tại Delhi năm 1946. Nam Bộ là mặt trận sau cuối Anh tham gia tại châu Á sau Thế Chiến 2 và đến 1947, London trả lại độc lập cho Ấn Độ” Họ cũng không ủng hộ chủ nghĩa cộng sản mà chỉ muốn có độc lập dân tộc bản địa. “Việc Anh lưu dung quân Nhật đến nay vẫn gây tranh cãi .Tương tự như ở Đông Dương, Anh đã dùng quân cảnh Nhật đàn áp nhóm kháng chiến Indonesia ở Bandung và Semarang, giết chết hàng nghìn người .

Liên tiếp giao tranh

Trước khi tướng Pháp Jacques-Philippe Leclerc, người hùng giải phóng Paris, đứng vị trí số 1 một đơn vị chức năng tới TP HCM nhưng phải nhờ quân Anh về phương tiện đi lại, vũ khí vào ngày 5/10/1945 thì quân Anh – Ấn đã có một số ít trận giao tranh với Việt Minh .Có bốn đợt giao tranh đáng kể Anh – Việt trong năm 1945 .Đợt tiên phong vào tháng 9 quân Việt Minh đánh vào trường bay Tân Sơn Nhứt do Anh quản trị, giết chết một lính Gurkha, phía Việt Minh có sáu người bị thiệt mạng .Đợt thứ hai vào ngày 10/10/1945, hàng loạt một trung đội Ấn Độ do Anh chỉ huy bị giết khi tuần tra ở ngoại ô .Nguồn hình ảnh, HOANG DINH NAMChụp lại hình ảnh ,Biểu tượng Toàn quốc Kháng chiến 1946 trong tranh tuyên truyền ở Nước Ta lúc bấy giờTrận thứ ba nổ ra ngày 13/10/1945, khi quân Việt Minh tiến công ồ ạt vào những điểm do lính Ấn Độ ( Punjab ), 1 số ít quân Pháp và Nhật bảo vệ, cũng ở ngoại ô Hồ Chí Minh .Trong trận này, những nguồn của Anh nói có 500 quân Việt Minh bị giết .Trong tháng 10/1945, những tài liệu Anh có ghi nhận những trận phản công của Việt Minh ” đánh vào những cơ sở như nhà máy điện, nước, cầu cảng, trường bay trên toàn khu vực TP HCM – Gia Định trong đợt thứ ba bằng vũ khí nhỏ, lựu đạn, súng cối ” .

Các sử liệu Anh cũng viết “Việt Minh chuyển sang chiến thuật bao vây nhỏ” nhưng không nói rõ vây gì và ở đâu.

Đặc biệt, trong cuộc giao tranh lần ba này, ” những nhóm quân Pháp mới đến đã được trao trách nhiệm giải cứu cho những cuộc vây hãm trong lúc quân Anh dùng cách tuần tra hung bạo ( aggressive patrolling ) để gây giật mình cho Việt Minh ” .Quân Anh – Ấn có tới 20 nghìn quân, cộng thêm trên 2500 quân Pháp và 1 số ít tiểu đoàn của Nhật nên phe chiếm đóng đã áp đảo cả về số lượng và vũ khí .

Câu chuyện Lê Văn Tám

Các tài liệu Nước Ta nói đến những trận đánh ở cầu Mống và cầu Thị Nghè, và chuyện Lê Văn Tám xảy ra vào tầm này, trong những ngày 17-18 / 10/1945 .Các nguồn quốc tế và Nước Ta hiện vẫn viết khác nhau về sự kiện tạm coi là một vụ cháy, nổ ở kho xăng hoặc kho đạn do phía Việt Minh gây ra .David Marr trong cuốn ‘ Vietnam : State, War, and Revolution ( 1945 – 1946 ) ‘ xác nhận đúng là có một vụ phá được ” những bể chứa dầu ở nhà máy sản xuất xi-măng Simon Pietri ” .Về cây ‘ đuốc sống ‘, David Marr viết nguyên văn ‘ A boy was said to have soaked himself in petrol and become a human torch “, nhưng cho rằng đây là chuyện do sử gia Trần Huy Liệu tạo ra .Nguồn hình ảnh, M. McNeill / Getty ImagesChụp lại hình ảnh ,Anh Quốc sử dụng nhiều quân đoàn Ấn Độ trong Thế Chiến 2 – hình minh họaMột số lời kể với báo chí truyền thông cách mạng Nước Ta thì vẫn chưa xác lập rõ được đây là vụ cháy ” kho đạn “, hay ” kho xăng của Pháp “, 1 số ít khác nói về ” trạm xăng của công ty Shell ” .Nhưng theo sử liệu Anh và sách của David Marr thì trận đánh trường bay Tân Sơn Nhứt xảy ra trong đợt tiến công tiên phong của Việt Minh vào cuối tháng 9, chứ không phải ngày 17-18 tháng 10 .Điều chắc như đinh là giao tranh giảm đi trong tháng 11 và 12 và những nhóm kháng chiến đã bị đẩy ra ngoài Hồ Chí Minh trong năm 1945 .Vì thế, đến ngày Giáng Sinh năm đó, trung đoàn bộ binh 32 của Anh hoàn toàn có thể chuyển giao lại cho Sư đoàn Bộ binh 9 của Tướng Pháp Jean-Etienne Valluy để rời Đông Dương sang Borneo .Nhưng sang đầu năm mới đã xảy ra trận đánh lớn ở đầu cuối của Việt Minh, và cũng giao tranh đáng kể nhất của quân Anh tại Nước Ta .Ngày 3/01/1946, chừng 1000 du kích Việt Minh đã tiến công vào địa thế căn cứ ở Biên Hòa và 100 người bị đạn súng máy của quân Anh bắn chết .

