Phân tích “Tự tình” 2 của nhà thơ Hồ Xuân Hương

Tự tình chính là chùm thơ hay của tác giả Hồ Xuân Hương. Tuy nhiên được chú ý quan tâm nhất chính là bài thơ Tự tình 2 với ý nghĩa thâm thúy, ngôn từ trau chuốt. Tự tình 2 mang đến cho người đọc nhiều tầng cảm hứng xen kẽ. Vượt trên tổng thể chính là tâm trạng bi ai, sầu muộn và số phận của người phụ nữ lúc bấy giờ. Bài viết dưới đây La Factoria Web sẽ nghiên cứu và phân tích Tự tình để gợi lên cho bạn những ý nghĩa sâu xa trong đó .

Sơ lược về tác giả, tác phẩm

Tác giả

Nữ sĩ Hồ Xuân Hương vốn là một nhà thơ tài hoa. Bà sinh thành ở miền đất vốn là xuất thân của nhiều anh tài hào kiệt – Nghệ An, đơn cử bà là người con ở làng Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu. Hiện tại, năm sinh và năm mất của bà vẫn là một ẩn số. Nếu mảnh đất Nghệ An là nơi khởi nguồn cho năng lực một giai nhân thì chính kinh thành Thăng Long là nơi đắp bồi cho kĩ năng của bà. Bởi, bà có khoảng chừng thời hạn gắn bó với vùng đất nghìn năm văn hiến rất lâu. Không chỉ vậy, bà còn có dịp thăm thú nhiều địa điểm và có mối thân thương với nhiều văn nhân, thi sĩ .
Ai biết Hồ Xuân Hương, hẳn sẽ không hề không biết đến tên tuổi “ Bà chúa thơ Nôm ” mà người đời ưu tiên gọi bà. Sở dĩ bà được gọi sang trọng và quý phái thế là vì đã để lại văn học nước nhà một di sản giàu giá trị về những tác phẩm thơ chữ Nôm .
Ngoài những sáng tác bằng chữ Nôm, Hồ Xuân Hương còn nổi tiếng với những tác phẩm bằng chữ Hán. Tuy nhiên, những tác phẩm chữ Nôm đóng vai trò rất quan trọng trong việc làm nên tên tuổi của bà .
Nữ sĩ thường viết về những người phụ nữ bởi bà có sự đồng cảm rất thâm thúy dành cho họ và dù viết về họ với nội dung như thế nào thì đến sau cuối, ta cũng thuận tiện nhận thấy trong thơ bà hiển hiện rõ ràng thái độ trân trọng và tôn vinh khát vọng của họ .

Tác phẩm

Bài thơ Tự tình 2 là bài thơ nằm trong nhóm ba bài thơ Tự tình của nhà thơ. Bài thơ được viết ra nhằm mục đích bộc lộ tâm trạng của nhà thơ trước những kiếp nữ nhi bị số phận đẩy vào chốn thảm kịch. Để chuyển tải toàn vẹn nội dung ấy, Hồ Xuân Hương đã chọn hình thức là thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật .

Dàn ý phân tích Tự tình 2

1. Mở bài

– Trình bày những nét tiêu biểu vượt trội về nữ sĩ Hồ Xuân Hương : Nữ sĩ được ca tụng : “ Bà chúa thơ Nôm ” với rất nhiều những bài thơ biểu lộ sự trân trọng vẻ đẹp và niềm cảm thông, thương xót cho số phận những người phụ nữ .
– Giới thiệu bài thơ Tự tình II : Đây là một trong số 3 bài thơ trong chùm thơ Tự tình bộc lộ nỗi niềm buồn tủi trước cảnh ngộ lỡ làng .

1. Thân bài

2. Hai câu đề: Nỗi niềm buồn tủi, chán chường

• Câu 1: Thể hiện qua việc tái hiện bối cảnh:

– Thời gian : Đêm khuya, trống canh dồn – nhịp gấp gáp, liên hồi của tiếng trống bộc lộ bước tiến thời hạn gấp gáp, vội vã ⇒ Con người chất chứa nỗi niềm, không an tâm
– Không gian : “ văng vẳng ” : lấy động tả tĩnh ⇒ khoảng trống to lớn nhưng tĩnh vắng
⇒ Con người trở nên nhỏ bé, lạc lõng, đơn độc

• Câu 2: Diễn tả trực tiếp nỗi buồn tủi bằng cách sử dụng từ ngữ gây ấn tượng mạnh:

– Từ “ trơ ” được nhấn mạnh vấn đề : nỗi đau, thực trạng “ trơ trọi ”, tủi hờn, đồng thời bộc lộ bản lĩnh thử thách, cạnh tranh đối đầu với những bất công ngang trái .
– Cái hồng nhan : Kết hợp từ lạ biểu lộ sự rẻ rúng
⇒ Hai vế trái chiều : “ cái hồng nhan ” so với “ với nước non ”
⇒ Bi kịch người phụ nữ trong xã hội

