Những điểm mới của SGK Tiếng Việt 1 và những điều lưu ý với thầy cô

Để những thầy cô và cha mẹ hiểu kỹ hơn về những cuốn sách giáo khoa lớp 1 đã được Bộ GD&ĐT công bố và những trường sẽ lựa chọn để sử dụng từ năm học tới, BigSchool sẽ san sẻ những quan điểm của tác giả. Mong được sự hợp tác của những nhóm tác giả .

Nguyên tắc của BigSchool nêu ra là: Chỉ làm bạn đọc hiểu rõ hơn về cuốn sách giáo khoa (SGK) mà sẽ không đăng các ý kiến có ý so sánh với các nhóm tác giả khác hoặc các cuốn SGK khác.

Mở đầu cho loạt bài này là ý kiến của GS. TS. Lê Phương Nga, giảng viên cao cấp khoa Giáo dục Tiểu học, trường Đại học Sư phạm Hà Nội, chủ biên sách giáo khoa mới môn Tiếng Việt lớp 1 trong bộ sách giáo khoa “Vì sự bình đẳng và dân chủ trong giáo dục”. 
Bìa SGK Tiếng Việt 1 do GS. TS. Lê Phương Nga là chủ biên

Một số điểm mới về nội dung

Ngoài việc bảo vệ nhu yếu về phẩm chất và năng lượng nhằm mục đích hiện thực hoá tiềm năng chung của chương trình Ngữ văn : giáo dục những phẩm chất yêu nước, nhân ái, chịu khó, trung thực và nghĩa vụ và trách nhiệm ; những năng lượng chung như : tự chủ và tự học, tiếp xúc và hợp tác, xử lý yếu tố và phát minh sáng tạo, SGK Tiếng Việt 1 của bộ sách Vì sự bình đẳng và dân chủ trong giáo dục do tôi chủ biên chú ý quan tâm hình thành năng lượng đọc hiểu và viết phát minh sáng tạo bằng cách đưa nội dung đọc hiểu dạy ngay từ quy trình tiến độ Học vần, có nội dung viết phát minh sáng tạo ( viết câu, đoạn ) chứ không chỉ viết kĩ thuật theo đúng nhu yếu của chương trình mới môn Tiếng Việt .
Sách đã sử dụng nhiều giải pháp và kĩ thuật biên soạn để hiện thực hoá những nguyên tắc tích hợp, tiếp xúc, tích cực hoá hoạt động giải trí và kích hứng thú của học viên. Đặc biệt, những tác giả không chỉ trình diễn nội dung học tập mà nỗ lực tối đa biểu lộ cách học của học viên trên từng trang sách. Phương châm biên soạn là dễ hóa và mê hoặc hóa, bảo vệ sự thành công xuất sắc của học viên ngay từ những ngày đầu đến trường .
* Điểm mê hoặc của sách là có quy trình tiến độ Làm quen cho học viên ghi nhớ đúng hình dạng vần âm bằng cách kêu gọi kinh nghiệm tay nghề bản thân, mày mò từ những vật phẩm quanh mình và tạo hình khung hình .

Ví dụ:

* Sách lựa chọn trật tự dạy vần theo nguyên tắc đưa từ nghi vấn vào sớm, tạo cơ hội cho học sinh nhanh chóng tự đọc được câu hỏi, bài tập, phát huy khả năng tự học. Sách đưa hết các vần có âm chính a và âm cuối trong tuần học Vần đầu tiên để học sinh sớm đọc được các từ nghi vấn (ai, sao, cái gì, làm gì, tại sao, thế nào, bao giờ, khi nào) là những từ công cụ để điều hành dạy học bằng câu hỏi.

Ví dụ: Đến Bài 33 (ăn – ăt), học sinh đã được học hết các vần an, at, am, ap, ang, ac, anh, ach, ai, ay, ao, au và biết cách đọc các tiếng chứa các vần này nên có thể tự đọc được các câu hỏi trong bài.

* Sách thiết kế xây dựng được một mạng lưới hệ thống bài tập có tính ” mở ” để trên một vật tư tối thiểu đạt được hiệu quả tối đa .
Ví dụ :

Bài tập Tạo tiếng có âm, vần vừa học Sách đưa ra mô hình tiếng mẫu để học sinh dựa vào đó tự tạo các tiếng bằng cách ghép các phụ âm đầu bất kì với vần vừa học; sau đó các em phải biết chọn được các tiếng có nghĩa (tiếng có khả năng tạo từ) trong số các âm tiết ghép được. Ví dụ khi học vần an, với chữ b, học sinh sẽ tạo ra được 5 tiếng cũng là 5 từ đơn: ban, bàn, bản, bán, bạn.

