Nghệ thuật là ánh trăng lừa dối là câu nói của ai

Đề bài: “Nghệ thuật không cần phải là ánh trăng lừa dối, nghệ thuật không nên là ánh trăng lừa dối, nghệ thuật chỉ có thể là tiếng đau khổ kia thoát ra từ những kiếp lầm than.” (Trăng sáng, Nam Cao)

Bài viết

Văn học chính là tấm gương phản ánh đời sống, soi chiếu cuộc sống, để qua đó mỗi người hoàn toàn có thể tự rút ra những bài học kinh nghiệm cho riêng mình. Bởi vậy văn chương chân chính phải bắt nguồn từ hiện thực đời sống, và được đúc rút kinh nghiệm tay nghề của người cầm bút. Những tác phẩm văn học tầm cỡ sở dĩ sống sót đến thời nay là do quy trình đúc rút, thưởng thức từ chính tác giả, chắt lọc từ hiện thực đời sống đầy khổ đau, chát chúa.

Vì vậy bàn về nghề văn và bàn về sự sinh ra của tác phẩm văn học chân chính, nhà văn Nam Cao đã viết : “ Nghệ thuật không cần phải là ánh trăng lừa dối, nghệ thuật không nên là ánh trăng lừa dối, nghệ thuật chỉ hoàn toàn có thể là tiếng đau khổ kia thoát ra từ những kiếp lầm than. ” ( Trăng sáng ), đúng vậy văn chương thực sự muốn sống sót ở cuộc sống này phải bắt nguồn từ cuộc sống thực, phản ánh chân thực những chuyển biến xã hội đang diễn ra trong cuộc sống, và con người trong văn chương phải sôi động là những con người từng trải, hiểu đời, hiểu người.

Nếu nghệ thuật chỉ là ánh trăng lừa dối thì văn chương sẽ chết, những trang văn trở nên hư ảo, mơ hồ, trống rỗng nuôi dưỡng những xúc cảm không hề sống sót trong con người, chúng chỉ hoàn toàn có thể là những dòng văn lãng xẹt khiến cho con người bi lụy, ảo tưởng về cuộc sống, về sức mạnh của mình.

Nam Cao đã có một nhận định và đánh giá đúng đắn trong cuộc sống hoạt động giải trí nghệ thuật của mình .

Nghệ thuật không cần phải là ánh trăng lừa dối, nghệ thuật không nên là ánh trăng lừa dối

Bộ phim đình đám Tiệc Trăng Máu

Hiện thực đời sống đầy rẫy bất công và đau khổ, có những góc khuất trong cuộc sống mà chính tất cả chúng ta không hề nhìn thấy được, nhưng nhà văn bằng những cảm quan đặc biệt quan trọng, bằng sự rung động tinh xảo giữa cuộc sống hoàn toàn có thể phát hiện ra những bất công, những góc tối trong đời sống con người : Đó chính là tiếng thét đau khổ thoát ra từ những kiếp lầm than.

Chúng ta sẽ và không khi nào quên được, hình ảnh Chí Phèo con quỷ dữ của làng Vũ Đại bị tha hóa, biến chất bởi bàn tay của bọn cường hào ác bá. Làm sao tất cả chúng ta hoàn toàn có thể không nhớ về một anh canh điền hiền lành như đất luôn tràn trề khát vọng có một mái ấm gia đình nho nhỏ chồng cuốc mướn, vợ cày thuê, trong khi anh canh điền ấy xuất thân nghèo khó bần hàn tột bậc : không cha, không mẹ, không mảnh đất cắm dùi được nuôi nấng bởi những tấm lòng yêu thương của người dân làng Vũ Đại.

Nhưng trong xã hội đầy dịch chuyển, một nơi người ăn thịt người, cá lớn nuốt cá bé thì anh canh điền Chí Phèo hiền lành lương thiện ngày nào không hề thoát khỏi sự bế tắc tha hóa. Nhà tù thực dân đã tước mất quyền làm người của anh, hủy hoại nhân tính lẫn nhân hình, Chí Phèo đã đánh mất chính mình trước cuộc sống tăm tối đầy rẫy bất công, sâu xa hơn, tác giả Nam Cao đã chỉ ra thế lực khiến cho Chí Phèo mất đi đời sống tự do đó chính là bọn cường hào ác bá mà nổi bật là Bá Kiến.

