Phân tích bài “Thu điếu” của Nguyễn Khuyến

Phân tích bài “Thu điếu” của Nguyễn Khuyến – Bài làm 1

Loading …
Trong nền thơ ca dân tộc bản địa có nhiều bài thơ tuyệt hay nói về mùa thu. Riêng Nguyễn Khuyến đã có chùm thơ ba bài : Thu vịnh, Thu ẩm và Thu điếu. Bài thơ nào cũng hay, cũng đẹp cho thấy một tình quê dào dạt. Riêng bài “ Thu điếu ”, nhà thơ Xuân Diệu đã khẳng định chắc chắn là “ nổi bật hơn cả cho mùa thu của làng cảnh Nước Ta ”. “ Thu điếu ” là bài thơ tả cảnh ngụ tình rực rỡ : Cảnh đẹp mùa thu quê nhà, tình yêu vạn vật thiên nhiên, yêu mùa thu đẹp gắn liền với tình yêu quê nhà tha thiết .

“ Thu điếu ” được viết bằng thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật, ngôn từ tinh xảo, hình tượng và biểu cảm. Cảnh thu, trời thu xinh đẹp của làng quê Nước Ta như hiện lên trong hình dáng và sắc tố tuyệt vời dưới ngọn bút thần tình của Nguyễn Khuyến .
Hai câu đầu nói về ao thu và chiếc thuyền câu. Nước ao “ trong vắt ” toả hơi thu “ lạnh lẽo ”. Sương khói mùa thu như bao trùm cảnh vật. Nước ao thu đã trong lại trong thêm, khí thu lành lạnh lại trở nên “ lạnh lẽo ”. Trện mặt nước hiện lên thấp thoáng một chiếc thuyền câu rất nhỏ bé – “ bé tẻo teo ”. Cái ao và chiếc thuyền câu là hình ảnh TT của bài thơ, cũng là hình ảnh bình dị, quen thuộc, đáng yêu của quê nhà. Theo Xuân Diệu cho biết vùng đồng chiêm Bình Lục, Hà Nam có cơ man nào là ao, nhiều ao vì vậy ao nhỏ, ao nhỏ thì thuyền câu cũng theo đó mà “ bé tẻo teo ” :
“ Ao thu lạnh lẽo nước trong vắt ,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo ” .
Các từ ngữ : “ lạnh lẽo ”, “ trong vắt ”, “ bé tẻo teo ” gợi tả đường nét, dáng hình, sắc tố của cảnh vật, sắc nước mùa thu ; âm vang lời thơ như tiếng thu, hồn thu vọng về .
Hai câu thơ tiếp theo trong phần thực là những nét vẽ tài ba làm rõ thêm cái hồn của cảnh thú :
Loading …
“ Sóng biếc theo làn hơi gợn tí ,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo
Màu “ biếc ” của sóng hoà hợp với sắc “ vàng ” của lá vẽ nên bức tranh quê đơn sơ mà lộng lẫy. Nghệ thuật đối trong phần thực rất điêu luyện, “ lá vàng ” với “ sóng biếc ”, vận tốc “ vèo ” của lá bay tương ứng với mức độ của gợn sóng. Nhà thơ Tản Đà đã hết lời ca tụng chữ “ vèo ” trong thơ của Nguyễn Khuyến. Ông đã nói một đời thơ của mình may ra mới có được một câu thơ vừa lòng trong bài “ Cảm thu, tiễn thu ” : “ Vèo trông lá rụng đầy sân ” .
Hai câu luận lan rộng ra khoảng trống miêu tả. Bức tranh thu có thêm chiều cao của khung trời “ trong xanh ” với những tầng mây “ lơ lửng ” trôi theo chiều gió nhẹ. Trong chùm thơ thu, Nguyễn Khuyến nhận diện sắc trời thu là “ trong xanh ” :
– “ Trời thu trong xanh mấy tầng cao ” .
( Thu vịnh )
– “ Da trời ai nhuộm mà trong xanh ”
( Thu ẩm )
– Tầng mây lơ lửng trời trong xanh ” .
( Thu điếu )
“ Xanh ngắt ” là xanh mà có chiều sâu. Trời thu không mây ( mây xám ), mà trong xanh một màu thăm thẳm. Xanh ngắt đã gợi ra cái sâu, cái lắng của khoảng trống, cái nhìn vời vợi của nhà thơ, của ông lão đang câu cá. Thế rồi, ông lão đong đưa mắt nhìn về bốn phía làng quê. Hình như người dân quê đã ra đồng hết. Xóm thôn tĩnh mịch, vắng teo. Mọi con đường quanh co, hun hút, không một bóng người qua lại :
“ Ngõ trúc quanh co khách vắng teo ” .
Cảnh vật êm đềm, thoáng một nỗi buồn cô tịch, hiu hắt. Người câu cá như đang chìm trong một giấc mộng mùa thu. Tất cả cảnh vật từ mặt nước “ ao thu lạnh lẽo ” đến “ chiếc thuyền câu bé tẻo teo ”, từ “ sóng biếc ” đến “ lá vàng ”, từ “ tầng mây lơ lửng ” đến “ ngõ trúc quanh co ” hiện lên với đường nét, sắc tố, âm thanh có khi thoáng chút bâng khuâng, man mác, nhưng rất thân thiện, thân thương với mọi con người Nước Ta. Phong cảnh vạn vật thiên nhiên của mùa thu quê nhà sao đáng yêu thế !
Cái ý vị của bài thơ “ Thu điếu ” là hai câu kết :
“ Tựa gối ôm cần lâu chẳng được ,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo ” .
“ Tựa gối ôm cần ” là tư thế của người câu cá cũng là một tâm thế nhàn của một nhà thơ đã thoát vòng danh lợi. Cái âm thanh “ cá đâu đớp động ” nhất là từ “ đâu ” gợi liên sự mơ hồ, xa vắng và chợt tỉnh. Người câu cá ở đây chính là nhà thơ, một ông quan to triều Nguyễn, yêu nước thương dân nhưng bất lực trước thời cuộc, không cam tâm làm tay sai cho thực dân Pháp đã cáo bệnh, từ quan. Đằng sau câu chữ hiện lên một nhà nho thanh sạch trốn đời đi ở ẩn. Đang ôm cần đi câu cá nhưng tâm hồn nhà thơ như đang đắm chìm trong giấc mộng mùa thu, bỗng chợt tỉnh quay trở lại thực tại khim “ Cá đâu đớp động dưới chân bèo ”. Cho nên cảnh vật ao thu, trời thu êm đềm, lạng lẽ như chính nỗi lòng của nhà thơ vậy – buồn đơn độc và trống vắng .
Âm thanh tiếng cá “ đớp động dưới chân bèo ” đã làm điển hình nổi bật khung cảnh tịch mịch của chiếc ao thu. Cảnh vật như luôn luôn quấn quýt với tình người. Thiên nhiên so với Nguyễn Khuyến như một bầu bạn tri kỉ. Ông đã giàn trải tình cảm, gửi gắm tâm hồn, tìm lời an ủi ở vạn vật thiên nhiên, ở sắc vàng của lá thu, ở màu “ trong xanh ” của khung trời thu, ở làn “ sóng biếc ” trên mặt ao thu “ lạnh lẽo ” …
Thật vậy, bài thơ “ Câu cá mùa thu ’ ’ là một bài thơ tả cảnh ngụ tình rất rực rỡ của Nguyễn Khuyến. Cảnh sắc mùa thu quê nhà được miêu tả bằng những gam màu đậm nhạt, những nét vẽ xa gần, tinh xảo quyến rũ. Âm thanh của tiếng lá rơi đưa “ vèo ” trong làn gió thu, tiếng cá “ đớp động ” chân bèo – đó là nét dân dã, quen thuộc của đồng quê đã khơi gợi trong lòng tất cả chúng ta bao koài niệm đẹp về quê nhà quốc gia .
Nghệ thuật gieo vần của Nguyễn Khuyến rất độc lạ vần “ eo ” đi vào bài thơ rất tự nhiên tự do, để lại ấn tượng khó quên cho người đọc ; âm hưởng của những vần thơ như hấp dẫn tất cả chúng ta : trong veo – bé tẻo teo – đưa vèo – vắng-chân bèo. Thi sĩ Xuân Diệu đã từng viết : “ Cái mê hoặc của bài “ Thu điếu ” ở những điệu xanh, xanh ao, xanh bờ, xanh sóng, xanh tre, xanh trời, xanh bèo, có một vùng đậm nhạt của chiếc lá thu rơi …
Thơ là sự cách điệu tâm hồn. Nguyễn Khuyến yêu vạn vật thiên nhiên mùa thu, yêu cảnh sắc đồng quê với tổng thể tình quê nồng hậu. Ông là nhà thơ của làng cảnh Nước Ta. Đọc “ Thu điếu ”, “ Thu vịnh ”, “ Thu ẩm ”, tất cả chúng ta yêu thêm mùa thu quê nhà, yêu thêm xóm thôn đồng nội, quốc gia. Với Nguyễn Khuyên, tả mùa thu, yêu mùa thu đẹp cũng là yêu quê nhà quốc gia. Nguyễn Khuyến là nhà thơ kiệt xuất đã chiếm một vị thế vẻ vang trong nền thơ ca cổ xưa Nước Ta .

