Các cuộc phát kiến địa lý trong quá trình giao lưu, tiếp xúc văn hóa Đông

Nguyễn Tuấn Hùng

Trần Bảo Huy

Trong quá trình hình thành và phát triển dù là của một nền văn minh lớn hay nhỏ; là một quốc gia thì cũng không thể thiếu đi việc phải giao lưu với các thế lực bên ngoài. Các thế lực sẽ không được đánh giá là có ảnh hưởng xấu hay tốt đến nền văn bản địa nhưng trên hết cũng chứng minh một luận điểm rằng mỗi quốc gia, mỗi vùng đất không phải chỉ có việc giữ gìn và phát huy truyền thống của vùng đó mà nó còn à công cuộc vươn ra bên ngoài để học hỏi những điều tốt đẹp hơn. Hay trên một tầm vĩ mô hơn là công cuộc truyền bá nền văn minh của mình ra bên ngoài, loa tỏa sức ảnh hưởng đến các vùng đất, quốc gia khác nhau.

Bạn đang đọc: Các cuộc phát kiến địa lý trong quá trình giao lưu, tiếp xúc văn hóa Đông – Tây

Nhìn về một thời kỳ lịch sử vẻ vang, không một vương quốc hay vùng đất nào chỉ hoàn toàn có thể sống sót độc lập. Sự tác động ảnh hưởng dù ít dù nhiều cũng đã góp thêm phần vào công cuộc giao lưu, tiếp xúc văn hóa truyền thống khởi ban. Chính công cuộc lan tỏa những giá trị văn hóa truyền thống của mình ra bên ngoài, không nói đến việc là sử dụng phương pháp hay con đường gì thì nó đã tạo những tiền đề bắt đầu cho sự tiếp xúc giữa những nền văn hóa truyền thống hay văn mình ; hoặc ở đây là sự giao lưu, tiếp xúc văn hóa truyền thống giữa Phương Đông và Phương Tây .
Trong đó, vai trò của con đường thám hiểm là một trong những điều kiện kèm theo quan trọng để thôi thúc sự tiếp xúc Đông Tây được diễn ra một cách can đảm và mạnh mẽ hơn. Thám hiểm, du hành đã tạo điều kiện kèm theo cho sự triển khai của những con đường khác. Một trong những sự kiện đó là cuộc phát kiến địa lý ở Châu Âu, với công cuộc này giao lưu tiếp xúc văn hóa truyền thống giữa phương Đông và phương Tây đã diễn ra một cách liên tục trong tiến trình thời hạn .

1. Một số vấn đề chung

1.1. Thuật ngữ giao lưu văn hóa truyền thống và tiếp xúc văn hóa truyền thống
Mỗi vương quốc, mỗi tộc người trong lịch sử dân tộc hình thành và tăng trưởng của mình ở những khoảng chừng thời hạn khác nhau, khu vực khác nhau, điều kiện kèm theo địa lý, kinh tế tài chính khác nhau đều tạo ra cho mình một nền văn hóa truyền thống để thích nghi được với trình độ tăng trưởng của nó. Cùng với thời hạn chính tất cả chúng ta – gia chủ của nền văn hóa truyền thống địa phương đó đã đảm nhiệm một cách có ý thức hay không có ý thức những nền văn hóa truyền thống khác, không kể là văn hóa truyền thống lớn hay nhỏ, giàu hay hèn. Dù muốn hay không thì công cuộc giao lưu văn hóa truyền thống luôn diễn ra trong suốt tiến trình lịch sử vẻ vang của một dân tộc bản địa, quốc gia, tộc người .
Giao lưu văn hóa truyền thống được hiểu như thể sự vận động và di chuyển, quy đổi qua lại giữa những nền văn hóa truyền thống, hoàn toàn có thể giữa vương quốc này với vương quốc khác, giữa tộc người này với tộc người khác, hay giữa lục địa này với lục địa khác. Hay phải chăng giao lưu văn hóa truyền thống là sự tiếp thu, tiếp đón những đặc thù, những nét cơ bản từ một trạng thái văn hóa truyền thống ngoại sinh, trong khi vẫn giữ lại được những đặc thù, trạng thái của văn hóa truyền thống nội sinh với một phương pháp, hình dạng, đặc trưng tăng trưởng hơn .
Thuật ngữ tiếp xúc văn hóa truyền thống ( cultural contests ) được sử dụng để chỉ sự va chạm vào nhau của những nền văn hóa truyền thống khi được đặt cạnh nhau .
Thuật ngữ giao lưu văn hóa truyền thống ( cultural exchanges ) được sử dụng để chỉ sự trao đổi, xen kẽ, san sẻ giữa những nền văn hóa truyền thống sau khi tiếp xúc với nhau .
Thuật ngữ tiếp biến văn hóa truyền thống là một thuật ngữ kép, được sử dụng để chỉ sự tiếp thu rồi biến hóa những yếu tố văn hóa truyền thống trong quy trình tiếp xúc, giao lưu của một nền văn hóa truyền thống này với một nền văn hóa truyền thống khác. “ Acculturation ” là thuật ngữ được phương Tây sử dụng để diễn đạt hiện tượng kỳ lạ này và nó được hiểu là tiếp biến văn hóa truyền thống
Giao lưu văn hóa truyền thống làm cho những hội đồng, những vương quốc dân tộc bản địa đóng kín trở thành những mạng lưới hệ thống mở, đã mở trở nên ngày càng mở hơn. Theo triết lý mạng lưới hệ thống, một mạng lưới hệ thống. vật chất nếu đóng kín sẽ nhanh gọn tiến đến hỗn loạn do không hề trao đổi vật chất, nguồn năng lượng và thông tin thiết yếu với bên ngoài để duy trì cấu trúc hoặc những hoạt động giải trí công dụng thông thường, và thế cho nên cũng khó thực thi những hoạt động giải trí ứng phó thiết yếu trước những tác động ảnh hưởng bất lợi từ phía vạn vật thiên nhiên hoặc từ bên ngoài .
Có nhiều điều kiện kèm theo góp thêm phần vào công cuộc giao lưu văn hóa truyền thống hoàn toàn có thể diễn ra thuận tiện hơn. Song, hoàn toàn có thể nói đến là vị trí địa lý – điều kiện kèm theo quan trọng ảnh hưởng tác động thâm thúy đến quy trình giao lưu văn hóa truyền thống. Khái quát lên, nhận thấy được những sự tiếp xúc tiên phong đơn thuần chỉ là những sự tiếp xúc giữa những tộc người khác nhau nhưng theo thời hạn, đây lại là điều kiện kèm theo, tiền đề quan trọng để tạo ra sự tiếp xúc cũng như giao lưu văn hóa truyền thống ; cùng với đó là công cuộc tiếp biến văn hóa truyền thống .
1.2. Con đường và đặc thù của những cuộc phát kiến địa lý trong quy trình giao lưu tiếp xúc văn hóa truyền thống Đông Tây
Tiến trình của quả đât đã cho ta thấy nhiều con đường để hoàn toàn có thể giao lưu cũng như tiếp xúc văn hóa truyền thống : cuộc chiến tranh, truyền giáo, thương mại, … Nhưng trên hết, những cuộc phát kiến địa lý cũng đã thôi thúc quy trình giao lưu tiếp xúc văn hóa truyền thống trở nên thuận tiện hơn. Con đường này thường được biết đến với cái tên là “ con đường thám hiểm, du hành ”. Với vai trò này, những con đường khác cũng theo đó mà trở nên thuận tiện hơn. Hay nói một cách ngắn gọn, với con đường du hành, thám hiểm ; nó như thể một tiền đề để thôi thúc những cuộc cuộc chiến tranh, cuộc tìm kiếm những thuộc địa, … trở nên ngày một nhiều hơn. Đóng vai trò tích cực trong việc giao lưu, tiếp xúc văn hóa truyền thống Đông Tây .
Kể từ sau đó, 1-2 thế kỷ, tất cả chúng ta đã tận mắt chứng kiến sự tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ của phương pháp sản xuất Tư bản chủ nghĩa ; đến quá trình tăng trưởng cao của nó là tiến trình đế quốc thì chính những cuộc phát kiến địa lý ở thế kỷ XV đã góp phần tích cực trong việc thôi thúc những đế quốc đi lấn chiếm và thôn tính thuộc địa ; giao lưu văn hóa truyền thống Đông Tây cũng nhờ thế mà trở nên sinh động hơn hẳn .