Tuy nhiên Nam Cao vốn dĩ xuất thân từ nông dân và hơn ai hết ông đồng cảm tấm lòng của người nông dân, ông vẫn tin cậy rằng từ sâu thẳm tận cùng của người nông dân đặc biệt quan trọng là Chí Phèo vẫn còn chỗ cho sự thiện lương, cho lương tri sống sót, bởi vì thế Nam Cao không thiết kế xây dựng cuộc sống của Chí Phèo mất hết tổng thể mà đóng vai người phát minh sáng tạo, ông tạo ra Thị Nở là người đồng cảm, đồng cảm cho thực trạng của Chí Phèo là người được nuôi hy vọng bắc cây cầu dẫn Chí quay trở lại con đường lương thiện. Đó chính là phát minh sáng tạo độc lạ của Nam Cao.

Nam Cao đồng cảm cuộc sống, đồng cảm lòng người nên chính vì vậy ông mới hoàn toàn có thể tạo nên những áng văn chương tuyệt tác để lại dấu ấn đậm sâu trong lòng người đọc, đó là dấu triện riêng, là phong thái sáng tác không khi nào lẫn lộn với những tác giả khác, đó là sự phát minh sáng tạo tận cùng của chính tác giả. Do đó Nam Cao không khi nào sử dụng nghệ thuật để vuốt ve, để xoa dịu một cách nông cạn sự đau khổ của con người mà ông xuất phát từ hiện thực cằn cỗi, từ tình hình những người nông dân bị bóc lột đến tận xương tủy để hoàn toàn có thể viết nên những trang đời thâm thúy, tinh xảo .

Đối lập với những trang viết gai góc, góc cạnh như phẫu thuật phức tạp đến tận cùng đời sống, tất cả chúng ta lại nhìn thấy những trang viết bay bổng lãng mạn của Tự Lực Văn Đoàn, đó là những trang văn miêu tả khá đầy đủ đời sống vật chất của con người, là những trang văn nâng niu những xúc cảm tế vi của lòng người nhưng nó không hề hợp với toàn cảnh xã hội đương thời.

Bởi giữa cuộc sống đau khổ nghiệt ngã, giữa một quốc gia phong kiến thuộc địa mà người ta chỉ mải mê đưa mình theo dòng xúc cảm mơ hồ, bát ngát không gợn chút sóng gió như thế thì thật là đáng trách, đáng lên án, nghệ thuật lúc ấy không hề trở thành vũ khí đắc lực lôi kéo con người ra khỏi thực tại hỗn độn để con người tự nhận thức chính mình mà nó đã ru ngủ con người, khiến con người như tê dại đi trong những xúc cảm mong manh dễ vỡ, nghệ thuật lúc đó chỉ là ánh trăng lừa dối.

Chúng ta không phủ nhận những góp phần qua những tác phẩm của Tự lực văn đoàn, và những sự cố gắng, nỗ lực của họ nhằm mục đích làm cho nền văn chương trở nên nhiều mẫu mã và phong phú, nhưng đại đa số những cây bút ấy đều xuất phát từ những tầng lớp tri thức ít kinh nghiệm tay nghề vốn sống, chỉ tiếp đón những kiến thức và kỹ năng tri thức trong nhà trường nên chưa thể đồng cảm hết những nỗi thống khổ của những người tầm trung lao động, hồ chí ca tụng những cảnh hồn bướm mơ tiên, những thứ tình yêu nam nữ lãng mạn ủy mị, không tương thích với hiện thực .

Vũ Trọng Phụng khi trả lời về quan niệm nghệ thuật của mình ông từng nói thẳng rằng: “Các ông muốn tiểu thuyết chỉ là tiểu thuyết, tôi và nhà văn cùng chí hướng của tôi muốn tiểu thuyết chỉ là sự thực ở đời”.

Như vậy ở đây, Vũ Trọng Phụng đề cao hiện thực cuộc sống, lấy đó làm nền tảng để có thể sáng tạo nên nghệ thuật chân chính, ông đã chứng minh quan điểm và tài năng nghệ thuật của mình qua tác phẩm rất nổi tiếng Số đỏ, mà đến bây giờ thời hiện đại đọc lại người ta không khỏi ngưỡng mộ, khâm phục tài năng của tác giả.