Phân tích bài “Thu điếu” của Nguyễn Khuyến – Bài làm 2

Mùa thu luôn là đề tài không khi nào hết sạch cảm hứng so với thi sĩ. Một Nguyễn Đình Thi phơi phới, rộn ràng, vui mừng trong “ Đây mùa thu tới ”, một Hữu Thỉnh tinh xảo, nhẹ nhàng trong “ Sang thu ” … Chắc hẳn Nguyễn Khuyến sẽ là nhà thơ để lại cho người đọc cảm nhận độc lạ mà thân thiện nhất qua chùm thơ thu “ Thu điếu ”, “ Thu vịnh ”, “ Thu ẩm ”. Trong đó bài thơ “ Thu điếu ” là bài thơ thân thiện, bình dị nhất khi tác giả lột tả được vẻ đẹp yên bình ở vùng quê Bắc Bộ .
Với ngôn từ giản dị và đơn giản và cái nhìn tinh xảo, Nguyễn Khuyến đã thổi linh hồn vào mùa thu, cảnh thu, sắc thu và khí thu. Một bức tranh thu nơi làng quê thanh thản, yên ả .
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo
Một chiếc cần câu bé tẻo teo
Môt khoảng trống thu hẹp nhưng có vẻ như mùa thu đang bao trùm lấy. Tác giả cảm nhận rõ ràng nhất mùa thu ở nước mùa thu. Màu nước “ trong vắt ” phảng phất u buồn và lạnh lẽ. Có lẽ đó chính là đặc trưng của mùa thu xứ Bắc, hiếm có nơi nào có được. Hình ảnh “ chiếc cần câu ” nhỏ bé, một mình giữa ao hẹp càng thu hẹp khoảng trống hơn. Cụm từ “ bé tẻo teo ” phần nào đã lột tả được sự hữu hạn của khoảng trống. Sự hòa hợp giữa cảnh vật khi thu về rất là bình lặng .
Sóng biếc theo làn hơi gợn tý
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo
Sự trầm tĩnh, yên lặng ở hai câu thơ tiên phong đã không còn nữa. Đến hai câu thơ này có lẽ rằng đường nét và âm thanh của mùa thu đang len lỏi vào phá vỡ sự thanh tĩnh của khoảng trống. Sự hoạt động phức tạp, nhẹ nhàng của sóng lăn tăn nơi mặt hồ lưu lại sự hoạt động của mùa thu. Lá vàng là hình ảnh đặc trưng của mùa thu. Từ “ vèo ” ở cuối câu thơ có ý chỉ vận tốc nhanh, thoáng qua, không kịp chớp lấy .
Bức tranh mùa thu với khoảng trống hẹp nơi vùng quê bắc bộ và sự hoạt động tinh xảo nhẹ nhàng có lẽ rằng đã làm xiêu lòng tác giả .
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo
Tác giả đã khởi đầu lan rộng ra khoảng trống thu, không còn thu hẹp của cái ao thu lạnh lẽo nữa mà đã lan tỏa lên đến tận trời cao, có mâu “ lơ lửng ” trôi. Nét thu chấm phá lên nền trời một màu trong xanh đặc trưng khiến cho lòng người khó cưỡng lại. Mùa thu có chút gì đó ảm đạm và vắng vẻ. Những con đường làng nhỏ, quanh co không bóng người. “ Khách vắng teo ” với cách gieo vần “ eo ” càng gợi tả sự trầm tĩnh đến cùng cực. Bóng dáng của con người cũng không thấy. Một sự yên bình khiến cho tác giả trầm ngâm .