Các câu hỏi/ bài tập mở rộng vốn từ, viết, nói và nghe… đều có tính “mở” để học sinh được thể hiện ý kiến cá nhân tùy theo trình độ và kinh nghiệm của bản thân, tạo cơ hội để học sinh có những ý kiến khác nhau.

Các bài Đọc mở rộng đưa ra các yêu cầu mang tính “mở” để học sinh có thể tìm kiếm văn bản đọc mở rộng từ nhiều nguồn khác nhau tuỳ thuộc vào điều kiện cá nhân, nhà trường và địa phương.

* Sách có tính tích hợp cao trong những bài .
Tích hợp những hoạt động hình thành những kĩ năng đọc, viết, nói và nghe, đọc thành tiếng với đọc hiểu ; tích hợp đọc hiểu và viết câu, đoạn, … Việc phân phối kiến thức và kỹ năng tiếng Việt và hình thành kĩ năng nói và nghe, viết sẽ dạy gắn chặt với kĩ năng đọc hiểu chứ không rời theo từng mạch. Phần Nói và nghe không theo mạng lưới hệ thống âm mà theo những chủ đề tiếp xúc gắn với trường hợp trong bài đọc. Vì thế, số lượng bài tập không nhiều nhưng vẫn bảo vệ tăng trưởng khá đầy đủ những kĩ năng .

Ví dụ:

* Sách kiến thiết xây dựng được đường tăng trưởng năng lượng ở nhiều mức, tương thích với nhiều vùng miền và đưa ra được những phương pháp, kĩ thuật dạy học để tạo ra sự tăng trưởng năng lượng này một cách chắc như đinh .

Ví dụ: Bài kể chuyện Quạ trồng đậu

+ Mục tiêu của bài học: Dựa vào tranh và câu hỏi gợi ý, học sinh kể được câu chuyện ngắn Quạ trồng đậu bằng 4 – 5 câu và hiểu được kết quả, niềm vui của lao động, từ đó hình thành phẩm chất chăm chỉ.

+ Bước 1 : Hướng dẫn học viên kể theo từng tranh dựa vào câu hỏi gợi ý dưới tranh
Kết quả của bước 1 là học viên sẽ đạt được tác dụng mong đợi, nói được 4 câu : “ Quạ nhặt được những hạt đầu. Quạ vùi những hạt đậu xuống đất. Những hạt đậu mọc thành cây đậu. Cuối cùng, những cây đậu mọc ra rất nhiều quả. Quạ cảm thấy rất vui. ”
+ Bước 2 : Hướng dẫn học viên kể hàng loạt câu truyện

– Sau khi sử dụng kĩ thuật liên kết, học sinh sẽ đạt được kết quả mong đợi là kể được: “Một hôm, Quạ nhặt được những hạt đậu. Quạ bèn vùi chúng xuống đất. Chẳng bao lâu sau, những hạt đậu đã mọc lên thành cây đậu. Cuối cùng, những cây đậu ấy đã mọc ra bao nhiêu là quả. Quạ cảm thấy sung sướng vô cùng.”

– Sau khi sử dụng kĩ thuật phát triển, học sinh sẽ đạt được kết quả mong đợi là kể được: “Một hôm, Gà trống vác một túi đậu về nhà. Túi bị thủng nên những hạt đậu rơi ra ngoài. Quạ nhặt được chúng./ Quạ rất thích trồng cây. Thế là cậu ta bèn vùi  những hạt đậu xuống đất./ Chẳng  bao lâu sau, những hạt đậu đã nảy mầm, mọc thành những cây đậu./ Cuối cùng, những cây đậu đã mọc bao nhiêu là quả xum xuê. Nhìn thấy thế, quạ chỉ muốn nhảy lên vì vui.”

Những điểm mới về hình thức

 

SGK Tiếng Việt 1 được biên soạn và phong cách thiết kế mới lạ, mê hoặc, phát minh sáng tạo về hình thức .
* Các hình vẽ liên hoàn, phản ánh được nội dung bài học kinh nghiệm. Do đó, hoàn toàn có thể dùng hình ảnh để dạy học đa phương thức, tạo thời cơ cho học viên dựa vào hình ảnh để triển khai những hoạt động giải trí, giáo viên được sử dụng tối đa những phương tiện đi lại dạy học .