2. Hai câu thực: Diễn tả rõ nét hơn tình cảnh lẻ loi và nỗi niềm buồn tủi

• Câu 3: Hình ảnh người phụ nữ cô đơn trong đêm khuya vắng lặng với bao xót xa

– Chén rượu hương đưa : Tình cảnh một mình, mượn rượu để giải sầu
– Say lại tỉnh : vòng luẩn quẩn không lối thoát, cuộc rượu say rồi tỉnh cũng như cuộc tình vương vít cũng nhanh tàn, để lại sự rã rời
⇒ Vòng luẩn quẩn ấy gợi cảm nhận duyên tình đã trở thành trò đùa của số phận

• Câu 4: Nỗi chán chường, đau đớn ê chề

– Hình tượng thơ chứa hai lần thảm kịch :
+ Vầng trăng bóng xế : Trăng đã sắp tàn ⇒ tuổi xuân đã trôi qua
+ Khuyết chưa tròn : Nhân duyên chưa toàn vẹn, chưa tìm được niềm hạnh phúc viên mãn, tròn đầy ⇒ sự muộn màng dở dang của con người
– Nghệ thuật đối → tô đậm thêm nỗi sầu đơn lẻ của người muộn màng lỡ dở
⇒ Niềm mong mỏi thoát khỏi thực trạng thực tại nhưng không tìm được lối thoát .

3. Hai câu luận: Nỗi niềm phẫn uất, sự phản kháng của Xuân Hương

– Cảnh vạn vật thiên nhiên qua cảm nhận của người mang niềm phẫn uất và thể hiện đậm cá tính :
+ Rêu : sự vật yếu ớt, hèn mọn mà cũng không chịu mềm yếu
+ Đá : im lìm nhưng nay phải rắn chắc hơn, phải nhọn hoắt lên để “ đâm toạc chân mây ”
+ Động từ mạnh xiên, đâm phối hợp với bổ ngữ ngang, toạc : biểu lộ sự bướng bỉnh, ngang ngạnh
+ Nghệ thuật đối, hòn đảo ngữ ⇒ Sự phản kháng can đảm và mạnh mẽ kinh hoàng, kinh khủng
⇒ Sức sống đang bị nén xuống đã mở màn bật lên can đảm và mạnh mẽ vô cùng
⇒ Sự phản kháng của vạn vật thiên nhiên hay cũng chính là sự phản kháng của con người

4. Hai câu kết: Quay trở lại với tâm trạng chán trường, buồn tủi

• Câu 7:

– Ngán : chán ngán, ngán ngẩm
– Xuân đi xuân lại lại : Từ “ xuân ” mang hai ý nghĩa, vừa là mùa xuân, đồng thời cũng là tuổi xuân
⇒ Mùa xuân đi rồi trở lại theo nhịp tuần hoàn còn tuổi xuân của con người cứ qua đi mà không khi nào trở lại ⇒ chua chát, chán ngán .

• Câu 8:

– Mảnh tình : Tình yêu không toàn vẹn
– Mảnh tình san sẻ : Càng làm tăng thêm nỗi chua xót ngậm ngùi, mảnh tình vốn đã không được toàn vẹn nhưng ở đây còn phải san sẻ
– Tí con con : tí và con con đều là hai tính từ chỉ sự nhỏ bé, đặt hai tính từ này cạnh nhau càng làm tăng sự nhỏ bé, hèn mọn
⇒ Mảnh tình vốn đã không được toàn vẹn nay lại phải san sẻ ra để ở đầu cuối trở thành tí con con
⇒ Số phận éo le, ngang trái của người phụ nữ trong xã hội phong kiến, phải chịu thân phận làm lẽ .
Hãy tìm hiểu thêm video sau đây để hiểu hơn về bài thơ nhé !

5. Nghệ thuật

– Ngôn ngữ thơ điêu luyện, thể hiện được năng lực và phong thái của tác giả :
+ Sử dụng từ ngữ, hình ảnh giàu sức tạo hình, giàu giá trị biểu cảm, đa nghĩa
– Thủ pháp thẩm mỹ và nghệ thuật hòn đảo ngữ : câu hỏi 2, câu 5 và câu 6
– Sử dụng động từ mạnh : xiên ngang, đâm toạc .

III. Kết bài

– Khẳng định lại những nét rực rỡ về nội dung và thẩm mỹ và nghệ thuật của tác phẩm
– Thông qua bài thơ bộc lộ giá trị hiện thực và thể hiện tấm lòng nhân đạo thâm thúy của một nhà thơ “ phụ nữ viết về phụ nữ ” .