Cuộc chiến bất đắc dĩ?

Cuộc chiếm đóng của quân Anh tại TP HCM dù mang danh Đồng Minh cũng khiến nước này phải đo lường và thống kê đến mức độ dính líu thực tiễn vào một mặt trận không tương quan gì đến quyền hạn của London ở châu Á .Nguồn hình ảnh, AFPChụp lại hình ảnh ,Sau khi tái chiếm Đông Dương, quân Pháp đã thiết kế xây dựng cả những nhóm vũ trang sắc tộc thiểu số để chống cộng sản : Đô đốc Georges Thierry D’Argenlieu và Cao ủy Pháp tại Đông Dương Leon Pignon duyệt binh năm 1946Trong chính phủ nước nhà Anh cũng có hai phái có quan điểm khác nhau về vai trò của Anh tại Đông Dương .Tổng tư lệnh Lord Alanbrooke, vấn đáp thắc mắc từ Thủ tướng Clement Attlee về tình hình quân đoàn Anh ở Hồ Chí Minh đã gợi ý rằng chỉ nên duy trì sự dính líu vừa đủ, chờ quân Pháp quay lại rồi trao trả cho họ .Nước Anh khi đó, theo T.O. Smith, đã quá kiệt quệ vì cuộc chiến tranh ở châu Âu nên không có sức đâu mà lo thêm một mặt trận ở Nước Ta .Lord Alanbrooke giữ quan điểm rằng Anh không nên ngân sách gì thêm cho sự dính líu vào Đông Dương .Nhưng Bộ Ngoại giao, qua lời Trợ lý Thứ trưởng Oliver Harvey lại tin rằng Anh nên giúp Pháp tối đa ở Đông Dương để đổi lại sự ủng hộ của Pháp ở châu Âu .Bộ Ngoại giao Anh muốn chuyển cả 1 số ít những đơn vị chức năng lính Anh từ mặt trận Khu vực Đông Nam Á đang trên đường hồi hương sang Đông Dương .Tuy thế, chính phủ nước nhà Anh không muốn rắc rối với Hoa Kỳ nên chỉ giúp rất hạn chế khi Pháp ý kiến đề nghị Anh giúp cho tàu chiến, xe vận tải đường bộ để tái chiến Đông Dương .Lý do là bản thân Anh cũng phải ” vay mượn ” xe cộ, tàu chiến, trọng pháo, phi cơ của Hoa Kỳ trong chương trình nổi tiếng ” Lend-Lease ” .Anh đã nhu yếu Pháp hỏi thẳng người Mỹ để xin phương tiện đi lại và có lúc chỉ cho Pháp ” mượn ” hai chiếc phi cơ Spitfire .Một quyết định hành động của Thủ tướng Attlee biểu lộ rõ nhất cách tâm lý nước đôi của Anh về vai trò của Pháp tại Đông Dương .Ông không đồng ý để quân Anh chuyển đạn dược từ Nước Singapore sang Đông Dương cho Pháp nhưng chấp thuận đồng ý phân phối đạn cho Pháp tại châu Âu .Sau đó, việc Paris tự đưa đạn tới mặt trận ở Nước Ta không còn là chuyện của Anh .Nguồn hình ảnh, Getty ImagesChụp lại hình ảnh ,Việt Minh đã thắng trong đại chiến chống lại quân Pháp 1946 – 1954Kết cục vương quốc tương hỗ chính cho Pháp vẫn là Hoa Kỳ với cả những khoản chiến phí, tín dụng thanh toán, quân trang, quân dụng .Đây là sự biến hóa từ chủ trương ủng hộ quyền tự quyết của những dân tộc bản địa bị trị Woodrow Wilson nêu ra sang tương hỗ những cường quốc là liên minh .Đến tháng 5/1946, những đơn vị chức năng tác chiến Ấn Độ và Anh ở đầu cuối rút khỏi Đông Dương .Chiến dịch Masterdom chấm hết .