2. Sơ lược về lịch sử các cuộc phát kiến địa lý trong quá trình giao lưu tiếp xúc văn hóa Đông Tây

2.1. Nguyên nhân của công cuộc phát kiến địa lý
Thế kỉ XV, kinh tế hàng hoá ở Tây Âu đã tăng trưởng khá nhanh yên cầu lan rộng ra mối quan hệ giao thương mua bán với những nước phương Đông. Tuy nhiên, con đường thương mại giữa châu Âu và châu Á đang bị bế tắc do sự chiếm giữ của người Ả Rập, người Thổ Nhĩ Kì và người Hồi giáo .
Người Ả Rập độc chiếm con đường thương mại từ phía nam châu Âu qua Địa Trung Hải sang Ấn Độ hoặc đi qua Ai Cập, Hồng Hải …. Người Ả Rập tạo nên một hàng rào trấn áp ngặt nghèo giữa Ấn Độ và châu Âu khiến cho không một thuyền buôn châu Âu nào neo đậu được trên Hồng Hải. Do đó, sản phẩm & hàng hóa từ châu Á sang đã được thương nhân Ả Rập nâng giá lên gấp 8 – 10 lần .
Một con đường thương mại khác đến Trung Quốc bằng cách dùng lạc đà chở tơ lụa và những mẫu sản phẩm hương liệu, gia vị, trầm hương … của Trung Quốc xuyên qua sa mạc, những hẻm núi của Tây Á đến châu Âu ( con đường tơ lụa ) cũng bị thương nhân Afghanistan chiếm giữ .
Giữa thế kỉ XV, đế quốc Byzantium bị hủy hoại, người Thổ Nhĩ Kì chiếm luôn Tiểu Á, Bankals, Constantinople, Crưm và trấn áp hàng loạt Bắc Hải. Người Thổ Nhĩ Kì cướp đoạt tàn khốc sản phẩm & hàng hóa của thương nhân châu Âu. Do đó, con đường này hầu hết cũng bị cắt đứt. Trước tình hình đó, thương nhân châu Âu phải mua lại sản phẩm & hàng hóa của thương nhân Ả Rập với giá đắt hơn từ 8-10 lần. Vì thế, việc tìm ra một con đường mới sang phương Đông là một nhu yếu cấp bách của thương nhân châu Âu .
Ngoài ra, sự thèm khát của quý tộc và thương nhân châu Âu so với nguồn hương liệu, gia vị, vàng bạc, tơ lụa của phương Đông cũng là một trong những nguyên do quan trọng thôi thúc những cuộc hành trình dài vượt biển sang phương Đông. Trong khi những lãnh chúa, quý tộc Tây Âu phải hùng hục nuốt những cục thịt cừu đoản vị thì một chút ít hồ tiêu, gia vị của phương Đông đã làm cho thịt cừu trở nên thơm ngon hơn và dễ tiêu hóa hơn .
Mặt khác, trong trí tưởng tượng của nhiều người châu Âu, châu Á là xứ sở của vàng bạc, gia vị … Do đó, họ phải tìm một con đường mới sang phương Đông để cướp đoạt những nguồn tài nguyên đó. Sự tân tiến về khoa học kĩ thuật ( đặc biệt quan trọng là về hàng hải ) cũng góp thêm phần quan trọng vào những chuyến đi vượt đại dương của những nhà thám hiểm châu Âu. Người ta biết được Trái Đất hình cầu, biết sử dụng la bàn của người Trung Quốc, map của người Hy Lạp, tàu biển của người Ả Rập. Đặc biệt, kĩ thuật đóng tàu có nhiều tân tiến quan trọng. Tư sản châu Âu đã đóng được những thuyền lớn, có cột buồm và mạng lưới hệ thống buồm tận dụng được những loại gió, có bánh lái và hoàn toàn có thể vượt đại dương với vận tốc mỗi giờ 10 km như tàu Caravel, tàu Santa Maria … Như vậy, những nhà thám hiểm châu Âu đã có đủ những điều kiện kèm theo về vật chất lẫn ý thức để triển khai những cuộc thám hiểm vượt đại dương để tìm ra những con đường mới, những vùng đất mới .
2.2. Các cuộc phát kiến địa lý của thực dân Bồ Đào Nha