Phân tích Tự tình 2 – Hồ Xuân Hương – Mẫu 1

Thân phận lẽ mọn của người phụ nữ trong xã hội phong kiến là một đề tài khá phổ cập trong văn học dân gian và văn học viết thời tân tiến. Tình yêu và niềm hạnh phúc mái ấm gia đình là một trong những mối chăm sóc lớn của văn học từ xưa đến nay. Nó góp thêm phần biểu lộ rõ tinh thần nhân đạo trong văn học. Chùm thơ Tự tình là một trong những tác phẩm tiêu biểu vượt trội viết về người phụ nữ trong văn học Nước Ta – Hồ Xuân Hương .
Người phụ nữ đơn độc trong đêm khuya tĩnh mịch nghe tiếng trống cầm canh báo thời gian đi qua. Canh khuya là thời hạn từ nửa đêm cho đến sáng. Nàng cảm thấy tiếng trống canh báo hiệu thời hạn khắc khoải mong ngóng một điều gì. Nhưng càng mong lại càng không thấy. Tiếng trống canh đang dồn dập kia chính là thông tin về thời hạn tâm trạng của nàng. Nó bộc lộ nỗi chờ mong khắc khoải, thảng thốt thiếu tự tin, đầy lo âu và vô vọng của người đàn bà .
Hồ Xuân Hương diễn đạt tâm trạng bẽ bàng của người vợ đơn độc chờ mong chồng mà chồng không đến bằng một chữ trơ – trơ trọi, trơ cái hồng nhan, cái thân phận phụ nữ với nước non, với đời, với tình yêu .
Hai câu tiếp theo, Hồ Xuân Hương diễn đạt tâm trạng vô vọng của người vợ chờ chồng .
Câu thơ ẩn chủ từ, chỉ thây hành vi và trạng thái diễn ra. Chén rượu hương đưa nghĩa là uống rượu giải sầu cho quên sự đời, nhưng say rồi lại tỉnh, tức là uống rượu vẫn không quên được mối sầu !
Vầng trăng bóng xế trong câu bốn có nghĩa là đêm đã gần tàn, nhưng trăng chưa tròn mà đã xế, biểu lộ cảm hứng về niềm hạnh phúc chưa tròn đầy. Vầng trăng bóng xế cũng hoàn toàn có thể có hàm ý chỉ tuổi người đã luống mà niềm hạnh phúc chưa đầy .

Nếu như bốn câu thơ tiên phong diễn đạt cái tâm trạng chờ đón mòn mỏi có phần vô vọng, buông xuôi, thì ở hai câu năm và sáu, Hồ Xuân Hương đã giật mình vẽ ra hình ảnh một sự cảm khái. Cái đám rêu kia còn được bóng trăng xế xiên ngang mặt đất soi chiếu tới. Ta hoàn toàn có thể tưởng tượng : mấy hòn đá kia còn được ánh trăng đâm toạc chân mây để soi đến. Hoá ra thân phận mình đơn độc không bằng được như mấy thứ vô tri vô giác kia ! Đây không nhất thiết phải là cảnh thực, mà hoàn toàn có thể chỉ là hình ảnh trong tâm tưởng. Mấy chữ xiên ngang, đâm toạc có ý tiếp cái mạch văn trũng bóng xế ở câu trên. Nhưng những sự vật, hình ảnh vạn vật thiên nhiên ở đây diễn ra trong hình dáng khác thường, do việc tác giả sử dụng những từ ngữ chỉ hành vi có đặc thù can đảm và mạnh mẽ, kinh hoàng :
“ Xiên ngang mặt đất, rêu từng đám ,

Đâm toạc chân mây, đá mấy hòn.”