Sinh trưởng trong gia đình nghèo gia truyền, giỏi văn thơ, giỏi nắm bắt hiện thực cuộc sống và có cái nhìn vô cùng tinh tế với xã hội, lại thường qua lại tiếp xúc với tầng lớp thượng lưu Vũ Trọng Phụng đã bóc trần sự giả dối, tàn ác của tầng lớp này qua đoạn trích Hạnh phúc của một tang gia – một trích đoạn nổi tiếng của Số đỏ.

Cụ cố tổ chết đi là dịp đám con cháu có thể khoe ra những thói hư tật xấu những ảo vọng của mình, những ham muốn của mình, tất cả đều hướng đến gia sản kếch xù chưa có ai thừa kế của cụ. Những nhân vật như cụ cố Hồng, Văn Minh, cậu Tú Tân, Tuyết ngây thơ đều thể hiện rõ bản chất của mình trong đám ma cụ cố tổ, chúng chỉ muốn tranh giành lấy số tiền mà ông cụ để lại. Đọc Số Đỏ người ta nhận ra tình người trong xã hội thượng lưu thật là rẻ rúng thật là đáng sợ, họ chim nhau, họ cười tình với nhau trong đám ma, mà không một ai xót thương cho sự ra đi của người đã khuất.

Bề ngoài đám ma hào nhoáng, lộng lẫy kia thực chất chỉ trống rỗng, cạn khô tình người bởi đồng tiền đã lăn tròn lên lương tâm lăn tròn lên đạo lý làm người, khiến con người làm ngơ ngoảnh mặt trước tình thân trước cuộc đời. Phải chăng cảm nhận được điều đó mà mỗi trang văn của Vũ Trọng Phụng như những trang đời đẫm nước mắt, chua chát, xót xa cho một xã hội chó đểu, khô cạn tình thương giữa con người với con người mà chỉ còn là những thú vui xa xỉ những lời đùa cợt trêu chọc rỗng tuếch.

Phải là nhà văn có con mắt tinh đời, phải quan sát kỹ càng tỉ mỉ phải lăn xả vào cuộc đời, đồng thời yêu cuộc sống mãnh liệt với khát khao thức tỉnh lương tri con người thì tác giả Hạnh phúc quả một tang gia mới có được những trang viết “kinh điển” xứng vào hàng tuyệt tác như thế. Như vậy nhà văn đã làm tròn thiên chức của mình là phản ánh hiện thực cuộc sống thông qua lăng kính chủ quan để gửi gắm những thông điệp tích cực đến con người.

Sẽ như thế nào nếu một ngày văn chương  chẳng  còn gắn bó với cuộc đời, mà văn chương chỉ đơn thuần là trò mua vui giải trí thì liệu nhận thức của con người có được nâng cao, có được thức tỉnh.

Lúc đó tôi e rằng văn chương sẽ lâm nguy, văn chương như cánh diều đứt dây bay lửng lơ giữa bầu trời cuộc đời mà không có điểm dừng có định, khi ấy nhà văn chỉ trở thành những kẻ bồi bút, những kẻ gieo rắc những thức tình cảm ủy mị tàn hại tâm hồn và trí tuệ con người.

“ Một nhà văn chân chính phải là nhà nhân đạo từ trong cốt tủy ” và nhà văn muốn sống sót ở đời phải “ mở hồn mình ra đón lấy những vang động của cuộc sống ”. Chúng ta tiếc thương cho những năng lực nghệ thuật không được tăng trưởng giữa cuộc sống vì thực trạng xã hội nhiễu nhương. Chúng ta không thể nào quên được một Vũ Như Tô đầy hoài bão, khát khao góp sức nhưng không được đền đáp vì lý tưởng nghệ thuật của ông không trong thực tiễn và ảnh hưởng tác động đến đời sống của người dân.

Vũ Như Tô muốn thiết kế xây dựng một Cửu Trùng Đài lộng lẫy điểm tô cho cuộc sống và khẳng định chắc chắn kĩ năng của mình nhưng lý tưởng nghệ thuật của nhân vật, tham vọng của nhân vật lại bấp phải hiện thực nghiệt ngã, đời sống nhân dân lầm than, tăm tối, dân bị nghèo khó, bị bóc lột vơ vét thì còn đâu tâm sức để hoàn toàn có thể ủng hộ những mộng tưởng nghệ thuật cao siêu của nhà kiến trúc kĩ năng, thậm chí còn chỉ hiểu thôi đã là việc quá khó khăn vất vả.