Tên

Năm

Khám phá

Prince Henry
1394 – 1460
Hoàng tử Henry lên tàu Navigator tương hỗ kinh tế tài chính cho nhiều chuyến đi khác nhau. Ông đã tạo ra một trường học cho sự tân tiến của hàng hải, đặt nền tảng cho Bồ Đào Nha trở thành một nhà chỉ huy trong Thời đại Khám phá
Bartolomeu Dias
1450 – 1500
Bartolomeu Dias, người châu Âu tiên phong đi thuyền quanh Mũi Hảo Vọng, cũng thấy rằng Ấn Độ hoàn toàn có thể tiếp cận được bằng cách đi thuyền quanh bờ biển lục địa. Do đó, giao thương mua bán với châu Á và Ấn Độ đã được triển khai thuận tiện hơn đáng kể vì khách du lịch sẽ không còn phải đi qua Trung Đông. Do đó, đã có sự ngày càng tăng ở những vương quốc thương mại Đại Tây Dương và sự suy giảm ở những nước Trung Đông và Địa Trung Hải .
Vasco da Gama
1460 – 1524
Vasco da Gama là người tiên phong đi thành công xuất sắc từ châu Âu đến Ấn Độ vào năm 1498. Đây là một bước quan trọng so với châu Âu vì nó đã tạo ra một tuyến đường biển từ châu Âu được cho phép giao thương mua bán với Viễn Đông thay vì sử dụng tuyến đường Caravan Silk Road
Pedro Álvares Cabral
1467 – 1520
Vào 21/04/1500, Pedro Álvares Cabral vô tình phát hiện ra Brazil khi đang tìm đường đi về phía Tây đến Ấn Độ .
Ferdinand Magellan
1480 – 1521
Magellan là một nhà thám hiểm người Bồ Đào Nha đi tàu trong một chuyến thám hiểm Tây Ban Nha, và là người tiên phong đi tàu trên Thái Bình Dương và quanh Nam Mỹ. Ông đã cố gắng nỗ lực đi vòng quanh quốc tế nhưng qua đời ở Philippines, mặc dầu phi hành đoàn của ông đã triển khai xong chuyến đi. Một trong những con tàu của ông do Juan Sebastian Elcano đứng vị trí số 1, người đã tiếp quản sau khi Magellan chết, đã đi khắp mọi nơi trên toàn thế giới
Francis Xavier
1506 – 1552
Francis Xavier là một nhà truyền giáo người Tây Ban Nha, sinh ra trong thành tháp Xavier, một ngôi làng gần thành phố Pamplona. Ông là một thành viên của giới quý tộc và trong những năm sinh viên ở Paris ông đã kết bạn với Ignacio de Loiola, người cùng ông tìm thấy Dòng Tên và họ đã đi khắp Châu Phi, Ấn Độ, Nam Thái Bình Dương, và thậm chí còn cả Nhật Bản và Trung Quốc .
Năm 1415 Hoàng tử Henri – người được ca tụng là Nhà hàng hải đã sáng lập ra trường Hàng hải, Thiên văn và Địa Lí ở Evora. Ông là người có hiểu biết nhiều về địa lí, thiên văn, họa đồ. Hằng năm, ông tổ chức triển khai những đoàn thăm dò từng đoạn bờ biển ngắn ở châu Phi. Bằng nhiều chuyến đi, người Bồ Đào Nha từ từ phát hiện 1 số ít hòn đảo nhỏ ở Tây Phi và thực thi khai thác mỏ vàng, mua những mẫu sản phẩm địa phương ( da thú, ngà voi quý hiếm … ) và bán cho người da đen vũ khí, rượu, vải …. Năm 1417, người Bồ Đào Nha đã đến vùng biển ngang xích đạo, năm sau đến Guinea rồi đến cửa sông Congo .
Năm 1486, nhà hàng hải B. Điaxơ ( Dias ) đi xuống phía Nam nhưng bị bão đánh đi thật xa rồi giạt vào cực Nam châu Phi. Ông đặt tên là mũi Bảo Táp ( sóng cao 20 – 24 m, mùa hè ở Hảo Vọng gió đến 120 km / h ). Sau đó, ông nhìn thấy bờ biển phía Đông và được 1 số ít hoa tiêu Hồi giáo hứa sẽ đưa ông sang Ấn Độ nên ông đổi tên mũi Bảo Táp thành mũi Hảo Vọng. Nhưng vì hết lương thực nên đoàn thuyền phải quay về .
Tháng 7.1497, Vasco da Gama ( một chàng thủy thủ 28 tuổi với đậm chất ngầu quả quyết, quả cảm và lãnh đạm, hung tàn. Một người rất đam mê với những hoạt động giải trí hàng hải và từng học tại trường hàng hải của Hoàng tử Henri ) chỉ huy 3 tàu với 160 người ( gồm cả chỉ huy, thủy thủ, những loại thợ, giáo sĩ, phiên dịch và 12 tử tù ) men theo bờ biển châu Phi đi về hướng Đông. Đoàn thuyền bị hòn đảo đánh dạt sang Braxin ( Brazil ). Sau đó, họ trở lại mũi Hảo Vọng, được hoa tiêu người Mã Lai dẫn đường đã vượt Ấn Độ Dương đến được Calicut ( Tây Nam Ấn Độ ) .
Như vậy, Vasco da Gama đã mở được con đường biển từ châu Âu đi sang châu Á. Sau một thời hạn ở Calicut, Gama không được lên thành phố kinh doanh nên quay thuyền quay trở lại. Trên đường về, Vasco da Gama cho đánh cướp tổng thể thuyền buôn đi lại trên Ấn Độ Dương và mang về Bồ Đào Nha với số lượng sản phẩm & hàng hóa trị giá gấp 60 lần số tiền dùng trong cuộc viễn chinh. Ngày 18.9.1499, đoàn thuyền của Vasco da Gama về đến Bồ Đào Nha. Từ đó, người Bồ Đào Nha đã độc chiếm con đường biển này suốt 18 năm trời .
Như vậy, người Bồ Đào Nha đã tìm được con đường sang châu Á từ hướng Đông. Lúc này, người Tây Ban Nha cũng mở màn triển khai những chuyến thám hiểm về hướng Tây .
2.3. Thực dân Tây Ban Nha và những cuộc phát kiến địa lý
Xuất phát từ niềm tin Trái Đất hình cầu nên trong khi những nhà thám hiểm Bồ Đào Nha đi sang hướng Đông thì những nhà thám hiểm Tây Ban Nha lại đi sang hướng Tây để tìm con đường mới sang châu Á .

Xem Thêm Giải mã bí ẩn ghê rợn sau hiện tượng 'bóng đè' - BBC News Tiếng Việt

Tên

Năm

Khám phá

Francisco Pizarro
1529 – 1541
Pizarro là một nhà thám hiểm người Tây Ban Nha, người đã chiến đấu quân sự chiến lược và chinh phục người dân và văn hóa truyền thống Inca, chiếm phần đông Nam Mỹ cho Tây Ban Nha. Ông đã giành được vàng và sự giàu sang cho Tây Ban Nha từ sự thất bại của đế chế Incan
Christopher Columbus
1451 – 1506
Columbus, một nhà thám hiểm được cho là người Genova ( Ý ), người sau nhiều nỗ lực không thành công xuất sắc trong việc tìm kiếm sự bảo trợ, đã mày mò năng lực một lối đi về phía tây đến Đông Ấn cho Tây Ban Nha. Do thống kê giám sát sai về chu vi của quốc tế, Columbus không tính đến năng lực xảy ra một loạt những lục địa khác giữa châu Âu và châu Á, Columbus đã phát hiện ra vùng Caribbean vào năm 1492. Ông ra mắt thương mại Tây Ban Nha với châu Mỹ được cho phép trao đổi văn hóa truyền thống, bệnh tật và thương mại sản phẩm & hàng hóa .
Ferdinand Magellan
1480 – 1521
Magellan là một nhà thám hiểm người Bồ Đào Nha, từng ship hàng Quốc vương Tây Ban Nha, và là người tiên phong đi thuyền trên Thái Bình Dương và quanh Nam Mỹ. Phi hành đoàn của ông đã thành công xuất sắc trong việc triển khai xong chuyến đi dưới sự chỉ huy của người Tây Ban Nha Juan Sebastian del Cano. Cha mẹ anh đã mất khi anh mười tuổi và anh được gửi đến Lisbon ở Bồ Đào Nha khi anh mười hai tuổi .
Vasco Nuñez de Balboa
1475 – 1519
Balboa là một người chinh phục Tây Ban Nha, người đã xây dựng thuộc địa của Darién ở Panama. Ông là người tiên phong nhìn thấy Thái Bình Dương từ Mỹ, và ông đã định cư phần đông ở hòn đảo Hispaniola
Hernando Cortés
1485 – 1547
Cortés là một người chinh phục Tây Ban Nha, người đã tập hợp một đội quân từ những thuộc địa Tây Ban Nha gồm có 600 người, 15 kỵ binh và 15 khẩu súng. Sử dụng sự trợ giúp của một dịch giả, Doña Marina, ông đã tập hợp những liên minh với những bộ lạc bị khuất phục trong đế chế Aztec. Thông qua việc sử dụng quyết định hành động vũ khí ưu việt và sự trợ giúp địa phương, cũng là sự giúp sức của căn bệnh châu Âu đã tàn phá dân số địa phương, đã chinh phục thành công xuất sắc người Aztec bắt giữ Montezuma II, nhà vua hiện tại, thành phố Tenochtitlan và cướp được số lượng lớn vàng Aztec .
Bartolomé de las Casas
1484 – 1566
Las Casas là một linh mục người Tây Ban Nha, người ủng hộ những quyền dân sự cho người Mỹ địa phương và phản đối can đảm và mạnh mẽ cách họ bị bắt làm nô lệ và bị đối xử tệ. Ông đã viết một thông tin tài khoản ngắn về sự diệt trừ của Ấn Độ và De thesauris ở Peru
Juan Ponce de León
1474 – 1521
Juan Ponce de León là một người chinh phục Tây Ban Nha đến từ Valladolid, Tây Ban Nha. Ông đã từng làm Thống đốc Puerto Rico khi ông mở màn cuộc thám hiểm của riêng mình vào năm 1513, mày mò Florida vào ngày 27/03 cùng năm và đến bờ biển phía đông của nó vào ngày 02/04. Ông gọi vùng đất Florida ( tiếng Tây Ban Nha là hoa ) thảm thực vật anh nhìn thấy ở đó, hoặc đó là lễ Phục sinh ( tiếng Tây Ban Nha : Pascua Florida ) thời gian đó. De Leon sau đó tổ chức triển khai những chuyến đi tiếp theo đến Florida ; lần ở đầu cuối xảy ra vào năm 1521 khi ông qua đời .
Ngày 17.4.1492, Christopher Colombus ( một người Italia đã sống nhiều năm ở Tây Ban Nha, học tập và điều tra và nghiên cứu về địa lí, hàng hải. Cuốn Địa lí học của Ptolemy và cuốn Du kí của Marco Polo là những cuốn sách mà Columbus say sưa đọc, tích góp được nhiều kiến thức và kỹ năng. Nhờ đó, Columbus biết rằng Trái Đất hình tròn trụ, khoảng cách giữa phía Đông và phía Tây bị ngăn cách bởi biển cả nhưng rất gần với Ấn Độ đã kí bản cam kết với đại biểu của Quốc vương Tây Ban Nha để nhận được sự bảo trợ của nhà vua cho những chuyến thám hiểm của mình. Ngày 3.8.1492, Columbus với 3 chiếc thuyền lớn cùng 90 thủy thủ rời Tây Ban Nha, vượt Đại Tây Dương đi về hướng Tây. Sau hai tháng lênh đênh trên biển, đoàn thuyền của Columbus cũng đến được hòn dảo San Salvador và nhiều hòn hòn đảo khác ở vùng biễn Caribe rồi đặt chân đến Cuba. Tuy nhiên, ông nhầm lẫn đây là vùng đất Tây Ấn Độ nên gọi thổ dân nơi đây là “ người Indians ”. Sau đó, ông còn tổ chức triển khai thêm 3 chuyến thám hiểm nửa ( năm 1493, 1498 và 1502 ) và phát hiện thêm một số ít hòn đảo và chủ quyền lãnh thổ trên đất liền. Tuy nhiên, sự nhầm lẫn đáng tiếc nhất của Columbus là ông đã nhầm tưởng đây là Ấn Độ. Cư dân trên những hòn đảo này trồng khoai mì, thuốc lá, bông vải và vài loại cây lương thực khác, nhưng cái làm cho Columbus chăm sóc nhất là đồ trang sức đẹp lấp lánh lung linh mà thổ dân đeo trên người. Năm 1506, ông chết trong sự nghèo nàn, túng quẩn .