Xem thêm :  Cảm nghĩ về một trường hợp đáng cười mà mình gặp trong đời sống

Tựa gối ôm cần lâu chẳng được
Cá đâu đớp động dưới chân bèo
Đến hai câu thơ cuối thì thực sự đã hiển hiện lên “ gia chủ ” của chiếc cẩn câu bé tẻo teo ở hai câu thơ tiên phong. Mọi thứ đều yên bình, mùa thu cũng yên bình khiến tác giả cảm thấy mình đơn độc, lạc nhịp. Tư thế “ tựa gối ” như đang tự thu nhỏ mình lại để tương thích với khoảng trống mùa thu nhỏ bé, chật hẹp ở một vùng quê vắng vẻ .
Bỗng nhiên từ “ đớp ” ở cuối câu thơ có vẻ như làm náo động cả bài thơ. Đây chính là thủ pháp lấy động tả tĩnh cực kỳ đắc điệu của nhà thơ. Hình ảnh “ cá đớp ” ấy khiến cho tác giả giật mình khi đang chìm đắm trong cảnh sắc mùa thu u buồn, nó đã thức tỉnh tâm lý, thức tỉnh thực tại. Cá đớp có lẽ rằng là một hình ảnh ẩn dụ cho những dịch chuyển của xã hội thời bấy giờ, dân tình loạn lạc, quốc gia lầm than. Qua đây người đọc hoàn toàn có thể đồng cảm được nỗi lòng của tác giả so với dân với nước nhưng bất lực, không biết bày tỏ cùng ai .
Bài thơ “ Thu điếu ” thực sự là một siêu phẩm về mùa thu. Ông đá vẽ lên trước mắt người đọc một bức tranh mùa thu xứ Bắc tuyệt đẹp và ẩn sau đó chính là nỗi niềm tâm sự với dân với nước .