Chính vì thế mà lý tưởng của Vũ Trọng Phụng tan vỡ, những ấp ủ và dự tính nghệ thuật biến thành mây khói trong biển lửa trong sự nổi dân, phẫn nộ của nhân dân, trong sự bạc nhược của nhà vua. Vũ Như Tô tài hoa, mưu trí nhưng không gặp thời, và đành tiêu tốn lãng phí năng lực của mình vào một xã hội điên cuồng. Từ đây Nguyễn Huy Tưởng cùng chung quan điểm nghệ thuật với Nam Cao đó là người nghệ sĩ muốn phát minh sáng tạo thì phải bắt nguồn từ hiện thực đời sống, tương thích với cuộc sống, và nghệ thuật muốn sống sót thì phải có căn nguyên từ đời sống nếu không nó chỉ như một tòa Cửu trùng ảo diệu, lãng mạn mà thôi .

Khi một nhà văn mới Open người ta sẽ do dự tự hỏi liệu anh ta sẽ mang đến điều gì mới mẻ và lạ mắt cho văn học, điều người đọc cần đó chính là sự phát minh sáng tạo của nhà văn, đó là những nâng tầm trong cách viết và nghệ thuật và nhà văn và những thứ đó cần quy trình đào luyện, thưởng thức và rèn luyện mỗi ngày. Bởi vậy hơn ai hết nhà văn phải có vốn sống kinh nghiệm tay nghề nhất định thì mới hoàn toàn có thể phát minh sáng tạo văn học, nếu nhà văn chỉ lấy kỹ năng và kiến thức sách vở để phát minh sáng tạo văn chương thì tác phẩm ấy chắc như đinh thất bại.

Vì thế khi Thạch Lam viết tác phẩm Hai đứa trẻ tất cả chúng ta nhìn thấy sự đồng cảm, xót thương của nhà văn so với tâm hồn mong manh tinh xảo của chị em Liên và An, dù đêm đã khuya nhưng hai chị em vẫn nỗ lực thức để đợi chuyến tàu, chuyến tàu đêm là hy vọng là niềm tin của hai chị tin vào đời sống tươi đẹp đầy khát vọng và đầy tham vọng khác hẳn đời sống phố huyện tăm tối mà hai chị em đang sống.

Những dòng văn lãng mạn, đầy cảm hứng của tác giả Thạch Lam khiến tất cả chúng ta nhìn thẳng vào hiện thực đời sống đó là hãy cứu rỗi những tâm hồn trẻ dại, cứu lấy tham vọng và tuổi thơ của những em để những em được sống trong quốc tế đủ điều kiện kèm theo để những em tăng trưởng, đó là tấm lòng nhân đạo của Thạch Lam tác giả đã phát hiện ra cái đẹp giản dị và đơn giản, tiềm tàng ở mọi vật thông thường ở cuộc sống .

Muốn nghệ thuật sống mãi mãi với cuộc sống, thì nhà văn chính là người thắp lửa nhen nhóm thông điệp của mình đến người đọc, muốn vậy nhà văn phải là người có kiến thức và kỹ năng uyên bác, thưởng thức đa dạng và phong phú và kinh nghiệm tay nghề chắc như đinh thì mới hoàn toàn có thể mê hoặc người đọc qua từng trang văn, qua những dòng thơ xuất phát từ chính trái tim và thưởng thức của người nghệ sĩ.

Bởi vậy muốn văn chương thực sự là văn chương thì chính người cầm bút phải bắt nguồn từ hiện thực đời sống. Ý kiến trên của Nam Cao quả là xác đáng, và trở thành kinh nghiệm tay nghề viết văn quý giá cho những thế hệ nhà văn sau này hoàn toàn có thể tránh khỏi thứ văn chương thi vị hóa, lãng mạn hóa cuộc sống, ru ngủ con người trong những ảo tưởng, mộng mơ .

Hoàng Bạch Diệp

Source: http://wp.ftn61.com
Category: Hỏi Đáp