Sự nhầm lẫn này của Columbus đã được một người ý là Vespucci Amerigo chứng minh vào năm 1501. Khi đặt chân đến vùng đất Caribe, V. Amerigo nhận thấy không có liên qua gì đến vùng đất châu Á và quả quyết rằng đây là xứ sở chưa từng được biết tới. Trong tập ghi chép năm 1504, Amerigo viết tên miền đất lạ này là Mundus Novus (Tân Thế giới) – là vùng nằm giữa châu Âu và châu Á. Năm 1507, nhà Bản đồ học người Đức đã in tấm bản đồ Tân Thế giới đầu tiên và đặt tên vùng này là America để tỏ lòng tôn kính V. Amerigo. Từ đó, châu Mĩ mang tên là America.

Xem thêm: Thực Phẩm Làm Giảm Nhiệt Miệng Nhanh Chóng

Cuộc hành trình dài vĩ đại nhất là của Ferdinal Magellen – một quý tộc người Bồ Đào Nha. Ông từng đệ trình lên nhà vua Bồ Đào Nha kế hoạch thám hiểm của mình nhưng bị khước từ. Ông sang Tây Ban Nha và được vua Tây Ban Nha đồng ý chấp thuận với kế hoạch đó. Tháng 9.1519, F. Magellan chỉ huy một đoàn gồm 5 thuyền với với 265 thủy thủ vượt Đại Tây Dương đi về hướng Tây theo con đường của Columbus. Đoàn thuyền đến Brasil rồi vòng xuống cực Nam châu Mĩ. Đang ở Đại Tây Dương sóng to gió lớn, đoàn thuyền đi vòng qua mũi đất hoang tàn vì giông bão của lục địa Nam Mĩ ( nay gọi là eo biển Magellan ) và đi vào một đại dương mới sóng yên biển lặng nên Magellan đặt tên là Thái Bình Dương. Thủy thủ đoàn chịu đựng 99 ngày trên Thái Bình Dương trong cảnh hết lương thực, nước ngọt. Thậm chí, một số ít thủy thủ đã làm mưa làm gió và Magellan phải cho treo cổ một số ít người để làm gương. Hơn 2 tháng lênh đênh trên biển, đoàn thuyền hết lương thực, phải bắt chuột để ăn nhưng chuột cũng hết, mọi người phải ngâm dây thắt lưng bằng da để ăn cho đỡ đói. Cuối cùng, ngày 16.3.1521, đoàn thuyền của Magellan cũng đặt chân lên được Philippines. Sau khi được cứu sống và tiếp tế khá đầy đủ lương thực, nước ngọt, Magellan cho thủy thủ đi cướp bóc của cải của người Philippines. Trong một cuộc đụng độ với nhân dân Philippines, Magellan đã thiệt mạng. Juan Sebastian de Elcano lên thay nắm quyền chỉ huy và cho con thuyền độc nhất còn lại liên tục qua eo biển Malacca, vượt Ấn Độ Dương đến Mũi Hảo Vọng rồi về Tây Ban Nha từ hướng Đông ( 6.9.1522 ). Như vậy, sau hơn 3 năm thám hiểm, đoàn thuyền của Magellan đã ra đi từ hướng Tây và về từ hướng Đông. Đây là chuyến đi vòng quanh quốc tế tiên phong trong lịch sử dân tộc quả đât .
2.4. Các thực dân khác trong công cuộc phát kiến địa lý

Thực dân

Tên

Khám phá

Anh

Francis Drake ( 1540 – 1596 )
Ông được nhớ đến nhiều nhất khi giúp chỉ huy hạm quân Anh chống lại Armada Tây Ban Nha, ông cũng đã dành nhiều năm ở Caribbean và đi vòng quanh bằng đường thủy thành công xuất sắc trên quốc tế từ năm 1577 – 1580 .

Pháp

Rene-Robert de La Salle
LaSalle được sinh ra ở Rouen, Pháp. Ban đầu, ông học để trở thành một tu sĩ dòng Tên, nhưng rời trường để tìm kiếm phiêu lưu. Ông đi thuyền đến một thuộc địa của Pháp ở Canada và trở thành một người kinh doanh lông thú. Người Ấn Độ nói với ông về hai con sông lớn ( Mississippi và Ohio ). Ông đã thực thi một số ít mày mò về nơi này. Ông qua đời năm 1687 .

Jacques Marquette
Marquette sinh ra ở Pháp, vào mùa hè năm 1637. Ông gia nhập Dòng Tên ở tuổi mười bảy. Dòng Tên bảo anh hãy đi truyền giáo ở Quebec. Ông xây dựng những trách nhiệm ở khắp mọi nơi. Anh tò mò nhiều dòng sông. Ông qua đời, 38 tuổi

Louis Jolliet
Jolliet được sinh ra trong một khu định cư gần Thành phố Quebec. Ông đã trở thành một linh mục Dòng Tên, nhưng ông từ bỏ những kế hoạch này. Ông đã mày mò nhiều dòng sông với Marquette. Nơi và ngày chết của ông không rõ .