* Các trang sách được trình bày cân đối, hài hòa giữa kênh chữ và kênh hình, giữa tuyến cung cấp thông tin và tuyến tổ chức hoạt động của học sinh. Các hình ảnh tươi sáng, ngộ nghĩnh và phù hợp với tâm lí lứa tuổi học sinh lớp 1.
Ví dụ:

Những lưu ý với giáo viên dạy SGK Tiếng Việt lớp 1

Để bảo vệ sự thành công xuất sắc của học viên ngay từ những ngày đầu đến trường, theo tôi, giáo viên cần :

1. Tương tác thân thiện, xây dựng văn hoá giữa thầy – trò, trò – trò

Điều đặc biệt phải được nhấn mạnh là giáo dục phẩm chất và những năng lực chung cho học sinh qua môn Tiếng Việt không chỉ ở nội dung dạy học mà còn thông qua phương pháp dạy học. Tư tưởng cơ bản là: Thay vì là người ban phát kiến thức, chân lí, thầy giáo sẽ là người đồng hành cùng học sinh đi tìm kiến thức, chân lí; thay vì là người đứng ngoài cuộc giao tiếp để phán xét, thầy giáo cũng đang giữ một vai trong chính cuộc giao tiếp lớn – dạy học tiếng Việt. Bởi vậy, thay vì thuyết giảng về những quy tắc ứng xử, giao tiếp văn hoá, thầy giáo phải xây dựng được hình ảnh của bản thân là một nhân vật giao tiếp mẫu mực, thân thiện, hợp tác.
GS. TS. Lê Phương Nga tại Hội thảo Khoa học Quóc tế

2. Điều hành quá trình dạy học như là người trực tiếp tham gia những tình huống giao tiếp giả định

Trong dạy học theo hướng thay đổi, thầy giáo sẽ tạo điều kiện kèm theo, hướng dẫn, gợi ý, tương hỗ. Thầy giáo sẽ là người tham gia, tổ chức triển khai, nghiên cứu và phân tích và tư vấn … Thầy giáo cần hướng dẫn “ kín kẽ ”, nghĩa là để học viên không nhận thấy sự can thiệp của thầy như một người ngoài, mà như thể một người tham gia vào cuộc tiếp xúc. Điều này cho thấy vai trò của người dạy đã đổi khác. Chúng ta làm rõ điều này bằng cách nghiên cứu và phân tích ví dụ sau :
Khi dạy bài tập đọc ” Cái Bống “, để vấn đáp thắc mắc liên hệ của bài đọc : ” Em đã làm gì giúp mẹ ? “, giáo viên đã gợi ý cho học viên chơi game show đóng vai : 2 học viên được đóng vai người phỏng vấn và người được phỏng vấn, còn cả lớp ở vai xem, nghe cuộc phỏng vấn. Tình huống xảy ra là : Cả hai bạn học viên đóng vai chỉ nhìn vào nhau, không nhìn xuống những bạn dưới lớp, mặt bạn phỏng vấn rất buồn, còn bạn được phỏng vấn nói rất bé. Giáo viên đã can thiệp một cách trực tiếp : ” Tuấn Anh ( tên học viên phỏng vấn ) nhìn vào những bạn, tươi lên, mặt buồn thế sao được ! Lan Phương ( tên học viên được phỏng vấn ) nói to lên, nói thế ai nghe được ! ” .

Bình luận: Thay vì làm một người đứng ngoài trò chơi để phán xét, giáo viên cần phải can thiệp một cách kín đáo, cần đặt mình trong vai một nhân vật đang chơi – người ghi hình, ghi âm cuộc phỏng vấn. Và sự tác động chờ đợi lúc này sẽ là: Giáo viên dùng 4 ngón tay làm ống kính máy quay và nói với Tuấn Anh: “Tuấn Anh, nhìn lên, chuẩn bị ghi hình, tươi lên chút nữa nào!”, giáo viên đóng kịch đưa micro có tay cầm dài cho Lan Phương, tay hất từ dưới lên ra hiệu tăng âm lượng để thu tiếng, mà không hô “Nói to lên”.
GS. TS. Lê Phương Nga đến với Giáo dục tỉnh Quảng Bình

