Bỏ ‘Tiên học lễ, hậu học văn’: Đôi lời thưa với Giáo sư Trần Ngọc Thêm

• Nguyễn Văn Mỹ
• Gửi cho BBC News Tiếng Việt từ Sài Gòn

26 tháng 11 2021Nguồn hình ảnh, Getty Images

Tại hội thảo “Văn hóa học đường trong bối cảnh đổi mới GD -ĐT”, do Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Quốc hội tổ chức ngày 21/11/2021; GS.TSKH Trần Ngọc Thêm kiến nghị bỏ khẩu hiệu “Tiên học lễ, hậu học văn” (THLHHV).

Lý do là ” Xã hội muốn tăng trưởng thì điều quan trọng là cần phải có con người phát minh sáng tạo, mà để có con người phát minh sáng tạo thì trước hết phải có con người dữ thế chủ động. Bỏ khẩu hiệu THLHHV để khai mở tư duy phản biện, giải phóng sức phát minh sáng tạo vì đó là mẫu sản phẩm giáo dục Nho giáo, ship hàng tiềm năng đào tạo và giảng dạy người thừa hành, coi việc người dưới phục tùng và giữ ” lễ ” với người trên là nhu yếu số 1 ” .Kiến nghị lập tức tạo địa chấn dư luận, cứ như bê bối của showbiz. Tôi phát hoảng thật sự. Nhiều đồng nghiệp và sinh viên email, điện thọai, chat zalo … bày tỏ sự kinh ngạc tột độ. Chính kiến cá thể cần được tôn trọng. Nếu sự không tương đồng, thì trao đổi .Có bạn trẻ ưng ý với ông Thêm vì dị ứng với bệnh khẩu hiệu, chỉ nói mà không làm. Nước Ta hiện được xem là cường quốc khẩu hiệu với vô vàn câu chữ rối ren, tối nghĩa, hiểu nhầm. Vị trí này trước đây thuộc về Trung Quốc, nay nhường cho Nước Ta độc quyền. Bệnh khẩu hiệu cần xóa bỏ càng sớm càng tốt, trừ câu THLHHV. Nếu bỏ, phải có câu nào hay hơn, bởi Nước Ta chưa có triết lý giáo dục .Ở miền Nam, trước 1975, THLHHV được xem là nền tảng giáo dục của chính sách Nước Ta Cộng Hòa. Lễ được hiểu theo nghĩa rộng là ” Đạo đức đời sống “, Văn là ” Kiến thức khoa học tự nhiên lẫn xã hội “. Thầy cô mà nghĩ ” Lễ ” chỉ là ” Phép tắc, lễ nghi, tôn ti xã hội ” thì không phải là thầy cô đúng nghĩa. Thầy cô ở miền Nam trước 1975, không ai nghĩ như vậy .Sau 1975, dấu tích chính sách cũ phần đông bị xóa sạch. Từ tên đường, bậc học, môn học dến sách học ; từ ngôn từ đến áo dài lẫn cách chào vòng tay cúi đầu, cách đối nhân xử thế … THLHHV bị hạ bảng, biến mất nhưng vẫn không có tư duy phát minh sáng tạo, nói chi phản biện. Vì nhiều nguyên do, giáo dục ngày càng xuống cấp trầm trọng tổng lực. THLHHV được hồi sinh nhưng bị hiểu méo mó, kể cả những người là TSKH .GS Thêm cho rằng ” Nguồn nhân