Jacques Cartier ( 1491 – 1551 )
Jacques Cartier là một nhà thám hiểm đã công bố Canada cho Pháp. Ông sinh ra ở Saint Malo, Pháp năm 1491. Ông cũng là người châu Âu tiên phong, không riêng gì là người Pháp tiên phong diễn đạt và vẽ biểu đồ sông Saint Lawrence và Vịnh Saint Lawrence. Ông đã triển khai ba chuyến đi quan trọng. Ông qua đời tại Saint Malo, năm 1551, hưởng thọ 65 tuổi .

Samuel de Champlain ( 1567 – 1635 )
Samuel de Champlain là “ cha đẻ của nước Pháp mới ”, ông xây dựng Quebec City và thời nay Hồ Champlain được đặt tên để vinh danh ông .

3. Giao lưu, tiếp xúc văn hóa Đông-Tây qua các cuộc phát kiến địa lý

3.1. Gia tăng sự hiểu biết giữa những lục địa
Sự hiểu biết của con người về quốc tế được lan rộng ra. Người ta tìm ra những vùng đất mới, những lục địa mới ( châu Mĩ ), những dân tộc bản địa mới ( người Inca, người Maya, người Aztech … ) và đại dương mới ( Thái Bình Dương ). Sự thành công xuất sắc những cuộc phát kiến địa lý đã chứng tỏ Trái Đất hình cầu, bác bỏ những ý niệm sai lầm đáng tiếc của Giáo hội và là những góp sức to lớn cho sự tăng trưởng những ngành địa lý, thiên văn, hàng hải. Từ đó, nhiều ngành điều tra và nghiên cứu mới sinh ra như : dân tộc học, nhân học, địa chất học, sinh học … .
Tiếp sau những phát kiến địa lý, đã diễn ra những cuộc di chuyển cư dân trên quy mô lớn. Thương nhân hấp tấp vội vàng dành giật thị trường và nguyên vật liệu ở những địa phận mới. Quân đội và viên chức được phái đi lấn chiếm thuộc địa và thiết lập chính sách quản lý thực dân. Dân di thực kéo nhau đến những vùng mới chinh phục để khai thác, tìm vàng và lập nghiệp. Người da đen bị đem sang Châu Mỹ biến thành nô lệ trong đồn điền và hầm mỏ. Các nhà truyền giao mang kinh thánh tới mọi nơi để lan rộng ra khoanh vùng phạm vi truyền bá đạo Kito .
Như vậy, sự vận động và di chuyển qua lại của thương nhân, những nhà truyền giáo, dân di thực, quân lính, nô lệ, … để tạo nên sự tiếp xúc giữa những nền văn minh của những lục địa. Người Châu Âu đảm nhiệm giá trị văn minh truyền thống cuội nguồn phương Đông ; người Châu Á Thái Bình Dương và Châu Phi tiếp cận với trình độ công nghệ cao hơn người Châu Âu. Ở Châu Mỹ dần hình thành nền văn minh rất phong phú do sự hòa hợp giữa những yếu tố văn hóa truyền thống giữa châu Âu, người Phi và người địa phương. Đặc biệt là sự phát hiện ra nền văn minh có từ truyền kiếp ở châu Mỹ gọi là văn minh “ tiền côlông ” mà trước đây châu Âu chưa biết đến. Ở đó có 3 tộc người chính là Maya, Aztec và Inca .
3.2. Sự chuyển dời của những luồn dân cư
Sau những cuộc phát kiến địa lí đã diễn ra những cuộc di dân với quy mô lớn. Thương nhân tranh nhau giành giật những thị trường và nguồn tài nguyên, chính phủ nước nhà những nước tranh nhau tăng cường quy trình xân chiếm và đặt ách thống trị ở những vùng đất mới. Người da đen từ châu Phi bị bắt đem bán sang châu Mĩ làm nô lệ. Các nhà truyền giáo châu Âu đã mang Kinh Thánh đi đến khắp nơi và “ họ đổi kinh thánh để lấy những vùng đất đai phong phú, phì nhiêu của người thổ dân châu Mĩ ”. Chính những cuộc lấn chiếm, truyền giáo, bóc lột, đặt ách thống trị đó đã tạo nên sự tiếp xúc giữa những nền văn minh với nhau. Người châu Âu tiếp thu nền văn minh truyền thống cuội nguồn của phương Đông. Người châu Á, châu Phi tiếp cận với trình độ công nghệ tiên tiến cao hơn của người châu Âu. Do đó, ở châu Âu từ từ hình thành nền văn minh rất phong phú do sự hòa hợp giữa những yếu tố văn hóa truyền thống châu Á-châu Phi-bản địa. Đặc biệt, họ còn phát hiện ra nền văn minh tiền Columbus với 3 dân tộc bản địa chính là Inca, Maya và Aztech .
Người Maya và người Aztec là gia chủ của Mexico ngày này. Họ có nền văn minh truyền kiếp ( Open từ thế kỷ I TCN đến thế kỉ X ) và đạt trình độ cao. Họ sớm có nhà nước và kiến thiết xây dựng nhiều thành thị, thành tháp bằng đá, nhiều lễ đường nguy nga. Một trong những khu công trình kiến trúc cổ còn sót lại ở Mexico lúc bấy giờ là Thành “ Yushe ” Chichen. Chichen có nghĩa là “ Giếng của người Chichen ”. Đây là một cứ điểm quan trọng của người Maya. Thành Yushe có độ dài Bắc Nam khoảng chừng 4000 m, trong thành, những khu công trình kiến trúc như miếu thần, hoàng cung, đường phố, đàn cầu khấn, trung tâm vui chơi quảng trường … đều được kiến thiết xây dựng rất đàng hoàng. Họ có những trung tâm vui chơi quảng trường rộng đến 50.000 mét vuông, bốn phía được sắp xếp với khoảng chừng 1000 cột hình tròn trụ cao 23 m. Bên cạnh đó, Kim tự tháp Yushe cũng được kiến thiết xây dựng với một kiến trúc rất độc lạ : số bậc thềm và số bậc cầu thang chính là số ngày và số tháng trong một năm, 52 phiến đá có hình điêu khắc tượng trưng cho chu kì 52 năm của người Maya4. Họ có những Kim tự tháp cao 75 m, rộng 350 mét vuông và ngày 21 tháng 6 vào 12 giờ trưa thì mặt trời chiếu rọi 4 mặt tháp, tức thành đường thẳng. Hiện nay Hà Nội Thủ Đô Mexico còn lại tờ lịch bằng đá nặng 20 tấn của người Aztec. Chữ viết của họ vừa tượng âm vừa tượng hình, được khắc trên đá. Đến 1960, đã đọc được văn tự Maya. Người dân biết làm ruộng bậc thang với mạng lưới hệ thống tưới nước khá hoàn hảo .
Người Inca là gia chủ của Peru thời nay. Kinh tế của họ hầu hết là nông nghiệp, họ đã tổ chức triển khai thành những công xã nông thôn. Họ cũng có chữ viết và tôn giáo riêng. Trình độ văn minh rất cao, và có niên đại khoảng chừng 3500 – 4000 năm. Các nhà khoa học tìm thấy những củ khoai tây, gói muối có niên đại 5.000 năm. Phát hiện ra kho chứa khoại tây, lạc ( đậu phộng ) dài và rộng 450 feet và cao 200 feet. Nhiều khu công trình kiến trúc đồ sộ có hình dáng và cấu trúc giống như Kim Tự Tháp Ai Cập được thiết kế xây dựng như Kim tự tháp El Paraisô được xây bằng 200.000 phiến đá, có phiến nặng tới 200 tấn. Nó mang đặc thù lễ nghi tôn gáo .