3. Chỉ điều hành quá trình dạy học khi đã kết nối được với học sinh

Thầy giáo cần có những phương pháp khác nhau để lôi cuốn học viên, cần có một tín hiệu lệnh báo rằng đã đến lúc phải tập trung chuyên sâu thao tác. Lúc học viên làm ồn, giáo viên không cố để nói to hơn, át tiếng học viên mà phải làm điều ngược lại : đứng lặng và ra hiệu ” suỵt “. Hãy dùng toàn bộ ngôn từ khung hình để học viên nhận thấy : ” Tôi đang hướng về những em ” và nhớ rằng chỉ giao trách nhiệm, nêu nhu yếu của hoạt động giải trí khi mắt đã liên kết với học viên. Lúc giao trách nhiệm, luôn nhìn vào mắt học viên với ánh mắt thân thiện, khuyến khích. Nguyên tắc này không được cho phép thầy giáo vừa quay sống lưng vào học viên vừa giao trách nhiệm, không được cho phép thầy giáo lên lớp chỉ cốt nói điều thầy định nói mà không quan tâm gì đến phản ứng của học viên. Điều này cũng không được cho phép thầy giáo hấp tấp vội vàng giao trách nhiệm khi học viên chưa sẵn sàng chuẩn bị được tâm thế đi vào cuộc tiếp xúc. Điều này cũng yên cầu thầy giáo không chỉ dùng lời mà dùng tổng thể những phương tiện đi lại ngôn từ phi lời : một cái nháy mắt, một ngón cái giơ lên tán thưởng, vài ba cái vỗ tay nhắc nhở phải tập trung chuyên sâu, một bàn tay đặt nhẹ lên vai động viên … Những việc làm này cũng được chuyển giao để học viên tiếp xúc với nhau trong hoạt động giải trí nhóm .

4. Dạy học lạc quan – chú trọng vào thành công của học sinh

Để giúp học viên vượt qua được ” cửa ải ” lớp 1, tạo được động cơ và hứng thú học tập cho những em, ngay từ những ngày đầu những em đến trường, thầy giáo phải biết tổ chức triển khai quy trình dạy học theo một kế hoạch sáng sủa : chú trọng vào mặt thành công xuất sắc của học viên .

Khi học sinh lần đầu đến trường, điều quan trọng chưa phải là dạy cho các em kiến thức gì mà phải làm cho các em yêu thích việc học. Trước hết, giáo viên cần phải tạo động cơ, hứng thú học tập Tiếng Việt bằng cách cho học sinh thấy lợi ích của việc học tập, của việc học chữ: “Con mà biết chữ thì thật là thú vị. Cô có thể viết cho con lời nhắn, con có thể đọc truyện…”, “Con làm được một đồ chơi đẹp, vẽ được một bức tranh đẹp, làm thế nào để mẹ và cô biết là của con. Hãy học để viết tên mình nhé!”, “Và đây là căn nhà đầy đồ chơi. Chìa khoá để mở có ghi một chữ, ai biết đọc sẽ mở được ngay.”, “Còn đây là một vương quốc thật diệu kì dành cho những người biết đọc, biết viết…”.
GS. TS. Lê Phương Nga đến với Giáo dục tỉnh Quảng Ninh
Tiếp theo, thầy phải tổ chức cuộc sống ở trường thật hấp dẫn, tạo nhiều niềm vui. Mỗi học sinh mong muốn và phải là người hạnh phúc ngay hôm nay, còn chúng ta sẽ là người kém cỏi nếu mỗi giây phút tiếp xúc với chúng ta, các em không được vui sướng, hạnh phúc. Bởi vậy, thầy giáo phải thường xuyên tìm hiểu học sinh muốn việc học diễn ra như thế nào, cái gì làm các em thích, cái gì làm các em không thích.

Thầy cô dạy lớp 1 cần tập cho mình có một cách nhìn : Em học viên nào cũng ngoan, em nào cũng giỏi, em nào cũng cố gắng nỗ lực. Chỉ có em này ngoan, giỏi, cố gắng nỗ lực nhiều hơn ; em kia ngoan, giỏi, nỗ lực ít hơn mà thôi. Thầy cô lớp 1 phải có một phẩm chất đặc biệt quan trọng, biết cách cư xử đặc biệt quan trọng với học viên. Đó là thái độ nâng đỡ, khuyến khích, thông cảm, chú trọng vào mặt thành công xuất sắc của những em. Đó là năng lực biết tự kiềm chế, năng lực đồng cảm với học viên, năng lực thao tác kiên trì, tỉ mỉ. Đó là năng lực biết tổ chức triển khai quy trình dạy học một cách nhẹ nhàng, tự nhiên, không gây căng thẳng mệt mỏi ở học viên .