lực THKHHV giỏi lắm chỉ hoàn toàn có thể giữ xã hội không thay đổi, chứ không hề giúp xã hội tăng trưởng. Muốn kiến thiết xây dựng xã hội tăng trưởng phải có những con người phát minh sáng tạo. Để phát minh sáng tạo, phải dữ thế chủ động và có tư duy phản biện. THL rồi thì con người sẽ trở nên thụ động, sẽ không còn tư duy phản biện vì yên cầu quan hệ một chiều, người dưới tôn trọng người trên. Còn sức phát minh sáng tạo và sự phản biện sống sót trong quan hệ hai chiều, người dưới và người trên cần có sự tôn trọng lẫn nhau ” .Theo tôi thì càng lý giải, càng rối rắm, chưa ổn .Sau 1975, học trò vòng tay chào thầy cô bị xem là không bình đẳng. Quan hệ cha – con, thầy – trò đều ” chiến sỹ tất ” .Chụp lại hình ảnh ,Hình cũ, Nước Ta năm 1997Thương cảm, tương hỗ người nghèo khó bị lên án là ” Tiểu tư sản “. Điều gì gắn với phong kiến đều bị lên án kịch liệt. Cuộc sống luôn tăng trưởng, nhiều thứ phải biến hóa, thích nghi nhưng có những thứ bất di bất dịch .Nếu không có phong kiến, làm thế nào có mình giờ đây ? Phong kiến Nước Ta không riêng gì giữ yên bờ cõi, độc lập về văn hóa truyền thống, chữ viết, không mất một tấc đất ; trước đại họa xâm lăng phương Bắc mà còn mở thêm bờ cõi .Từ mái ấm gia đình đến xã hội, phải có tôn ti trật tự, không hề ” cá mè một lứa “, toàn bộ cùng ” làm chủ tập thể ” ( phải viết – tập thể làm chủ, mới đúng mực ). Nếu không, xã hội sẽ hỗn loạn .Nguồn hình ảnh, Getty ImagesChụp lại hình ảnh ,Hồ Chí Minh tháng 7 năm 1975Quan hệ xã hội Nho Giáo hoàn toàn có thể một chiều xấp xỉ nhưng khi vào Nước Ta, đã biến hóa để thích ứng với những truyền thống lịch sử ” Kính già, yêu trẻ “, ” Học thầy không tày học bạn “, ” Vua – tôi một lòng “, ” Thuận vợ, thuận chồng ” ( vợ được đưa lên vế đầu ), … bộc lộ sự tôn trọng lẫn nhau .Mười bốn năm học đại trà phổ thông và ĐH ( chưa tốt nghiệp ) dưới chính sách Nước Ta Cộng Hòa ; tôi biết dừng xe, đứng nghiêm ngoài đường khi nghe quốc ca. Đi qua đám tang phải dỡ nón .Thực hành ” Gia huấn ca ” ( Nguyễn Trãi ). Gặp người già yếu, tàn tật, trẻ nhỏ là tận tình giúp sức. Luôn ” Đi thưa về trình ” ; biết ” Xin lỗi ” và dám nhận lỗi để sửa sai, không quen đổ ” tại ” và ” bị ” ; biết ” Cám ơn ” từ những việc li ti, từ em bé lẫn con cháu của mình …Nguồn hình ảnh, Getty ImagesChụp lại hình ảnh ,Hình chụp ở TP. Hà Nội năm 1980