Cuộc di dân của những người châu Âu, châu Á, châu Phi đến một lục địa mới, được tìm ra bởi nhà hàng hải Christopher Columbus và F.Magellan. Năm 1492, một đoàn thám hiểm do C. Columbus chỉ huy đã tới được quần đảo miền trung châu Mỹ nhưng ông lại tưởng là đã tới được Ấn Độ, ông gọi những người thổ dân ở đây là Indians. Sau này, một nhà hàng hải người Italia là Amerigo Vespucci mới phát hiện ra Ấn Độ của C. Columbus không phải là Ấn Độ mà là một vùng đất trọn vẹn mới so với người châu Âu. Amerigo đã viết một cuốn sách để chứng tỏ điều đó. Vùng đất mới đó sau này mang tên America hay còn gọi là châu Mỹ ( Bắc Mỹ ). Từ năm 1519 đến 1522, F. Magellan đã đứng đầu đoàn thám hiểm Tây Ban Nha gồm 5 con tàu với 265 người lần tiên phong đi vòng quanh quốc tế, vượt Đại Tây Dương, tới bờ biển phía đông của châu Mỹ. Họ đi theo một eo biển hẹp gần cực nam của vùng đất mới và sang được đại dương bát ngát ở phía bên kia một cách thuận buồm xuôi gió và không gặp bất kể một cơn bão đáng kể nào. Ông đặt tên cho đại dương mới đó là Thái Bình Dương và xác lập thêm vùng cực nam của châu Mỹ hay còn gọi là Nam Mỹ. Những người dân châu Âu, châu Á, châu Phi di cư sang châu Mỹ mang theo những thói quen, phong tục, tập quán, tôn giáo, tín ngưỡng, văn học nghệ thuật và thẩm mỹ … của dân tộc bản địa mình và sống xen kẽ với người của những dân tộc bản địa khác gồm có cả thổ dân Indians. Sự tiếp xúc, giao lưu và tiếp biến văn hóa truyền thống của những hội đồng châu Mỹ để tạo ra sự phong phú văn hóa truyền thống là một điều tất yếu .
3.3. Thị trường quốc tế được lan rộng ra và giao thương mua bán giữa những lục địa diễn ra sôi động
thị trường quốc tế được lan rộng ra. Vào khoảng chừng năm 1400, người châu Âu chỉ biết được khoảng chừng 10 % diện tích quy hoạnh trái Đất ( 50/510 triệu km2 ), năm 1500 họ biết tới 110 triệu km2 ; năm 1600 họ biết tới 321 triệu km2. Ngoài ra, hàng hoá của nền thương mại quốc tế trở nên nhiều mẫu mã hơn, nhiều loại hàng hoá mà châu Âu chưa từng biết đến, nay đã bị hấp dẫn vào sự lưu thông của nó như : cacao ( của Mexico ) được Tây Ban Nha sử dụng tiên phong và phổ cập ở Tây Âu ; thuốc lá của châu Mĩ thông dụng ở Tây Âu vào năm 1600, và thế kỷ XVIII chiếm một nửa hàng xuất khẩu của những thuộc địa của Anh ở Bắc Mỹ. Từ Constantinop và Cận Đông cafe vào Tây Âu và thế kỷ XVII được dùng liên tục. Trà do người Bồ Đào Nha và Hà Lan đem từ Trung Quốc về. Gạo và đặc biệt quan trọng là đường, châu Âu vốn ít sử dụng nay trở nên một loại sản phẩm quan trọng. Hồ tiêu là mẫu sản phẩm rất quan trọng của châu Âu đã tăng lên nhanh gọn : Người Vênêxia trước đây chỉ cung ứng khoảng chừng 210 tấn thì giờ đây, người Tây Ban Nha đưa từ Ấn Độ tới khoảng chừng 7.000 tấn .
Sự chuyển dời của những đường thương mại ra đại dương, việc kinh doanh bằng đường thủy ở châu Âu đã được thay thế sửa chữa bằng việc kinh doanh trên những đại dương : Đại Tây Dương, Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương ; mạng lưới hệ thống sông châu Âu như Vixla, Ođe, Enbơ, Rainơ, Xen, Loi và Biển Địa Trung Hải chỉ mang ý nghĩa thương mại địa phương. Cũng vì lẽ đó mà thế kỷ XVI đã có sự chuyển dời những TT kinh 4 Nguyễn Văn Huân ( 2008 ), Kỳ tích văn minh quốc tế, NXB Hải Phòng Đất Cảng, tr 225 – 228. tế châu Âu : những thành thị của Italia bị mất độc quyền kinh doanh với Cận Đông, những thành thị Nam Đức cũng trong thực trạng sa sút. trái lại, sự hưng khởi và phồn thịnh chưa từng có của những thành thị của Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha, Hà Lan. Thành phố Amtesdam là TP. hà Nội thương mại của Hà Lan vào thế kỷ XVII, London vào thế kỷ XVII – XVIII .
Mở rộng khoanh vùng phạm vi kinh doanh quốc tế từ đó tăng trưởng nhanh thương nghiệp và công nghiệp, tìm nhiều đường sang phương đông vốn trước kia phải theo trung gian là người Arập. Phạm vi tăng 5 lần. Từ đó tư bản châu Au có nghành địa phận to lớn. Số lượng hàng hoá trao đổi kinh doanh nhiều mẫu mã : thuốc lá, Ca cao, cafe, chè, lá, đường cát và nhiều hàng hoá khác. Các thành phố của Italia sa sút dần, trái lại thành thị Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha đặc biệt quan trọng là Hà Lan trở nên phồn vinh chưa từng thấy .
Do hoạt động giải trí trên, từ từ hình thành những tuyến đường thương mại thông suốt Châu Âu – Phi – Á, tạo nên tam giác mậu dịch Đại Tây Dương giữa Âu – Phi – Mỹ. Nếu trước đây, hoạt động giải trí thương mại chỉ thu hẹp trong toàn vương quốc hay từng khu vực thì nay đã lan rộng ra thành thị trên quốc tế. Những hoạt động giải trí giao lưu kinh tế tài chính giữa những vương quốc, những khu vực được tăng cường. Nhiều công ty thương mại lớn được xây dựng ( Đông Ấn, Tây Ấn của Hà Lan, Anh, Pháp … ), Chẳng những được hưởng độc quyền kinh doanh mà con được cử quân đội và viên chức để tổ chức triển khai cỗ máy quản lý ở địa phương. Nhiều thành phố và TT thương mại đã Open .
Năm 1543, ba thương nhân Bồ Đào Nha vô tình trở thành những người phương Tây tiên phong cập cảng và thanh toán giao dịch với Nhật Bản. Theo Fernão Mendes Pinto, người tự nhận là tham gia cuộc hành trình dài đó, họ đã đến Tanegashima, nơi dân địa phương bị ấn tượng bởi công nghệ tiên tiến súng của họ sau này sẽ được người Nhật sản xuất trên quy mô lớn. một tuyến đường xuyên Thái Bình Dương đã được thiết lập, giữa Mexico và Philippines. Trong một thời hạn dài, những tuyến đường này đã được sử dụng bởi những thuyền galleon Manila, tạo ra một mạng lưới thương mại tiếp nối Trung Quốc, Châu Mỹ và Châu Âu trải qua những tuyến xuyên Thái Bình Dương và xuyên Đại Tây Dương .
Vàng bạc được tung ra để mua và bán sản phẩm & hàng hóa, làm cho những Chi tiêu tăng nhanh, đem lại nhiều doanh thu cho thương nhân và người sản xuất, kích thích quy trình tích góp nguyên thủy tư bản. Nhờ đó, thủ công nghiệp, công nghiệp và thương nghiệp tăng trưởng rất nhanh tạo điều kiện kèm theo cho sự sinh ra của chủ nghĩa tư bản .