Phân tích bài “Thu điếu” của Nguyễn Khuyến – Bài làm 3

Mùa thu vốn là một đề tài quen thuộc trong thơ ca Nước Ta. Thu thường mang đến cho thi sĩ một nỗi buồn man mác, gợi nhớ hay nuối tiếc về một cái gì đó xa xôi, đầy huyền bí. Hình như không ai vô tình mà không nói đến cảnh thu, tình thu khi đã là thi sĩ ! Đến vớiNguyễn Khuyến, tất cả chúng ta sẽ thấy được điều đó. Cảnh mùa thu trong thơ ông không phải là mùa thu ở bất kỳ miền nào, thời nào, mà là mùa thu ở quê ông, vùng đồng chiêm Bắc Bộ lúc bấy giờ. Chỉ với khung trời “ trong xanh ” ( Thu vịnh ), với cái nước “ trong vắt ” của ao cá ( Thu điếu ), và cái “ sống lưng giậu phất phơ màu khói nhạt, làn ao lóng lánh bóng trăng loe ” ( Thu ẩm ). Nguyễn Khuyến đã làm say đắm lòng bao thế hệ ! Khi nhận xét về bải thơ Thu điếu của Nguyễn Khuyến, Xuân Diệu có viết : “ Bài thơ thu vịnh là có thần hơn hết, nhưng ta vẫn phải nhận bài Thu điếu là nổi bật hơn cả cho mùa thu của làng cảnh Nước Ta ”. Vậy ta thử khám phá xem thế nào mà “ Thu điếu là nổi bật hơn cả cho mùa thu của làng cảnh Nước Ta ” ?
Nếu như ở Thu vịnh, mùa thu được Nguyễn Khuyến tiếp đón từ cái khoảng trống thoáng đãng, bát ngát, bát ngát, với cặp mát hướng thượng, mày mò dần những tầng cao của mùa thu để thấy được : “ Trời thu trong xanh mấy tầng cao ”, thì ở Thu điếu, nhà thơ không tả mùa thu ở một khung cảnh vạn vật thiên nhiên thoáng đãng, không phải là trời thu, rừng thu hay hồ thu, và lại chỉ gói gọn trong một ao thu : ao chuôm là đặc thù của vùng đồng chiêm trũng, vùng quê của Nguyễn Khuyến :
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo
Câu thơ đầu sống sót hai vần “ eo ”, câu thơ biểu lộ sự co lại, đọng lại không nhúc nhích, cho ta một cảm xúc lạnh lẽo, yên tĩnh một cách quái đản. Không có từ “ lẽo ” và từ “ veo ” cũng đủ cho ta thấy cảnh tĩnh, nhưng thêm hai từ này lại càng thấy cảnh tĩnh hơn nữa. Khung ao tuy hẹp nhưng tác giả lại không bị số lượng giới hạn mà lan rộng ra ra nhiều chiều, trong cái không khí se lạnh đó có vẻ như làm cho làn nước ao ở độ giữa thu, cuối thu như trong trẻo hơn. Những tưởng trong “ ao thu lạnh lẽo ” ấy, mọi vật sẽ không Open, thế mà thật giật mình : Khung ao không trống vắng mà có “ một chiếc thuyền câu bé tẻo teo ”. Có khung cảnh vạn vật thiên nhiên và có dấu vết của đời sống con người, khiến cảnh thu thêm được phần nào ấm cúng. Chiếc thuyền “ tẻo teo ” trông thật xinh xắn. Câu thơ đọc lên, làm cho đối tượng người dùng miêu tả trở nên thân mật và thân thiện biết bao ! Với hai câu khởi đầu, nhà thơ sử dụng những từ ngữ gợi hình ảnh, tạo độ gợi cao : “ lẽo ”, “ veo ”, “ tẻo teo ” mang đến cho người đọc một nỗi buồn man mác, cảnh vắng vẻ, ít người qua lại. Và rồi hình ảnh :
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo
Càng làm cho không khí trở nên yên bình hơn, nhà thơ đã dùng vcái động của “ lá vàng trước gió ” để miêu tả cái tĩnh của cảnh thu làng quê Nước Ta. Những cơn gió mùa thu đã Open và mang theo cái lạnh quay trở lại, khiến ao thu không còn “ lạnh lẽo ”, không còn yên bình nữa vì mặt hồ đã “ gợn tí ”, “ lá vàng khẽ đưa vèo ”, cảnh vật có vẻ như đã mở màn đổi khác hẳn đi ! Cơn “ sóng biếc ” nhỏ “ hơi gợn tí ” và chiếc lá “ trước gió khẽ đưa vèo ” tưởng như xích míc với nhau, nhưng thật ra ở đây Nguyễn Khuyến đã quan sát kĩ theo chiếc lá bay trong gió, chiếc lá rất nhẹ và thon thon hình thuyền, chao đảo liệng đi trong khoảng trống, rơi xuống mặt hồ yên tĩnh. Quả là phải có một tâm hồn yêu vạn vật thiên nhiên, yêu đời sống thật thâm thúy thì Nguyễn Khuyến mới hoàn toàn có thể cảm nhận được những âm thanh tinh xảo, tưởng chừng như chẳng ai chú ý đến như thế ! Như trên đã nói : mở đầu bài thơ, tác giả sử dụng vần “ eo ” nhưng tác giả không bị số lượng giới hạn mà đã lan rộng ra khoảng trống theo độ cao, tạo nên sự khoáng đạt, thoáng rộng cho cảnh vật :
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo
Câu thơ đầu sống sót hai vần “ eo ”, câu thơ biểu lộ sự co lại, đọng lại không nhúc nhích, cho ta một cảm xúc lạnh lẽo, yên tĩnh một cách quái gở. Không có từ “ lẽo ” và từ “ veo ” cũng đủ cho ta thấy cảnh tĩnh, nhưng thêm hai từ này lại càng thấy cảnh tĩnh hơn nữa. Khung ao tuy hẹp nhưng tác giả lại không bị số lượng giới hạn mà lan rộng ra ra nhiều chiều, trong cái không khí se lạnh đó có vẻ như làm cho làn nước ao ở độ giữa thu, cuối thu như trong trẻo hơn. Những tưởng trong “ ao thu lạnh lẽo ” ấy, mọi vật sẽ không Open, thế mà thật giật mình : Khung ao không trống vắng mà có “ một chiếc thuyền câu bé tẻo teo ”. Có khung cảnh vạn vật thiên nhiên và có dấu vết của đời sống con người, khiến cảnh thu thêm được phần nào ấm cúng. Chiếc thuyền “ tẻo teo ” trông thật xinh xắn. Câu thơ đọc lên, làm cho đối tượng người tiêu dùng miêu tả trở nên thân mật và thân thương biết bao ! Với hai câu mở màn, nhà thơ sử dụng những từ ngữ gợi hình ảnh, tạo độ gợi cao : “ lẽo ”, “ veo ”, “ tẻo teo ” mang đến cho người đọc một nỗi buồn man mác, cảnh vắng vẻ, ít người qua lại. Và rồi hình ảnh :
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo
Càng làm cho không khí trở nên yên bình hơn, nhà thơ đã dùng vcái động của “ lá vàng trước gió ” để miêu tả cái tĩnh của cảnh thu làng quê Nước Ta. Những cơn gió mùa thu đã Open và mang theo cái lạnh trở lại, khiến ao thu không còn “ lạnh lẽo ”, không còn yên bình nữa vì mặt hồ đã “ gợn tí ”, “ lá vàng khẽ đưa vèo ”, cảnh vật có vẻ như đã mở màn biến hóa hẳn đi ! Cơn “ sóng biếc ” nhỏ “ hơi gợn tí ” và chiếc lá “ trước gió khẽ đưa vèo ” tưởng như xích míc với nhau, nhưng thật ra ở đây Nguyễn Khuyến đã quan sát kĩ theo chiếc lá bay trong gió, chiếc lá rất nhẹ và thon thon hình thuyền, chao đảo liệng đi trong khoảng trống, rơi xuống mặt hồ yên tĩnh. Quả là phải có một tâm hồn yêu vạn vật thiên nhiên, yêu đời sống thật thâm thúy thì Nguyễn Khuyến mới hoàn toàn có thể cảm nhận được những âm thanh tinh xảo, tưởng chừng như chẳng ai chú ý đến như thế ! Như trên đã nói : mở đầu bài thơ, tác giả sử dụng vần “ eo ” nhưng tác giả không bị số lượng giới hạn mà đã lan rộng ra khoảng trống theo độ cao, tạo nên sự khoáng đạt, thoáng đãng cho cảnh vật :
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo
Bầu trời thu trong xanh lâu nay vẫn là hình tượng đẹp của mùa thu. Những áng mây không trôi nổi bay khắp khung trời mà “ lơ lửng ”. Trước đây Nguyễn Du đã từng viết về mùa thu với :
Long lanh đáy nước in trời
Thành xây khói biếc non phơi bóng vàng

Nay Nguyễn Khuyến cũng thế. Mở ra không gian rộng, cảm hứng Nguyễn Khuyến lại trở về với khung cảnh làng quê quen thuộc cũng vẫn hình ảnh tre truc, vẫn bầu trời thu ngày nào, vẫn ngõ xóm quanh co…tất cả đều thân thương vè nhuốm màu sắc thôn quê Việt Nam. Chỉ đến với Nguyễn Khuyến, chúng ta mới thấy được những nét quê tĩnh lặng, êm ả như vậy. Trời sang thu, không khí giá lạnh, đường làng cũng vắng vẻ. “Ngõ trúc quanh co” cũng “vắng teo” không bóng người qua lại. Sau này Xuân Diệu trong bài Đây mùa thu tới cũng đã bắt đựơc những nét điển hình đó của sông nước ở vùng quê, khi trời đã bắt đầu bước vào những ngày giá lạnh:

Những luồng run rẩy rung rinh lá …
… Đã nghe rét mướt luồn trong gió
Đã vắng người sang những chuyến đò
Cùng với : Cành biếc run run chân ý nhi ( Thu )
Thế rồi trong cái không khí se lạnh đó của thôn quê, những tưởng sẽ không có bóng hình của con người, ấy vậy mà thật giật mình so với người đọc :
Tựa gối buông cần, lâu chẳng được
Cá đâu đớp động dưới chân bèo .
Hai câu thơ kết thúc đã góp thêm phần thể hiện đôi nét về chân dung tác giả. Tôi nhớ không lầm có vẻ như đã có tài liệu cho rằng : “ tựa gối, ôm cần lâu chẳng được ”, “ ôm ” chứ không phải là “ buông ”. Theo Nước Ta tự điển thì “ buông ” hay hơn, tương thích với tính cách của nhà thơ hơn. Trong những ngày từ quan lui về ở ẩn, mùa thu câu cá, đó là nụ cười của nhà thơ nơi làng quê để tiêu khiển trong việc làm, để hoà mình vào vạn vật thiên nhiên, mà quên đi những bận lòng với nước non, cho tâm hồn thanh thản. “ Buông ” : thả lỏng, đi câu không cốt để kiếm cái ăn ( hiểu theo đúng nghĩa của nó ), mà để vui chơi, cho nên vì thế “ ôm ” không tương thích với thực trạng. Từ “ buông ” mang đến cho câu thơ hiệu suất cao thẩm mỹ và nghệ thuật cao hơn .

Xem thêm :  Phân tích vẻ đẹp cổ xưa mà văn minh trong bài thơ “ Tràng Giang ” của Huy Cận

Tóm lại, qua Thu điếu, ta phần nào thấy được tấm lòng của nhà thơ so với vạn vật thiên nhiên, so với đời sống : chỉ có những ao nhỏ, những “ ngõ trúc quanh co ”, màu xanh của khung trời, cũng đã làm say đắm lòng người. Thì ra mùa thu ở thôn quâ chẳng có gì là lạ lẫm, mùa thu ở thôn quê chính là cái hồn của đời sống, cái duyên của nông thôn. Câu cuối này là mê hoặc nhất, vừa gợi được cảm xúc, vừa biểu lộ đựơc đời sống ngây thơ nhất với vấn đề sử dụng những âm thanh rất trong trẻo có đặc thù vang ngân của những cặp vần, đã chiếm được tình cảm của fan hâm mộ, đã đọc qua một lần thì khó mà quên đựơc .

Phân tích bài “Thu điếu” của Nguyễn Khuyến – Bài làm 4

Chùm thơ ba bài Thu vịnh, Thu ẩm, Thu điếu của Nguyễn Khuyến tiêu biểu vượt trội cho vạn vật thiên nhiên mùa thu của đồng bằng Bắc Bộ. Trong đó quen thuộc và thân mật hơn cả là bài Thu điếu. Đọc bài thơ, ta thấy hiện lên trước mắt khung cảnh một làng quê nghèo vùng đồng chiêm trũng với những hình ảnh đơn sơ mà sôi động :
Ao thu lạnh lẽo nước trong vắt ,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo .
Nguyễn Khuyến tả mùa thu trong một khoảng trống hẹp : chiếc ao thu nhỏ bé, làn nước, trong veo in bóng mây trời. Tiết thu, khí trời se lạnh làm cho màu nước có vẻ như trong hơn, làn nước sâu hơn và lạnh lẽo hơn, Trên mặt ao là chiếc thuyền câu bé tẻo teo. Ao nhỏ, thuyền xinh như hoà hợp với nhau, tạo nên một cảnh trí êm đềm, yên bình :
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí ,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo .
Cảm nhận tinh xảo của nhà thơ đã phát hiện ra cái lạnh se se trong cơn gió thoảng. Ao hẹp, gió nhẹ thổi làm cho mặt nước gợn sóng lăn tăn. Dăm chiếc lá vàng lìa cành, se sẽ đưa theo chiều gió. Không gian yên lặng đến mức nghe rõ cả tiếng rơi vèo rất khẽ của chiếc lá liệng trên mặt ao. Màu nước trong vắt, thuyền câu bé tẻo teo, sóng hơi gợn tỉ, lá khẽ đưa vèo … Tất cả có vẻ như đều thu nhỏ lại, lắng sâu và chất chứa suy tư .
Từ khung cảnh Ao thu nhỏ hẹp trên mặt đất, nhà thơ nâng cao, lan rộng ra thành khoảng trống khoáng đạt, cao vời vợi :
Tầng mây lơ lừng trời trong xanh ,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo .
Ta lại phát hiện hinh ảnh trời thu trong xanh như trong bài Thu vịnh, sắc xanh đặc trưng – hình tượng của mùa thu. Gió nhẹ nên mây lơ lửng, gẩn như trong trạng thái đứng yên. Nét thu trên mặt nước, nét thu trên khung trời và đây là nét thu trên mặt đất : Ngõ trúc quanh co khách vắng teo. Những con đường nhỏ trong thôn xóm hai bên trồng tre, trồng trúc, vắng bóng người qua lại, có vẻ như cũng chìm trong yên lặng. Yên lặng tuyệt đối bao trùm lên toàn bộ. Chính cái yên lặng chất chứa đó lại đồng điệu với tâm hồn nhà thơ và gợi lên những rung cảm tịnh tế trong lòng người đọc .
Hai cấu kết là bức chân dung tự hoạ của tác giả :
Tựa gối, ôm cần lảu chẳng được ,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo .
Tư thế con người cũng như cố thu nhỏ lại cho tương ứng với cảnh vật chung quanh và cái dáng ngồi ấy phần nào bộc lộ tâm trạng nhà thơ. ông không thể nào nguôi ngoai trước thế sự – điều mà ông muốn mượn việc câu cá để giải khuây mà không sao khuây được. Một tiếng cá đâu đớp động mơ hồ dưới chân bèo đã làm cho nhà thơ khẽ giật mình, quay trở lại thực tại – một thực tại đầy xót xa, day dứt so với tâm hồn trĩu nặng nỗi niềm dân nước
Bài thơ Thu điếu là mùa thu, hồn thu của làng cảnh Nước Ta. Không cần những hình ảnh cầu kì, ước lệ trong văn chương, chi vài cảnh vật đơn sơ, quen thuộc, nhà thơ đã vẽ nên bức tranh thu dân dã, mộc mạc mà không kém phần sinh động, rực rỡ. Cái hay của bài thơ là sự yên lặng, bát ngát khiến cho mọi thứ có vẻ như thu nhỏ và ẩn kín vào trong. Không gian mùa thu của đồng bằng Bắc Bộ là vậy. Tâm trạng của nhà thơ ngụ trong chính cái cảm xúc phức tạp ấy .