Hai câu thơ này cũng hoàn toàn có thể hiểu là hòn đảo ngữ : rêu từng đám xiên ngang mặt đất, còn đá mấy hòn vươn lên đâm toạc chân mây. Và đó không phải là hình ảnh của ngoại cảnh, mà là hình ảnh của tâm trạng, một tâm trạng bị dồn nén, bức bối muốn đập phá, muốn làm loạn, muốn được giải thoát khỏi sự đơn độc, chán chường. Nó biểu lộ đậm cá tính can đảm và mạnh mẽ, táo bạo của chính Hồ Xuân Hương .
Những dồn nén, bức bôi, đập phá của tâm trạng nhà thơ giật mình bộc phát, và cũng giật mình lắng dịu, nhường chỗ cho sự trở lại của nỗi buồn chán và bất lực, đồng ý và cam chịu. Câu thơ Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại tiềm ẩn biết bao nhiêu là thời hạn và sự chán nản lê dài. Cuộc đời cứ trôi đi, thời hạn cứ trôi đi, tình yêu và niềm hạnh phúc thì chỉ được hưởng tí chút. Tác giả đã đi, tình yêu mà niềm hạnh phúc thì chỉ được hưởng tí chút. Tác giả đã dùng từ mảnh tinh để nói cái tình bé như mảnh vỡ. Lại nói san sẻ – Chắc là san sẻ với chồng, san sẻ với vợ cả chăng ? Hai câu thơ cuối khép lại bài thơ, như một tổng kết, như một lời than vãn thầm kín của người phụ nữ có số phận lẽ mọn về tình yêu và niềm hạnh phúc lứa đôi không toàn vẹn trong xã hội xưa .
Bài thơ là lời than vãn cho số phận hẩm hiu của người phụ nữ chịu cảnh lẽ mọn, biểu lộ thái độ bi quan, chán nản của tác giả và thân kiếp thiệt thòi của con người .
Đặc sắc nhất về nghệ thuật và thẩm mỹ của bài thơ là sử dụng những từ ngữ và hình ảnh gây ấn tượng mạnh. Tác giả hầu hết sử dụng những từ thuần Việt giàu hình ảnh, sắc tố, đường nét với sắc thái đặc tả mạnh, bằng những động từ chỉ tình thái : dồn, trơ, xế, xiên ngang, đâm toạc, đi, lại lại, san. sẻ, … và tính từ chỉ trạng thái : say, tỉnh, khuyết, tròn … để miêu tả những cảm nhận về sự đời và số phận .
[ adrotate banner = ” 3 ″ ]ADVERTISEMENT
Hình ảnh trong bài thơ gây ấn tượng rất mạnh bởi thẩm mỹ và nghệ thuật đặc tả. Nhà thơ thường đẩy đối tượng người tiêu dùng miêu tả tới độ cùng cực của thực trạng mang tính tạo hình cao. Nói về sự đơn độc, trơ trọi đến vô duyên của người phụ nữ thì : Trơ cái hồng nhan với nước non. Mấy chữ xiên ngang, đâm toạc đều là những hành vi can đảm và mạnh mẽ như muốn tung phá, đầy sức sống biểu lộ những cảm hứng tươi tắn .
Tác phẩm trình diễn một cách nghệ thuật và thẩm mỹ mối xích míc giữa khát vọng niềm hạnh phúc lứa đôi toàn vẹn của người phụ nữ trong cảnh lẽ mọn với hiện thực phũ phàng là sống trong đơn độc, mòn mỏi mà họ phải chịu đựng, giữa mong ước chính đáng được sống trong niềm hạnh phúc vợ chồng với việc gật đầu thân phận thiệt thòi do đời sống đem lại .
Bài thơ bày tỏ sự cảm thông thâm thúy của tác giả so với nỗi xấu số của người phụ nữ, phê phán nóng bức chính sách đa thê trong xã hội phong kiến, đồng thời biểu lộ rõ sự bất lực và cam chịu của con người trước đời sống hiện tại .
Bài thơ diễn đạt một tình cảm đáng thương, một số phận đáng cảm thông, một khát vọng đáng trân trọng, một tâm trạng đáng được san sẻ của người phụ nữ trong xã hội xưa. Những mơ ước niềm hạnh phúc đó là trọn vẹn chính đáng nhưng không hề thực thi được trong điều kiện kèm theo xã hội lúc bấy giờ, đó là thảm kịch không hề giải tỏa. Vì thế giọng điệu của bài thơ vừa ngậm ngùi vừa ai oán. Yêu cầu giải phóng con người, giải phóng tình cảm chỉ hoàn toàn có thể tìm được lời giải đáp dựa trên cơ sở của những điều kiện kèm theo lịch sử vẻ vang – xã hội mới mà thôi .

