‘Ai ở đâu, ở đó’ và triết lý tiếng Việt

1. Các báo ngày 23-8 nhất loạt đăng tin: Từ ngày 23-8, người dân TP.HCM “ai ở đâu ở yên đó”; Đà Nẵng tiếp tục áp dụng biện pháp “ai ở đâu ở yên đấy”, Hà Nội ngày siết chặt “ai ở đâu ở yên đó”…

Vậy thì ” ai ở đâu, ở yên đó ( đấy ) ” dư từ yên. Tạm bỏ lỡ chuyện này .

Điều thú vị là chỉ với mấy từ hỏi phiếm định ai, đâu và một đại từ thay thế đấy (hoặc đó) mà câu ai ở đâu, ở đó lại có nghĩa khái quát tuyệt đối: mọi người hãy ở yên nơi mình ở.

Con đường hình thành nghĩa trên đây tương quan đến một triết lý của người Việt và do đó của tiếng Việt : tác động ảnh hưởng tới yếu tố phiếm định là ảnh hưởng tác động tới tổng thể, tức là ảnh hưởng tác động một cách tuyệt đối tới mọi đối tượng người tiêu dùng. Nói vậy khá trừu tượng. Chúng ta minh họa qua vài ví dụ .Ai, nào, gì, sao, đâu … là những từ hỏi, nhưng không hỏi một đối tượng người dùng đơn cử nào nên chúng là những từ phiếm định .Trong ” Tôi ăn cơm “, từ ăn ảnh hưởng tác động tới bổ ngữ cơm. Còn trong ” Tôi không ăn gì “, ” Tôi không ăn cơm ” thì cụm từ không ăn cũng ảnh hưởng tác động tới từ gì hoặc cơm. Gì là yếu tố phiếm định nên tôi không ăn gì mang nghĩa tuyệt đối, tôi không hề ăn một thứ gì .Tiếng Việt có kiểu phỏng vấn để phủ định – bác bỏ. Chúng ta nêu vài ví dụ với từ ai. ” ( Khi vui thì vỗ tay vào / ) Đến khi hoạn nạn thì nào thấy ai ” ( ca dao ). Nào thấy ai là câu phỏng vấn – bác bỏ yếu tố phiếm định, nên có nghĩa là tuyệt đối không hề thấy một người nào .” Nếu ngài không ra tranh cử thì còn ai nữa ? ” ( Giông tố, Vũ Trọng Phụng ). Câu hỏi ” còn ai nữa ” là lời phỏng vấn yếu tố phiếm định ai, dẫn tới sự phủ định không còn ai nữa. Phủ định ai, một người phiếm định, là phủ định tuyệt đối không còn một ai nữa .

“Sau mấy năm, giá đất tăng lên mấy chục lần, ai mà chả xót” (VTV3, phim Sinh tử, tập 22). “Ai mà chả xót” lại cũng là câu chất vấn – bác bỏ nên thành ra nghĩa không ai chả xót. Phủ định yếu tố phiếm định ai là phủ định tất cả. Vậy một cách tuyệt đối mọi người đều xót của.

2. Tiếng Việt có những cặp từ hô ứng ai – (n)ấy; nào – (n)ấy; đâu – đấy; đâu – đó; bao – bấy…

Những đại từ sửa chữa thay thế ấy, nấy, đó, đấy đứng sau nên tác động ảnh hưởng tới những từ hô gọi phiếm định đứng trước tương ứng ai, nào, đâu … và tạo ra nghĩa hoàn hảo ( tuyệt đối ) về hành vi, đặc thù trong khoanh vùng phạm vi mà từ hô gọi nêu ra .” Mấy ông quan họ chuyên việc tiếp khách, ai nấy nhuễ nhoại bồ hôi ” ( Lều chõng, Ngô Tất Tố ) ; vậy là tổng thể những ông quan họ chuyên việc tiếp khách đều nhuễ nhoại mồ hôi .” Ngày nào cũng như ngày nấy, cô học đến 2 giờ sáng ” ( Tuổi Trẻ, 21-4-2019 ) ; ” Mẹ cho bao nhiêu con xin bấy nhiêu ” ; ” Anh đã nhất quyết sống như vậy. Chỉ có tình thương mến, nhất quyết không còn sợ. Sợ cái gì mất cái đó ” ( Thời xa vắng, Lê Lựu ) .

Vậy là ai ở đâu, ở đó đồng nghĩa với ai ở đâu, ở yên đó đều là lời khẳng định tuyệt đối. Nhưng hai câu trên lại không đồng nghĩa với một tít báo sáng 24-8: [Công điện của Thủ tướng vẫn nhắc:] “ở đâu yên đấy”. Bởi câu này còn có thể hiểu theo quan hệ nhân quả.

” Ai ở đâu ở yên đó ” nếu hòn đảo lại trật tự thì chỉ còn là câu hỏi ” ai ở đó, ở yên đâu ? “. Thậm chí thành câu phủ định – bác bỏ ” ai ở đó có ở yên đâu ” .Tiếng Việt rực rỡ ở những từ hỏi phiếm định là như vậy. Hiểu đúng ‘ai ở đâu ở yên đó’ TTO – Từ ngày 23-8, Thành Phố Hồ Chí Minh sẽ kinh khủng triển khai nguyên tắc ” ai ở đâu ở yên đó ” trong 2 tuần. Hiểu và chấp hành điều này như thế nào cho đúng ? Tuổi Trẻ trích quan điểm 2 bác sĩ về việc này.

Source: http://wp.ftn61.com
Category: Hỏi Đáp