Phân tích bài “Thu điếu” của Nguyễn Khuyến – Bài làm 5

Thu trong thơ Nguyễn Khuyến tiêu biểu vượt trội cho mùa thu ở đồng bằng Bắc Bộ. Thu trong thơ ông thật êm đềm, đơn sơ nhưng vô cùng sôi động, làm say đắm lòng người. Trong chùm thơ về mùa thu của ông bài Thu điếu để lại nhiều ấn tượng trong lòng người đọc .
Mùa thu là mùa đẹp nhất trong năm của vùng đồng bằng Bắc Bộ, hòa cùng vào cảnh vật con người cũng biểu lộ nỗi niềm cảm hứng của mình. Đọc Thu điếuchúng ta sẽ cảm nhận được vẻ đẹp của cảnh thu và tâm trạng của nhà thơ. Nếu như ở Thu Vịnh, cảnh thu đựơc đảm nhiệm từ cao, xa đến gần, rồi gần đến cao, xa thì ở Thu Điếu cảnh thu được tiếp đón từ gần đến cao – xa rồi từ cao xa trở lại gần. Điểm nhìn cảnh thu được nhìn từ chiếc thuyền câu đến mặt ao rồi nhìn lên khung trời, nhìn tới ngõ trúc rồi nhìn ra mặt ao. Từ khung ao hẹp tác giả miêu tả mùa thu đựơc cả khoảng trống và thời hạn cảnh sắc mùa thu mở ra nhiều hướng thật sinh động .
Ngay từ tiêu đề của bài, tác giả đã muốn ra mắt đến người đọc về cảnh câu cá mùa thu, nhưng thực ra đó lại là chuyện trò mùa thu, miêu tả cảnh mùa thu của vùng quê đồng bằng Bắc Bộ, quê nhà của tác giả Nguyễn Khuyến. Trong bài thơ có ao thu, thuyền câu, có lá vàng, có tầng mây, có sóng, có cá và người câu cá. Không gian mùa thu, yên lặng và chính sự tĩnh mịch này mới tả được khoảnh khắc lặng lẽ của mùa thu và tả được tâm trạng, yên bình của tác giả .
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo
Ngay từ câu thơ đầu tác giả đã cho người đọc tưởng tượng một khoảng trống thu buồn nhưng đẹp, một khoảng trống yên bình không phải ở vùng quê nào cũng có được. Hai câu thơ này không chỉ miêu tả được cả khoảng trống mùa thu ( ao thu ) mà còn miêu tả được cả thời hạn của mùa thu. Mùa thu được bộc lộ ở làn nước trong vắt, đã trong lại còn trong vắt và thêm lạnh lẽo. Ao thu lạnh lẽo càng làm tăng thêm độ buồn của mùa thu. Đó là mùa thu của lòng của lòng người buồn, của thi nhân buồn mà thôi. Mùa thu thường là mùa của tâm trạng buồn, qua hai câu thơ này càng thấy Nguyễn Khuyến đã rất tài tình khi miêu tả khung cảnh mùa thu. Chiếc thuyền câu vốn đã bé lại càng bé tẻo teo. Hai vầng eo càng làm cho khoảng trống càng thêm thu nhỏ lại .
Làn nước trong vắt, nhưng lại lạnh lẽo hai sự phối hợp này đã làm cho khoảng trống ở đây có phần mông lung và như tan ra cùng sự lạnh lẽo của ao mùa thu. Mùa thu nước ao mới trong xanh như vậy làm cho khoảng trống thêm nhỏ, chiếc thuyền đã bé lại bé thêm, như thu mình thêm nhỏ lại .
Trong không khí im re êm ả dịu dàng đó, mọi khoảng trống cảnh vật như hòa vào nhau, làm mọi cảnh vật đều gợi cho ta cảm giac buồn .
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo .
Phải nói rằng, con mắt nhà thơ phải thật tinh xảo mới hoàn toàn có thể nhìn được và cảm nhận được sự hoạt động rất nhỏ của cảnh vật, sóng chỉ hơi gợi, gió ở đây rất nhẹ chỉ tạo đủ độ để sóng gợn mà thôi. Khung cảnh mùa thu đượm buồn như im lìm, lặng lẽ, chỉ có chiếc lá khẽ đưa mà thôi, không tạo ra âm thanh từ khẽ miêu tả được cả âm thanh, đó là âm thanh, đó là âm thanh, tĩnh chứ không động, tả được cái trạng thái yên bình của mùa thu. Ngày cả từ vèo cũng vậy đó không chỉ là bay qua của chiếc lá khi có làn gió mà từ vèo đó còn là bộc lộ tâm trạng, thời thế của nhà thơ, một tâm sự đầy đau buồn trước tình hình của quốc gia đầy đau thương .
Không chỉ dừng lại ở việc miêu tả cảnh ao thu, bằng con mắt tinh xảo của mình, tác giả miêu tả rộng ra đó là cảnh trời mùa thu. Cảnh sắc trời tác giả miêu tả rộng ra đó là cảnh mặt trời mùa thu. Cảnh sắc trời mùa thu được nhìn rộng ra từ mặt ao, từ khung cảnh rộng đó tác giả nhìn xa :
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo
Khung cảnh trời thu thật đẹp, mây lơ lửng trôi trên nền trời xanh ngắt, có điều đám mây có vẻ như buồn, không muốn trôi. Ở đây từ lơ lửng đó còn là tâm trạng tâm lý của tác giả về một yếu tố gì đó chưa quyết định hành động rõ ràng. Từ trời thu tác giả nhìn xuống, nhìn xa ngõ trúc. Không gian lại trở nên im re buồn thảm cạnh bên đó việc khách vắng teo lại càng làm tăng thêm không khí của mùa thu. Cái im re, không khí buồn của mùa thu không dừng lại ở khoảng trống của cái ao mà nó còn lan tỏa khắp trời đất, mây thì lơ lửng không buồn trôi. Ngõ xóm trước kia đông đúc người qua lại là vậy mà giờ đây cũng vắng teo. Con đường cũng trở nên quanh co. Tất cả mọi vật đều im re trong khung cảnh mùa thu .