Sau những cuộc phát kiến địa lí đã làm bùng lên Cuộc cách mạng Chi tiêu do sắt kẽm kim loại quý như vàng, bạc đổ vào châu Âu nhiều chưa từng có : người Tây Ban Nha từ 1493 – 1600 đã chở về nước mình 276.000 kg vàng và trữ lượng vàng châu Âu tăng từ 550.000 kg lên 1.192.000 kg và bạc tăng từ 7 triệu kg lên 21 triệu kg. Vàng bac được tung ra để mua hàng, nên Chi tiêu tăng lên vùn vụt : ở Anh, Pháp, Đức trung bình giá tăng từ 2 – 2,5 lần vào thế kỷ XVI, Tây Ban Nha tăng từ 4 – 5 lần. Đặc biệt, hàng xa xỉ tăng cao : len tăng 38 % ( 1500 – 1586 ). Nó là điều kiện kèm theo cho thương nhân và những đơn vị sản xuất sản phẩm & hàng hóa. Kích thích tích góp ngoại tệ và thôi thúc sản xuất .
Kể từ cuối thế kỷ XV – đầu thế kỷ XVI, cùng với những thành quả lớn lao của những cuộc phát kiến địa lý đem lại, đã mở ra một thời kỳ mới cho sự hình thành và tăng trưởng của chủ nghĩa tư bản ở Tây Âu cũng như trên bình diện quốc tế. Cũng kể từ đây, những vương quốc đi tiên phong như Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Hà Lan, Anh … đã không ngừng tranh đua nhau để xác lập quyền lực tối cao trên biển và chú tâm vào những hoạt động giải trí mậu dịch hàng hải nhằm mục đích đứng vị trí số 1 dòng chảy của lịch sử vẻ vang và tiến mạnh về phía trước .
Những cuộc phát kiến địa lý cuối thế kỷ XV – đầu thế kỷ XVI đã mang lại hiệu quả vô cùng to lớn, giúp tìm ra lục địa mới, vùng biển mới và những con đường biển mới đi đến khắp những lục địa. Những thành quả này đến đúng vào lúc nền kinh tế tài chính sản phẩm & hàng hóa ở Tây Âu mở màn tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ, đặt ra sức ép ngày càng lớn về thị trường tiêu thụ, về nguồn đáp ứng nguyên vật liệu, nhân công … Chính thế cho nên, ngay sau khi tìm thấy những vùng đất mới, những cường quốc Tây Âu đã nhanh gọn tìm cách chiếm giữ và từng bước xác lập nên mạng lưới hệ thống thuộc địa của mình. Trong gần bốn thế kỷ, kể từ mốc khởi đầu của quy trình lấn chiếm thuộc địa ( năm 1511 ) đến cuối thế kỷ XIX, thực dân phương Tây đã không ngừng tăng nhanh những hoạt động giải trí lấn chiếm và đặt ách quản lý ở hầu hết những nước Á, Phi, Mĩ Latinh .
Sự phát hiện ra những Châu lục mới đã thôi thúc nhanh quy trình xâm lăng thuộc địa của những nước đế quốc. Từ thế kỉ XV-XVI, người Bồ Đào Nha khởi đầu lập những thương điếm của mình ven châu Phi đề trao đổi, kinh doanh và bắt nô lệ để đem bán sang châu Mĩ. Sau khi tìm ra con đường đến Ấn Độ, người Bồ Đào Nha tăng nhanh hơn nửa việc xâm lăng ở châu Á : năm 1517, họ đến Trung Quốc và năm 1542, họ đến Nhật Bản. Ở Ấn Độ, Bồ Đào Nha chiếm lấy Goa ( 1510 ), chiếm Malacca, Java ( 1511 ) .
Sau những cuộc phát kiến địa lý, những cuộc cách mạng công nghiệp, những cuộc cách mạng tư sản, một số ít nước châu Âu như Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Anh, Pháp, Hà Lan nổi lên như những đế quốc siêu cường, những kẻ chinh phục mạnh nhất và có ảnh hưởng tác động lớn nhất. Trong một loạt những đại chiến diễn ra vào thế kỷ XVII và XVIII, Anh quốc nổi lên là siêu cường tiên phong và mạnh nhất của quốc tế. Nó là một đế quốc trải rộng khắp quả đất, có lúc đã trấn áp gần một phần tư mặt phẳng lục địa thế giới, trên đó “ mặt trời không khi nào lặn ”. Ngay sau khi xâm lăng châu Mỹ, người châu Âu đã dùng phường thức truyền giáo, đồng thời sử dụng những tân tiến kỹ thuật để chinh phục những dân tộc bản địa ở châu Á, châu Phi. Đầu thế kỷ XIX, người Anh chiếm quyền trấn áp tiểu lục địa Ấn Độ, Ai Cập, Malaysia, nước Australia, New Zealand và Nam Phi ; người Pháp chiếm Đông Dương ; người Hà Lan chiếm Đông Ấn .
Vào cuối thế kỷ XIX, những vùng sau cuối ở châu Phi còn chưa bị xâm lăng được những nước châu Âu đem ra chia chác với nhau. Sau khoảng chừng một thế kỷ bị thôn tính, những nước thuộc địa tuy đã bị khai thác kiệt quệ về tài nguyên và nhân lực nhưng lịch sử vẻ vang ghi nhận rằng, hầu hết những nước này đã có sự đổi khác lớn về diện mạo kinh tế tài chính, chính trị, văn hóa truyền thống, xã hội. Cuộc tiếp xúc văn minh phương Tây thời kỳ cận đại đã làm đổi khác về chất nền văn hóa truyền thống của nhiều nước. Lúc này, những nước thuộc địa bị cưỡng chế tiếp xúc, giao lưu và tiếp biến văn hóa truyền thống với người phương Tây. Họ phải trực tiếp giải quyết và xử lý mối quan hệ biện chứng giữa yếu tố nội sinh với những yếu tố ngoại sinh, hiệu quả hoàn toàn có thể diễn ra theo hai trạng thái : một là, yếu tố ngoại sinh ép chế triệt tiêu yếu tố nội sinh và hai là, yếu tố ngoại sinh .
Mạng lưới liên hệ xuyên đại dương của châu Âu đã dẫn đến Thời đại của chủ nghĩa đế quốc, khi mà những cường quốc thực dân châu Âu trấn áp hầu hết địa cầu. Thương mại, sản phẩm & hàng hóa, đế quốc và nô lệ tác động ảnh hưởng lớn đến nhiều khu vực khác trên quốc tế. Tây Ban Nha tàn phá những đế quốc địa phương ở châu Mỹ, bắt người dân cải đạo và xóa bỏ tín ngưỡng của họ khỏi lịch sử vẻ vang. Mô hình xâm lược kiểu này được vận dụng lại bởi những đế quốc châu Âu khác, điển hình nổi bật là Hà Lan, Nga, Pháp và Anh. Kitô giáo thay thế sửa chữa những tôn giáo “ ngoại đạo ” cũ, cũng như ngôn từ, văn hóa truyền thống chính trị và văn hóa truyền thống tình dục, và ở 1 số ít khu vực như Bắc Mỹ, Úc, New Zealand và Argentina, người dân địa phương đã bị lạm dụng và bị đánh đuổi khỏi những vùng đất tổ tiên của họ, trở thành những dân tộc thiểu số lẻ tẻ. Tương tự, ở vùng duyên hải châu Phi, những quốc gia bản địa phân phối nô lệ cho châu Âu, đổi khác xã hội của những đát nước châu Phi ven biển và thực chất của chính sách nô lệ châu Phi, tác động ảnh hưởng đến xã hội và nền kinh tế tài chính sâu trong đất liền .