Phân tích Tự tình 2 – Hồ Xuân Hương – Mẫu 2

Trong mạng lưới hệ thống những bài thơ mang chứa tâm sự của Hồ Xuân Hương, “ Tự tình ” là một trong những bài thơ hay nhất. Bài thơ bộc lộ nỗi buồn, nỗi đơn độc thấm thía của người yêu đời, tràn trề sức sống nhưng gặp cảnh ngộ éo le, một con người luôn khao khát tình yêu nhưng chỉ gặp toàn dang dở, xấu số. Đó còn là sự xấu số của một mơ ước không thành .
Sinh ra và lớn lên trong một quá trình lịch sử vẻ vang đầy sóng gió ( nửa cuối thế kỉ XVIII đến nửa đầu thế kỉ XIX ), Hồ Xuân Hương là người tận mắt chứng kiến và phần nào chịu tác động ảnh hưởng cái không khí sôi sục của trào lưu quần chúng đòi quyền sống, quyền niềm hạnh phúc cho con người. Không khí ấy tác động ảnh hưởng đến tâm hồn vốn mưu trí và giàu lòng trắc ẩn của bà. Bà uy nghiêm, thức tỉnh, trăn trở về đời mình, một cuộc sống lắm éo le, bạc phận : Lấy chồng hai lần, hai lần làm lẽ và hai lần chồng đều chết sớm. Điều đó, với bà là những biểu lộ đơn cử, đầy nước mắt của nỗi đau “ hồng nhan bạc phận ”. Mở đầu bài thơ “ Tự tình ”, tác giả gợi ra một khoảng chừng thời hạn, một góc khoảng trống xao xác tiếng gà .
Đây là một thứ khoảng trống, thời hạn thẩm mỹ và nghệ thuật được vận dụng làm nền cho sự thổ lộ tâm trạng tác giả : “ Cảnh khuya văng vẳng trống canh dồn ”. “ Văng vẳng ” chính là từ tượng thanh nhưng ở đây nó vừa bộc lộ tâm trạng, không khí, cái không khí buồn im re của một người thao thức giữa đêm khuya thanh vắng. Câu thứ hai nhức nhối một tâm sự :
“ Trơ cái hồng nhan với nước non ”
Hay nhất của câu thơ thứ hai là từ “ trơ ”. Trơ là trơ trọi, đơn độc, một mình. Nhà thơ cảm nhận nỗi buồn hồng nhan. Một nỗi buồn “ đơn cử ” càng kinh điển hơn khi cọ xát với toàn xã hội, toàn cuộc sống : “ nước non ”. Một nỗi buồn đè nặng lên tâm sự bà, lên số phận của người phụ nữ. Không chịu đựng nổi, bà muốn chống lại, thoát khỏi. “ Chén rượu hương đưa ” là một phương tiện đi lại. Không phải phương tiện đi lại duy nhất nhưng phần nhiều là ở đầu cuối cho một đè nén quá mức. Thế nhưng, thảm kịch vẫn cứ là thảm kịch :
“ Chén rượu hương đưa say lại tỉnh ” .
Câu thơ nữ sĩ gợi nhớ một câu thơ đầy trầm tư của Lý Bạch :
“ Dùng gươm chém nước, nước chẳng dứt
Uống rượu tiêu sầu, sầu vẫn sầu ” .

Bất lực, câu thơ chuyển sang một sự cám cảnh sinh tình. Hồ Xuân Hương nói :
“ Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn ”
Trong quan điểm thẩm mĩ xưa, vầng trăng tượng trưng cho cuộc sống, tuổi tác của người phụ nữ. Câu “ Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn ” vừa là một hình ảnh đẹp, có thực nhưng đượm buồn. Cái buồn của một “ vầng trăng khuyết ”. Đối với thơ xưa, cảnh là tình, cảnh trăng khuyết man mác, gợi nhớ cuộc sống bà. Trong “ mời trầu ” bà đã ẩn ý tâm lý như vậy .
Sang câu 5, 6 tứ thơ như bất ngờ đột ngột chuyển biến. Sự đơn cử trong miêu tả khiến việc tả cảnh trở nên thuần khiết. Một cảnh thực trọn vẹn :
“ Xiên ngang mặt đất rêu từng đám ,
Đâm toạc chân mây đá mấy hồn ”
Nghệ thuật hòn đảo ngữ và đối tạo nên sự sinh động và cảnh đầy sức sống. Một sức sống nhờ tài quan sát của bà như quẫy đạp, cựa mình. Cảnh này chỉ hoàn toàn có thể là cảnh của “ Bà chúa thơ nôm ” chứ không phải của ai khác. Rõ ràng, dẫu đang rất buồn, rất đơn độc nhưng điều đó vẫn không suy giảm chất riêng của Hồ Xuân Hương. Bản lĩnh, sức sống mãnh liệt, sự khao khát với cuộc sống khiến mặc dầu lòng đầy cám cảnh bà vẫn nhìn cảnh vật với con mắt yêu đời, tha thiết, chứa chan sức sống. Đó là sự lí giải về những phản kháng, đối nghịch trong thực chất bà, tạo nên những vần thơ châm biếm trái chiều. Vũ khí ấy hơn hẳn chén rượu “ say rồi tỉnh ”. Đó là phương tiện đi lại kì diệu nâng đỡ tâm hồn bà. Chỉ như thế mới hoàn toàn có thể hiểu tâm trạng, tiếng thở dài của Hồ Xuân Hương, ở hai câu thơ kết :
“ Ngán nỗi xuân đi, xuân lại lại ,
Mảnh tình san sẻ tí con con ! ” .
Yêu đời là thế, sức sống mãnh liệt là thế mà cuộc sống riêng thì vẫn : “ Xuân đi xuân lại lại. ”, điệp từ chỉ cái vòng luẩn quẩn đáng ghét, vô vị của ngày tháng, cuộc sống. Điều này khiến bà không tránh khỏi một tiếng thở dài chua xót. Càng chua xót hơn khi giữa cái tuần hoàn thời hạn ấy là một “ mảnh tình ” đang bị san đi, sẻ lại … chia xới. Đối với trái tim thiết tha với đời kia, điều đó như một vết thương, nhức nhối .
Người ta nói rằng thơ là tâm trạng, là một bức thông điệp thẩm mĩ. Đọc “ Tự tình ”, là đồng cảm được tâm sự chứa đựng thảm kịch của Hồ Xuân Hương. Là một nhân cách luôn khao khát niềm hạnh phúc, là một tâm hồn tràn trề sức sống, yêu đời lại phát hiện toàn những dở dang, xấu số, điều đó tạo nên trong thơ bà có khi là một tiếng thở dài. Một tiếng thở dài đáng quý của một người có tham vọng nhưng không hề triển khai được, nghĩa vụ và trách nhiệm là ở phía xã hội phong kiến, một xã hội mà niềm hạnh phúc riêng đã trái chiều thật nóng bức với cơ cấu tổ chức xã hội chung. Trong khunh hướng ấy, “ Tự tình ” là một bài thơ đòi quyền niềm hạnh phúc, một lời phản kháng độc lạ lại chứa chan lời nói bênh vực của người phụ nữ, tạo được sự đồng cảm, đồng cảm với những cảnh ngộ éo le, trắc trở .