Xem thêm :  Phân tích bài thơ “ Bài ca ngất ngưởng ” của Nguyễn Công Trứ

Tựa gối ôm cần lâu chẳng được
Cá đâu đớp động dưới chân bèo
Cuối cùng thì hình ảnh người câu cá cũng Open. Thông qua vài nét miêu tả việc tựa gối câu cá, thì hình ảnh ông già ngồi câu cá mới hiện lên rõ nét. Tư thế Open của ông già câu cá cũng như cảnh vật trở nên buồn, ông không ngồi trong thế của người câu cá mà gò bó tựa gối. Ta thường biết khi câu cá con người ta cảm thấy tự do nhất thì ở đây ông già ngôi câu cá không được sự tự do, thanh thản cúi người và tựa mặt lên đầu gối như đang tâm lý một điều gì. Đó phải chăng cũng là tác giả đang trăn trở buồn rầu về thế sự .
Có vẻ như ông già câu cá ngồi câu cho có nụ cười, chứ không thấy bóng hình của chú cá thì ngồi câu cũng đâu được gì. Sự chờ đón của ông già câu cá đó cũng là một sự mòn, về sự yên lặng, trống không. Một tiếng động quậy nhẹ của con cá dưới chân bèo. Nhưng tiếng động đó cũng nhẹ, một tiếng động một mình, lại càng làm tăng thêm sự vắng vẻ lặng lẽ của khoảng trống mùa thu. Ở câu cuối sử dụng ba âm đ ( đâu, đớp, động ) ta cảm xúc như động mà lại không động, chỉ đủ miêu tả đủ sự quẫy đuôi nhẹ của con cá .
Có thể nói khung cảnh mùa thu trong Thu điếu thật yên bình, dịu dàng êm ả, nhưng buồn. Khung cảnh đó càng gợi cho người ta tâm lý chiêm nghiệm về đời sống. Một sự hoạt động đều nhẹ nhàng, rất khẽ sự yên lặng này lại tạo thêm sự yên bình của cảnh. Cái tĩnh bao trùm được gợi lên từ cái động rất nhẹ. Thủ pháp lấy động tả tĩnh là thủ pháp quen thuộc của thơ cổ phương Đông .
Tác giả đã dùng thủ pháp gieo vần theo vần eo trong bài, để tạo nên sự im re im lìm trong khung cảnh mùa thu gợi lên cái gì thu hẹp lại, nhỏ lại, lắng vào hư không nó cũng góp thêm phần làm cho không khí tĩnh mịch được tăng thêm .
Bằng sự cảm nhận tinh xảo của tác giả về mùa thu, ta cảm nhận được ở tác giả một tâm hồn gắn bó thiết tha với vạn vật thiên nhiên, một tấm lòng yêu nước thầm kín. Nhà thơ đã vẽ lên một mùa thu đơn giản và giản dị, thanh đạm, đơn sơ, nhưng đẹp của làng quê Nước Ta .