Nhiều khi chúng ta khích lệ học sinh tích cực làm việc, giúp các em dễ dàng vượt qua khó khăn trong học tập nhờ vào cách chúng ta giao nhiệm vụ cho các em. Cùng một nhiệm vụ như nhau nhưng có cô giáo đã nêu nó lên với một vẻ mặt lạnh lùng và giọng nói ra lệnh nặng nề, còn cô giáo khác lại biết nêu lệnh của bài tập một cách hào hứng, thú vị như đặt ra trước các em một câu đố, như đưa các em vào một trò chơi. Chẳng hạn: “Nào, bây giờ các con hãy chú ý nghe đây. Cô cho rằng bài tập này hơi khó, ai mà làm được thì phải giỏi lắm đấy!”. Những lời kêu gọi, thúc giục như vậy mang tính chất thân mật, bạn bè. Chúng sẽ kích thích hứng thú học của học sinh, khiến cho các em cảm thấy thoải mái, tự tin.
Tập huấn nâng cai năng lực cho cán bộ quản lý và giáo viên
Thử lấy thêm một vài ví dụ: Trong giờ học vần, học sinh học rất giỏi. Hầu như cả lớp đều giơ tay xung phong phân tích cấu tạo âm tiết. Các em nói rất tự tin, nói to, rõ ràng, rành mạch, chẳng hạn như: “Thưa thầy, tiếng tuyên gồm có hai phần, phần đầu là âm tờ, phần vần là vần uyên“. Trong lúc đó, thầy giáo với bộ mặt lạnh lùng và chỉ dùng hai động tác để giao tiếp với học sinh: hất tay ra hiệu cho học sinh đứng lên phát biểu và phẩy tay xuống với lệnh cộc lốc: “Ngồi xuống”, không một lời khen ngợi, động viên nào cả. Cả một không khí ảm đạm bao trùm lớp học. Tình huống dạy học như vậy cũng diễn ra tương tự ở một lớp khác, nhưng ở đây không khí giờ học thật là sinh động. Trên cặp mắt các em lấp lánh niềm hạnh phúc. Có cái gì ở đây? Thật đơn giản: Cô giáo rất có tài ngợi khen. Với em nào cô cũng có lời khen riêng. Nào là “Lê Duy hôm nay đã đọc to rõ ràng”, “Nhật Linh đã biết ngồi để mắt xa vở”. Nào là “Bạn Hùng đã biết ngồi ngay ngắn, không chen chỗ với bạn Dũng”, “Thu Hương trả lời thật chính xác”,… Ngay cả khi một học sinh đọc rất chậm và nhỏ, ngắc nga ngắc ngứ, không có gì để khen về kết quả hoạt động thì giáo viên cũng cần khen thái độ: “Con đã cố gắng đọc, thế là rất tốt, nhưng cô nghĩ chúng ta sẽ phải cùng nhau đọc nhiều hơn.”

Thay vì chỉ ra thật nhiều lỗi ở học viên, giáo viên cần chú trọng vào những hiệu quả thành công xuất sắc đã đạt được, tôn vinh phát minh sáng tạo của học viên. Cần phải biết tỏ ra kinh ngạc, vui sướng, cần phải tôn trọng những phát minh sáng tạo của học viên, dù rất nhỏ. Đừng tỏ ra rằng thầy luôn luôn đúng, chỉ có thầy là người nắm chân lí. Thầy giáo cũng cần làm cho học viên hiểu rằng thầy cũng hoàn toàn có thể sai lầm đáng tiếc và cần được học viên trợ giúp. Lúc này lỗi của thầy sẽ kéo theo sự hoạt động tư duy của học viên. Các em sẽ sung sướng vì được làm người tiên phong tìm ra chân lí. Việc chú trọng vào mặt thành công xuất sắc của trẻ yên cầu tất cả chúng ta phải thiết kế xây dựng những trách nhiệm dạy học của những ngày đầu trẻ đến trường sao cho bảo vệ cho những em có những thành công xuất sắc chắc như đinh tiên phong chứ không phải là những thất bại cay đắng tiên phong. Vì chỉ có thành công xuất sắc, niềm tự hào về thành công xuất sắc, cảm xúc xúc động khi thành công xuất sắc mới là nguồn gốc thật sự của ham muốn học hỏi .

GS. TS. Lê Phương Nga

Source: http://wp.ftn61.com
Category: Tin Tức