Phân tích Tự tình 2 – Hồ Xuân Hương – Mẫu 3

Hồ Xuân Hương một nữ sĩ đại tài của văn học Nước Ta, bà được ca tụng là Bà chúa thơ Nôm. Các vần thơ của bà tập trung chuyên sâu nói về người phụ nữ với sự ý thức cao độ về vẻ đẹp hình thức và nhân cách. Nhưng đằng sau những vần thơ ấy còn là nỗi đau thân phận bị rẻ rúng. Nỗi niềm đó được bộc lộ trong rất nhiều bài thơ của bà, và một trong những bài thơ đó không hề không nhắc đến bài Tự tình II .

Văn bản nằm trong chùm thơ Tự tình gồm có ba bài. Cả ba bài đều bộc lộ đồng nhất nỗi tự thương mình trong tình cảnh đơn độc, một mình và khao khát niềm hạnh phúc lứa đôi mãnh liệt. Những vần thơ còn biểu lộ sự vùng vẫy, nâng tầm để dành niềm hạnh phúc cho chính mình, nhưng sau cuối vẫn phải nhận về thất bại cay đắng .
Trước hết thân phận người phụ nữ trong bài thơ được bộc lộ đầy cay đắng xót xa, họ ý thức về thân phận mình, ý thức về tuổi thanh xuân trôi nhanh mà niềm hạnh phúc lứa đôi chưa được toàn vẹn :
“ Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn
Trơ cái hồng nhan với nước non .
Chén rượu đưa hương say lại tỉnh
Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn. ”
Trong đêm khuya tĩnh mịch, cái sự vật đều trở về trạng thái lặng thì tiếng trống “ vắng vẳng ” nghe càng trở nên da diết, dồn dập hơn, nó như thúc giục người phụ nữ về sự chảy trôi của thời hạn, của thanh xuân. Câu thơ thứ hai miêu tả nỗi niềm trơ trọi, đơn độc của những người phụ nữ trong khoảng trống quạnh hiu đó. Từ “ trơ ” được hòn đảo lên đầu câu càng nhấn mạnh vấn đề hơn nữa vào thân phận xấu số của họ. Từ “ hồng nhan ” vốn được hiểu là người con gái xinh đẹp, có nhan sắc. Nhưng đến đầu thế kỉ XVIII chữ “ hồng nhan ” thường gắn liền với yếu tố “ bạc mệnh ” : để nói lên số phận xấu số của người phụ nữ trong xã hội phong kiến : “ Rằng hồng nhan tự thuở xưa / Cái điều bạc mệnh có chừa ai đâu ” hay “ Hồng nhan quen thói má hồng đánh ghen ”. Trong bài thơ này, Hồ Xuân Hương dùng từ “ hồng nhan ” với ý nghĩa hồng nhan bạc mệnh, miêu tả nỗi niềm chua xót trước thân phận của người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Trong nỗi đau của kẻ hồng nhan bạc mệnh, nhân vật trữ tình tìm đến rượu để quên, đến trăng để bầu bạn nhưng chén rượu uống vào muốn say và lại càng tỉnh, ngắm trăng lại càng nhận rõ thân phận xấu số của bản thân. Trăng sắp tàn mà vẫn khuyết, cũng như con người thanh xuân sắp qua mà tình duyên vẫn còn lận đận, lỡ dở .
Bốn câu thơ đầu, khung cảnh nhuốm màu tâm trạng của nhân vật trữ tình, tích hợp với thủ pháp tương phản : một bên là con người đơn độc, nhỏ bé với một bên là khoảng trống to lớn của vạn vật thiên nhiên, thiên hà ( hồng nhan / nước non ), thời hạn đêm bát ngát, quạnh vắng, hờ hững với sự nhỏ bé của người phụ nữ ( vầng trăng, trống canh ) ; rượu không hề làm con người khuây khỏa, say lại tỉnh, … toàn bộ những yếu tố đó đã góp thêm phần làm điển hình nổi bật sự đơn độc, buồn chán của nhân vật trữ tình – người phụ nữ .
Không chỉ vậy, người phụ nữ còn ý thức về niềm hạnh phúc và nỗi đau thân phận. ý thức về niềm hạnh phúc ngày càng rời xa, nhân vật trữ tình có những phản ứng rất là kinh khủng :
“ Xiên ngang mặt đất rêu từng đám
Đâm toạc chân mây đá mấy hòn. ”