Phân tích bài “Thu điếu” của Nguyễn Khuyến – Bài làm 6

Mùa thu là đề tài quen thuộc của thi ca. Thơ viết về mùa thu của văn học Trung đại Nước Ta thường miêu tả cảnh đẹp vắng vẻ, úa tàn và u buồn. Cảnh thu được ghi lại một cách ước lệ tượng trưng với những nét chấm phá, chớp lấy cái hồn của tạo vật. Thu điếu của Nguyễn Khuyến cũng mang nét thi pháp ấy .
Nhưng Nguyễn Khuyến được ca tụng là nhà thơ của làng quê Nước Ta. Gần suốt đời mình, ông gắn bó với thôn quê, hòa hợp và đồng cảm mảnh đất quê nhà. Thế nên, cảnh vật làng quê trong thơ ông hiện lên rất chân thực, giản dị và đơn giản, tinh xảo. Đọc Thu điếu, ta phát hiện một bức tranh thu đặc trưng của vùng chiêm trũng Bắc bộ, quê nhà của nhà thơ. Đấy chính là nét mới lạ của tác phẩm so với thi pháp truyền thống lịch sử của văn học Trung đại Nước Ta .
Thu điếu viết bằng chữ Nôm, làm theo thể thất ngôn bát cú Đường luật. Cảnh thu được miêu tả trong hầu hết 8 câu thơ, hình ảnh con người chỉ Open trực tiếp ở hai câu cuối bài. Cảnh trong bài vẫn là trời nước, gió, trúc – những thi liệu quen thuộc nhưng hồn thơ thì đã vượt ra khỏi khuôn sáo thi tứ cổ xưa .
Hình ảnh tiên phong được tác giả miêu tả là “ ao thu ”. Từ “ lạnh lẽo ” đặc tả khí lạnh của ao nước mùa thu, có vẻ như cái lạnh ấy thấm sâu vào da thịt con người. Tính từ “ trong vắt ” đã tuyệt đối hóa độ trong của nước, đồng thời còn gợi ra độ thanh sạch, sự bất động, yên bình của mặt ao. Hai âm “ eo ” được gieo trong một câu khiến cho cảm xúc về cái lạnh và sự ngưng đọng của khoảng trống càng trở nên tuyệt đối, đồng thời còn gợi ra khoảng trống nhỏ hẹp của chiếc ao .
Trên nền cảnh thu ấy Open một chiếc thuyền câu một mình, đơn chiếc, nhỏ bé. Số từ chỉ số ít “ một chiếc ” tích hợp với từ láy “ tẻo teo ” khiến cho chiếc thuyền càng nhỏ bé hơn, như co lại thành một nét chấm trên nền ao cũng bé xíu và trong trong tận đáy .
Hai câu đề đã vẽ nên cảnh sắc rất riêng không liên quan gì đến nhau, mộc mạc, đơn sơ của mùa thu Bắc bộ với những nét đặc trưng nhất của khí thu, chất thu là cái lạnh và sự yên bình .
Mùa thu liên tục hiện lên với hình ảnh “ sóng biếc ”, “ lá vàng ”. Cảnh hoạt động một cách khẽ khàng. Tác giả đã rất nhạy cảm, tinh xảo khi chớp được những dịch chuyển phức tạp của tạo vật. Đó là sự hoạt động “ hơi gợn tí ” của sóng, là sự đưa nhẹ, khẽ khàng của chiếc lá vàng, là sự mong manh uốn lượn của hơi nước mờ ảo trên mặt ao .
Hai câu thơ đối nhau rất chỉnh, những sự vật có mối liên hệ ngặt nghèo với nhau, gió thổi làm sóng gợn, làm lá rơi. Các tính từ, trạng từ “ biếc ”, ‘ tí ’, “ vàng ”, “ khẽ ”, ” vèo ” được sử dụng một cách phải chăng, giàu chất tạo hình, vừa tạo ra bức tranh sắc tố thanh nhã, có xanh có vàng, vừa gợi được sự uyển chuyển, sinh động của tạo vật. Cảnh được miêu tả trong hai câu thực, mặc dầu là động, nhưng vì động khẽ khàng quá nên thực ra là lấy động để tả cái yên bình của mùa thu trong khoảng trống của một chiếc ao quê nhà .
Không gian cảnh vật trong hai câu luận không chỉ dừng lại ở mặt phẳng chiếc ao mà còn lan rộng ra thêm chiều cao, chiều sâu .
Chiều cao được đơn cử bằng sự “ lơ lửng ” của tầng mây và độ thăm thẳm của da trời xanh ngắt. Màu da trời mùa thu có vẻ như có ám ảnh sâu đậm trong tâm hồn Nguyễn Khuyến nên trong những bài thơ thu, ông thường nhắc tới : “ Trời thu trong xanh mấy từng cao ” ( Thu vịnh ) hay “ Da trời ai nhuộm mà trong xanh ” ( Thu ẩm ). Bởi vậy, màu trong xanh của da trời không chỉ đơn thuần là một sắc màu khách quan đặc trưng cảu trời thu mà có lẽ rằng còn chính là tâm trạng nhiều ẩn ức, là chiều sâu tâm hồn đầy trăn trở của thi nhân .
Chiều sâu của khoảng trống được đơn cử bằng độ “ quanh co ” uốn lượn của bờ trúc. Không gian trong hai câu luận đậm dặc một màu xanh, màu xanh bao trùm cả trên cao và chiều rộng. Cảnh vật thoáng đãng và yên tĩnh. Nguyên từ “ vắng ” đã nói rõ sự yên bình rồi nhưng “ vắng teo ” thì có nghĩa là cảnh vắng vẻ vắng ngắt, không chút cử động, không chút âm thanh, không một bóng người .
Bởi thế, hai câu thơ gợi ra sự trống vắng, nỗi đơn độc trong lòng người .
Hình ảnh con người Open trực tiếp với tư thế ngồi bó gối, trong trạng thái trầm tư mặc tưởng. Nhà thơ ngồi câu cá mà chẳng chú tâm đến việc câu, thế cho nên mới giật mình trước tiếng cá “ đớp động dưới chân bèo ”. Không gian phải yên tĩnh lắm, tâm hồn nhà thơ phải trong trẻo lắm thì mới nghe rõ âm thanh nhỏ nhẹ như vậy .

Từ “cá đâu” là cách hỏi vừa tạo nên sự mơ hồ trong không gian vừa gợi ra sự ngỡ ngàng của lòng người. Nhà thơ dường như mất cảm giác về không gian thực tại mà chìm đắm trong không gian suy tưởng nên không thể xác định rõ hướng gây ra tiếng động mặc dù đang ngồi trong một chiếc ao rất nhỏ.

Nhà thơ câu cá mà chẳng phải để bắt cá. Câu chỉ là cái cớ để tìm sự thư thái trong tâm hồn. Trong lúc câu, thi nhân đã tóm gọn vào lòng những vẻ đẹp tinh diệu của đường nét, sắc tố, hình khối, sự hoạt động tinh xảo, trong sáng của cảnh vật mùa thu. Cảnh thu tuy đẹp mà buồn, buồn vì quá quạnh quẽ, im re, buồn vì người ngắm cảnh cũng đang chất chứa nỗi niềm thế sự của kẻ sĩ trước cảnh vong quốc mà thân lại nhàn nhã .
Bài thơ Thu điếu không những bộc lộ được cái hồn của cảnh thu mà còn đặc tả được nét đẹp mộc mạc giản dị và đơn giản của nông thôn đồng bằng Bắc bộ xưa. Bằng bút pháp tả cảnh ngụ tình, Nguyễn Khuyến đã khơi gợi trong lòng người đọc những xúc cảm chân thành, trong sáng, tha thiết về cảnh sắc làng quê. Qua bài thơ, ta hiểu thêm về tấm lòng nặng tình non nước và tài thơ Nôm độc lạ của thi nhân .

Source: http://wp.ftn61.com
Category: Tin Tức