Tinh thần dân tộc trên toàn châu Á

Trong số 20 nghìn quân Anh Ấn vào Nam Nước Ta, chỉ có 40 người bị giết .Số quân Nhật và Pháp mỗi bên cũng bị giết từng đó .Phía Việt Minh dù có niềm tin cao nhưng vì trang bị quá lỗi thời và thiếu kinh nghiệm tay nghề chiến đấu nên đã quyết tử chừng 2500 quân, theo những tài liệu tiếng Anh .Ngày nay tìm ra một Lê Văn Tám đơn cử chắc là khó nhưng số lượng người trẻ quyết tử tại Nam Bộ với ý thức quyết tử chống Pháp thì phải lên tới hàng trăm .Tinh thần cảm tử vì độc lập của người Nước Ta hiện rõ trong báo cáo giải trình của những sỹ quan Anh gửi về nước .Trong bài ‘ Resurrecting the French Empire : British Military Aid to Vietnam September 1945 – June 1947 ‘, T. O. Smith viết rằng cùng thời hạn, chính phủ nước nhà Anh biết rõ cả Ấn Độ, Ceylon, Malaya và Nước Singapore đều có thiện chí với đại chiến vì độc lập ở Nước Ta nên đã lo âu công nhân cảng Ấn Độ đình công để chống lại việc đưa hàng quân dụng sang Đông Dương .Có phải vì tận mắt chứng kiến ý thức dân tộc bản địa của người Nước Ta sẵn sàng chuẩn bị quyết tử mặc kệ súng đạn tối tân hơn mà Anh Quốc biến hóa chủ trương ở Ấn Độ ?Đây là điều tất cả chúng ta sẽ không khi nào biết được nhưng sự thực là chỉ hơn một năm sau, Anh phải trả độc lập cho Ấn Độ .

Hai vị tướng cuối thời thực dân

Cuộc chiến Nam Bộ cũng tác động ảnh hưởng thâm thúy đến tâm lý của hai vị tướng ‘ cuối thời thực dân ‘, Leclerc và Gracey .Ngay từ khi đặt chân tới TP HCM, tướng Leclerc đã đề xuất phải đàm phán để tìm giải pháp chính trị, thay vì giao tranh .Nhìn trước những yếu tố quốc tế, ông nói câu nổi tiếng : ” Cuộc chiến chống cộng sản sẽ chỉ là vô dụng nếu không xử lý được chủ nghĩa dân tộc bản địa ” .Nguồn hình ảnh, Getty ImagesChụp lại hình ảnh ,Các ông Hồ Chí Minh ( quay sống lưng ), Leclerc ( thứ nhì từ trái sang ) và Jean Sainteny, ngày 24/03/1946 ở Vịnh Hạ Long. Đàm phán Pháp – Việt ở đầu cuối đã đổ vỡ và Việt Minh công bố Tổng khởi nghĩa vào tháng 12 năm đó .Quan điểm của Tướng Leclerc không được chính giới ở Paris ủng hộ và ông đã từ chức .Ông chết vì tai nạn đáng tiếc phi cơ khi đi thị sát ở Bắc Phi năm 1947 và được truy phong hàm nguyên soái .Còn tướng Douglas Gracey sau khi rời TP HCM đã quay về Ấn Độ và lên hàm Trung tướng .Sau khi Ấn Độ và Pakistan công bố độc lập khỏi Anh, ông vẫn ở lại và giữ chức Phó Tổng tư lệnh, rồi Tổng tư lệnh quân đội Pakistan .Ở chức vụ này, ông bất tuân lệnh của Tổng thống Mohammad Ali Jinnah điều quân vào vùng tranh chấp Kashmir .Năm 1951, ông nghỉ hưu và là người Âu sau cuối làm chỉ huy quân lực một nước Hồi giáo vùng Nam Á .Ông qua đời ở Surrey, phía Nam London năm 1964, khi chính sách thuộc địa của Anh tại châu Á chấm hết .

Một năm trước, Malaya và Singapore tuyên bố tách khỏi Anh và đến 1965 thì Singapore cũng độc lập.

Vẫn T.O. Smith viết rằng đại chiến ‘ bất đắc dĩ ‘ của Anh tại Nam Bộ cũng bộc lộ sự xuống dốc của nước Anh về tiềm năng quân sự chiến lược và nỗ lực vớt vát giành lại thuộc địa của Pháp khi cả hai nước này đều phải trông cậy vào Hoa Kỳ .Với học thuyết Chiến tranh Lạnh của Tổng thống Truman đưa ra năm 1947, mọi yếu tố Đông Á chuyển hướng để Hoa Kỳ đóng vai trò chủ chốt, dần thay chân cho hai ” cựu cường quốc Tây Âu ” đã về chiều .

Xem thêm về Lịch sử Việt Nam:

Source: http://wp.ftn61.com
Category: Hỏi Đáp