Hai câu thơ bộc lộ một sức sống can đảm và mạnh mẽ, trẻ khỏe bằng những hình ảnh thơ rất là độc lạ : rêu, đá. Rêu vốn là loài cây mềm mại và mượt mà, nhỏ bé nhưng dưới con mắt của tác giả những đám rêu tưởng nhỏ bé, yếu ớt đó lại “ xiên ngang mặt đất ” mà trỗi dậy tìm sự sống ; hòn đá tưởng chừng như chỉ đứng bất động trước sự chảy trôi của thời hạn lại hoàn toàn có thể “ đâm toạc chân mây ”. Dưới con mắt của Hồ Xuân Hương tổng thể những sự vật tưởng như bất động, không có sự sống lại được tác giả cấp cho sức sống tràn ngập, can đảm và mạnh mẽ. Nhưng không dừng lại ở đó hình ảnh những sự vật đó phối hợp với cụm từ “ xiên ngang ” “ đâm toạc ” đã cho thấy sự cải tiến vượt bậc, không cam chịu số phận đau khổ, tủi hèn của nhân vật trữ tình. Đặt trong toàn cảnh xã hội lúc bấy giờ khi người phụ nữ luôn được giáo dục với ý thức cam chịu, nhẫn nhục, an phận thủ thường thì câu thơ mang nhiều ý nghĩa tích cực, văn minh. Người phụ nữ trong bài thơ không đồng ý số phận mà thể hiện niềm khao khát tình yêu, niềm hạnh phúc, mở ra năng lực đấu tranh để đạt được tình yêu niềm hạnh phúc về cho chính mình. Ý thơ này thống nhất với những bài thơ khác trong chùm thơ Tự tình của bà : “ Thân này đâu đã chịu già tom ” – khát vọng tình yêu được biểu lộ đồng điệu .
Nhưng trước thực tại quá đỗi phũ phàng, có vẻ như người phụ nữ cũng phải gật đầu : “ Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại / Mảnh tình san sẻ tí con con ”, câu thơ cất lên đầy ai oán chua xót. Trong một bài thơ khác Hồ Xuân Hương đã từng viết : “ Chém cha cái kiếp lấy chồng chung / Kẻ đắp chăn bông kẻ lạnh nhạt ” để cho thấy rõ hơn số phận xấu số của người phụ nữ trong xã hội cũ. Tuổi xuân người con gái có được là bao nhiêu, xuân “ lại lại ” đồng nghĩa tương quan với thanh xuân người con gái ngày một ngắn lại, vậy mà mảnh tình cũng phải san sẻ, chia năm sẻ bảy. Câu thơ với cách dùng từ độc lạ, cho thấy sự nhỏ dần, ít dần của tình duyên : mảnh tình – nhỏ bé, san sẻ – càng ít hơn và ở đầu cuối phần nhận được chỉ còn lại “ tí con con ” .
Bằng năng lực tinh chỉnh và điều khiển ngôn từ tài tình, Hồ Xuân Hương đã cho người đọc phần nào thấy được thân phận xấu số của người phụ nữ trong xã hội cũ, tình yêu bị san sẻ, niềm hạnh phúc không hề với đến. Nhưng đồng thời còn thấy được khát khao niềm hạnh phúc mãnh liệt của họ. Qua những vần thơ đó Hồ Xuân Hương cũng lên án xã hội phong kiến đã kìm kẹp nhu yếu niềm hạnh phúc chính đáng của con người .

Hướng dẫn phân tích bài thơ Tự tình 2

Nỗi niềm sầu tủi

Nỗi niềm ấy được biểu lộ ngay từ hai câu thơ khởi đầu :

“ Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn ,
Trơ cái hồng nhan với nước non. ”
Câu thơ đầu đã mở ra một khung cảnh về khuya thanh vắng. Cơ sở để nhận ra thời gian ấy là nhờ vào những từ “ đêm khuya ”, “ văng vẳng ”. Đặc biệt, bước tiến của thời hạn trở nên gấp gáp hơn khi trong khoảng trống Open âm thanh thúc giục của tiếng “ trống canh dồn ”. Âm thanh ấy có lẽ rằng không chỉ là âm thanh của tiếng thời hạn điểm nhịp mà còn chính là âm thanh của tâm trạng, của tiếng lòng con người. Thời gian trôi đi dồn dập thế nào thì con người có vẻ như cũng rơi vào tâm thế quan ngại, dè chừng trước sự biến chuyển ấy của thời hạn .
Chính trong thực trạng ấy, nhân vật cay đắng, chua xót nhận ra sự hẩm hiu của duyên phận. Từ “ trơ ” như một từ chìa khóa tô đậm phong thái của nhân vật khi nghĩ về “ cái hồng nhan ” nhiều truân chuyên. Tuy nhiên, từ “ trơ ” ở đây còn hàm chứa một ý nghĩa tích cực khác, đó là sự đậm cá tính, sự can đảm và mạnh mẽ của nhân vật trữ tình trước những thử thách, khó khăn vất vả của cuộc sống .