Nhờ THLHHV, thầy cô giáo ở miền Nam trước 1975, nhìn là biết, không lẫn vào đâu được. Từ trang phục, tác phong đến lời ăn, tiếng nói. Sinh viên cũng vậy. Đi học, cứ đem xe vào bãi, không cần người trông. Những buổi học chung, cả ngàn người, các nhóm thường cử người đến sớm giữ chỗ. Chỉ cần cuốn tập đặt lên là không ai dám ngồi, nói chi việc chen lấn, giành giật.

Chợt nhớ chuyện cậu bé lớp 4 ở Cần Thơ vòng tay cám ơn tài xế nhường đường, dậy sóng dư luận, rồi được khen thưởng hồi tháng 4/2021. Việc quá đỗi thông thường, ” nhỏ như con thỏ ” của tổng thể học viên ở miền Nam trước 1975, bỗng thành nổi bật không bình thường, thành con voi giấy sau hơn nửa thế kỷ làm cách mạng. Nghĩ mà buồn cho giáo dục nước nhà .Nguồn hình ảnh, Getty ImagesChụp lại hình ảnh ,Hình chụp ở TP Hồ Chí Minh năm 1990Điều cần lên án là có những cơ sở giáo dục lúc bấy giờ, trương khẩu hiệu THLHHV làm lá bùa ngụy biện, che đậy sự tha hóa, kinh doanh thương mại giáo dục với doanh thu tối đa làm tiềm năng tối thượng. Dù giáo dục dưới hình thức nào, tại gia hay hay gia thục ( homeschooling ) ; từ những lớp năng khiếu sở trường hay học thêm ; những thầy cô chân chính luôn chú trọng THLHHV ( dạy đạo đức, nề nếp trước ; học trình độ sau ) .Từng làm con và làm trò, chẳng ai muốn mình là ” con hư, trò dốt “. Vấn đề là ngoan và giỏi theo nghĩa nào và cách nào. THLHHV cũng vậy. Nhân đây, tôi đề xuất hồi sinh lại cách chào thuần Việt ” Vòng hai tay trước ngực, hơi cúi đầu “, bộc lộ sự đoàn kết, người lớn phủ bọc người nhỏ. Người dưới, người nhỏ tuổi hơn chào trước. Người lớn tuổi hơn, cấp trên sẽ gật đầu chào lại .Một quốc gia, tự hào mấy ngàn năm văn hiến mà chào nhau lai căng. Người đưa tay lên cao vẫy như Mỹ và châu Âu ( văn hóa truyền thống dùng muỗng nĩa, chữ Latinh ). Kẻ chắp tay như Ấn Độ ( văn hóa truyền thống dùng tay, chữ Phạn ) Người khác gập người như Nhật Bản hay chắp tay nắm như Trung Quốc ( văn hóa truyền thống dùng đũa, chữ Hán ) …Nguồn hình ảnh, Getty ImagesChụp lại hình ảnh ,Học sinh ở TP Hồ Chí Minh năm 1999Tôi rất thích cách chào Bhutan, vương quốc được xem là niềm hạnh phúc nhất quốc tế. Khi chào, người Bhutan mở hai bàn tay ngang hông, đưa ra phía trước, rút về và úp lại ; bộc lộ sự hiếu khách, mời gọi và đảm nhiệm, rất là thân thiện và ý nghĩa .Cùng với cách chào, cần công nhận chính thức ” Áo dài là quốc phục Nước Ta “, cả nam lẫn nữ. Dĩ nhiên cần thông nhất mẫu tối thiểu. Cả quốc tế, nước nào cũng có quốc phục riêng, trừ Nước Ta. Thời bao cấp, có chỉ huy từng phê phán áo dài là ” Tàn dư phong kiến lẫn tư sản, rườm rà, một áo dài hoàn toàn có thể may được vài áo ngắn “. Nói vậy thì mặc đồ tắm biển đi làm, vừa thoáng mát, tiết kiệm chi phí vải lại kích thích hứng thú !Nguồn hình ảnh, Getty ImagesChụp lại hình ảnh ,Ảnh chụp năm 2005Chấn hưng giáo dục là việc làm cần kíp nhưng không hề một sớm một chiều, không hề do một người hay một nhóm ngườichủ quan, quyết định hành động kiểu ” Đùng một cái “, tùy hứng và tùy tiệntheo cảm tính. Chất lượng giáo lục quyết định hành động vận mệnh vương quốc, tùy thuộc rất nhiều thứ. Từ cách đạy, cách học, mục tiêu học đến thể chế .Xin mượn mấy câu nói của Nelson Mandela ( 1918 – 2013 ) thay lời cảnh báo nhắc nhở .” Giáo dục đào tạo là vũ khí mạnh nhất để đổi khác quốc tế. Để hủy hoại bất kể vương quốc nào, không cần phải sử dụng đến bom nguyên tử hoặc tên lửa tầm xa. Chỉ cần hạ thấp chất lượng giáo dục và được cho phép gian lận trong những kỳ thi của sinh viên .- Bệnh nhân chết dưới bàn tay những bác sĩ của nền giáo dục ấy .- Các tòa nhà sụp đổ dưới bàn tay những kỹ sư của nền giáo dục ấy .- Tiền bị mất trong tay những nhà kinh tế tài chính và kế toán của nền giáo dục ấy .- Nhân loại chết dưới bàn tay những học giả tôn giáo của nền giáo dục ấy .- Công lý bị mất trong tay những thẩm phán của nền giáo dục ấy .

– Sự sụp đổ của giáo dục là sự sụp đổ của một quốc gia”.

Tôi rất thích ý kiến của bạn Đoàn Hòa ” Giáo dục đào tạo không học Lễ ( đạo đức ) trước thì học gì ? Ông bà ta thường nói, tài mà không có đức cũng vứt ! Câu THLHHV dù khoa học tân tiến đến … 8.0 vẫn luôn có giá trị ” .THLHHV không phải là nguyên do gây ra những lỗi lầm như GS Thêm nghiên cứu và phân tích, nên chẳng có nguyên do gì để bỏ. Cái cần bỏ là tư duy phòng lạnh, suy đoán chủ quan, nhân danh khoa học .

Bài viết thể hiện quan điểm, ý kiến của giảng viên Doanh nhân, Khoa Du lịch, Nguyễn Văn Mỹ, Chủ tịch Lửa Việt Tours

Source: http://wp.ftn61.com
Category: Hỏi Đáp