Thực cảnh và tâm cảnh

Cặp câu tiếp theo bộc lộ mối quan hệ giữa thực cảnh và tâm cảnh của nhà thơ, đây là nội dung quan trọng của việc nghiên cứu và phân tích bài Tự tình. Không nghiễm nhiên mà nhân vật thao thức khi trời đã về khuya như thế. Ắt hẳn, không ít thì nhiều, nhân vật ấy bộn bề nỗi niềm riêng. Thế nên, trong thơ mới Open cả “ chén rượu hương đưa ” và “ vầng trăng bóng xế ” .

“ Chén rượu hương đưa say lại tỉnh ,
Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn. ”
Nếu như hình ảnh chén rượu gợi ra bóng hình của người phụ nữ đang nhấm nháp nỗi sầu thì vầng trăng “ khuyết chưa tròn ” trong buổi “ bóng xế ” gợi nên nỗi đau thân phận. Hương rượu khiến con người chao đảo trong cái vòng xoay quẩn quanh của tạo vật còn hình ảnh vầng trăng làm nàng mủi lòng trước chữ duyên không vẹn .

Sự phẫn uất và niềm khát khao mãnh liệt

Có những lúc, chua cay, xót đắng cũng khiến người có năng lực nhẫn nhịn cảm thấy bức bối và trở nên can đảm và mạnh mẽ hơn. Họ can đảm và mạnh mẽ trong cách biểu lộ sự phẫn uất, và can đảm và mạnh mẽ trong cải cách bộc lộ nỗi khát khao mãnh liệt của mình .
“ Xiên ngang mặt đất, rêu từng đám ,
Đâm toạc chân mây, đá mấy hòn. ”
Đây là hai câu thực của bài thơ thất ngôn bát cú Đường luật. Những hình ảnh “ rêu ”, “ đá ” với những hoạt động giải trí đi kèm như “ xiên ngang mặt đất ”, “ đâm toạc chân mây ”. Đây chính là hành động bộc lộ rõ ràng sự kháng cự của chúng – những sinh vật nhỏ bé trước ngoại lực. Chắc hẳn không nhằm mục đích mục tiêu nào khác khi mượn những hình ảnh ấy, tác giả đã nói thay nhân vật của mình những nỗi niềm uẩn khúc trong lòng. Những biểu lộ ấy thật sự rất đáng trân trọng của nhà thơ trước bản lĩnh kiên cường của nhân vật vì trong toàn cảnh xã hội có nhiều khuôn khổ của lễ nghi phong kiến, không có nhiều người thẳng thắn thể hiện thái độ của mình với những trái ngang .

Tâm trạng chán chường

Bài thơ khép lại bằng hai câu thơ, đây cũng là cặp câu còn lại cần chỉ rõ ý nghĩa trong nghiên cứu và phân tích bài thơ Tự tình 2 :
“ Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại ,

Mảnh tình san sẻ tí con con!”

Nhân vật đã biểu lộ sự mỏi mệt, chán chường trước sự đối nghịch giữa thời hạn tuổi xuân của con người với mùa xuân của đất trời. Nếu như tạo hóa vẫn xoay vần với bốn mùa, để “ xuân đi ” rồi “ xuân lại lại ” thì với con người lại độc lạ trọn vẹn, tuổi trẻ khi đã qua rồi thì không mong trở lại được nữa .
Kết lại bằng hình ảnh mang lại ấn tượng thâm thúy, “ mảnh tình ” mà nhân vật khó khăn vất vả chắt chiu cũng không hề giữ trọn mà buộc phải “ san sẻ ” để rồi chua chát nhận ra, tình cảm của mình đôi lúc chỉ còn “ tí con con ”. Tình cảnh chồng chung ấy dễ khiến con người không tránh khỏi cảm xúc trơ trọi, đơn độc khi không có thời cơ được giữ gìn, bảo vệ niềm hạnh phúc của mình .
Phân tích Tự tình giúp bạn hiểu hơn về ý nghĩa sâu thẩm của bài thơ. Bài thơ Tự tình 2 chính là tác phẩm xuất sắc của Hồ Xuân Hương đồng thời là tấm gương phản chiếu xã hội lúc bấy giờ. Vậy nên bạn hãy chú ý quan tâm thật kỹ những nội dung trên nhé !

Source: http://wp.ftn61.com
Category: Tin Tức