Sự hình thành thị trường trên quy mô quốc tế đã ảnh hưởng tác động thâm thúy đến sự tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội của nhiều vương quốc, trước hết là những nước hai bên bờ Đại Tây Dương, dẫn đến trào lưu cách mạng tư sản ở Châu Âu và Bắc Mỹ .
Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha là những nước đi đầu trong công cuộc phát kiến địa lý, đã có một thời thịnh vượng nhờ mối giao lưu thương mại với phương Đông, chiếm đất tìm hiểu và khám phá thuộc địa và kinh doanh nô ệ ở Trung Nam Mỹ, Châu Mỹ và Châu Phi. Nhưng sau vài thế kỷ, cả hai nước đều dần lùi về sau sự tăng trưởng nhanh gọn chỉa Hà Lan, Anh và nhiều nước Âu Mỹ khác .
Thương nhân Hà Lan với những loại sản phẩm truyền thống là len dạ và những sản phâm chăn nuôi cùng đoàn thương thuyền hùng mạnh đã chiếm được lợi thế trên mặt biển. Nhu cầu lan rộng ra hoạt động giải trí thương mại đã thôi thúc những tầng lớp thị dân thực thi cuộc đấu tranh chống ách thống trị của nền quân chủ Tây Ban Nha .
Việc di dân sang Bắc Mỹ cùng với cuộc chinh phục Ấn Độ và sự phát hiện ra Lục địa châu úc đã mở ra cho nước Anh một địa phận hoạt động giải trí to lớn, tạo nên một tiềm năng kinh tế tài chính can đảm và mạnh mẽ, từ từ vượt qua những đối thủ cạnh tranh cạnh tranh đối đầu để vươn lên vị trí số 1. Làn sóng nhập cư của người Anh và nhiều người Châu Âu khác vào Bắc Mỹ đã biến vùng chủ quyền lãnh thổ ven bờ Đại Tây Dương thành 13 xứ thuộc địa của nước Anh. Qúa trình khai khẩn vùng đất mới của 3 cộng đồng cư dân đến từ châu Âu, châu Phi và thổ dân ( thường được gọi là người Indian ) trong gần 2 tk XVII-XVIII đã dần tạo thành một dân tộc bản địa có chủ quyền lãnh thổ, ngôn từ, kinh tế tài chính, văn hóa truyền thống và tâm ý chung, muốn tách khỏi hệ thóng quản lý của chính phủ nước nhà London. Cuộc đấu tranh giải phóng khỏi chính sách thực dân Anh giữa tk XVIII do Washington chỉ huy đã đem lại thắng lợi cho nhân dân Bắc Mỹ .
3.4. Trao đổi và kinh doanh nô lệ da đen
Công cuộc thám hiểm những vùng đất mới cũng làm phát sinh nạn kinh doanh nô lệ da đen và chính sách thực dân tàn khốc. Người Châu Phi trở thành món hàng bị đem bán ở Châu Mỹ và là nguồn sức lao động quan trọng trong những đồn điền, hầm mỏ tại Châu Mỹ. Nô lệ được mua và bán trong lục địa này được coi là tín hiệu của sự phong phú. Họ hoàn toàn có thể là người hầu khế ước, nông nô, nhưng tuyệt đối không phải là sản phẩm & hàng hóa. Còn so với những thương gia châu Âu, nô lệ bị coi như những món hàng vô tri và được luân chuyển qua Địa Trung Hải và đến châu Mỹ .
Đại đa số những người bị bắt làm nô lệ và luân chuyển trong kinh doanh nô lệ Đại Tây Dương là những người đến từ Trung Phi và Tây Phi, mà đã bị những người Tây Phi khác bán cho những người kinh doanh nô lệ Tây Âu ( với một số lượng nhỏ bị những người kinh doanh nô lệ trực tiếp đột kích và bắt đi ở ven biển ), và sau đó bị đưa đến châu Mỹ. Các nền kinh tế tài chính Nam Đại Tây Dương và ở quần đảo Caribbe đặc biệt quan trọng nhờ vào vào lao động để sản xuất mía và những mẫu sản phẩm khác. Việc này được những vương quốc Tây Âu coi là rất quan trọng, và vào cuối thế kỷ 17 và 18, những vương quốc này đã ganh đua với nhau để tạo ra những đế quốc ở quốc tế. Các vương quốc kinh doanh nô lệ lớn ở Đại Tây Dương, được sắp xếp theo khối lượng thương mại, là người Bồ Đào Nha, Anh, Pháp, Tây Ban Nha, Đế chế Hà Lan và Đan Mạch, cùng với Na Uy, tuy hiếm hơn. Một số vương quốc đã thiết lập những tiền đồn trên bờ biển châu Phi, tại đó họ mua nô lệ từ những nhà chỉ huy châu Phi địa phương .
Các chủ tàu coi nô lệ là sản phẩm & hàng hóa cần được luân chuyển đến châu Mỹ nhanh nhất và rẻ nhất hoàn toàn có thể, và sau đó được bán để thao tác trên những đồn điền cafe, thuốc lá, ca cao, đường và bông, mỏ vàng và bạc, ruộng lúa, công nghiệp kiến thiết xây dựng, khai thác gỗ đóng tàu, tham gia trong nghành nghề dịch vụ lao động tay nghề cao, và làm người giúp việc trong nhà. Trong khi những người châu Phi tiên phong bị bắt cóc đến những thuộc địa của Anh được phân loại là những người hầu trả nợ, với một vị thế pháp lý tương tự như như những người lao động dựa trên hợp đồng đến từ Anh và Ireland, vào giữa thế kỷ 17, chính sách nô lệ đã cố định và thắt chặt lại như một đẳng cấp và sang trọng chủng tộc, với nô lệ châu Phi và con cháu tương lai của họ là gia tài hợp pháp của chủ sở hữu của họ, vì những đứa trẻ sinh ra từ những người mẹ nô lệ sẽ cũng là nô lệ ( partus sequitur ventrem ). Là gia tài, nô lệ được coi là sản phẩm & hàng hóa hoặc đơn vị chức năng lao động, và được bán tại những chợ cùng với những sản phẩm & hàng hóa và dịch vụ khác .
Khi người châu Âu đến châu Phi, họ đã tiến công những người dân vô tội để bắt họ trở thành nô lệ. Ngoài ra, người da trắng đã mua lại nô lệ từ những thương nhân châu Phi ở Vương quốc Congo. Kể từ đó, những thương nhân ở lục địa đen đã mở màn tiến công những khu vực lân cận để có thêm nhiều nô lệ rồi bán cho người châu Âu. Các nô lệ từ khắp châu Phi được tập hợp lại tại thành phố cảng để luân chuyển qua Đại Tây Dương. Sau khi bị cạo trọc và đóng dấu, những nô lệ sẽ bị xích lại với nhau. Dây xích trên khung hình nô lệ ăn sâu vào da thịt họ gây ra những vết lở loét, nhiễm trùng. Cuối cùng, toàn bộ nô lệ bị rao bán như những món hàng. Họ sẽ trở thành lao động chính trên những đồn điền Nam Mỹ hoặc bị vắt kiệt ở vùng biển Caribbean. Trong quy trình tiến độ từ năm 1500 đến năm 1875, khoảng chừng 4.8 triệu nô lệ châu Phi được mang sang Caribbean, so với khoảng chừng 389,000 người được bán sang Hoa Kỳ. Có lẽ một triệu người khác đã chết trong những chuyến hải trình .
Người Bồ Đào Nha sang châu Phi lùng bắt người da đen mang đến châu Mỹ bán như một món hàng và lịch sử vẻ vang gọi là kinh doanh nô lệ da đen. Chuyến hàng tiên phong cập bến Haiti, châu Mỹ vào năm 1502. Tại đây, những người da đen bị ném vào những hầm mỏ, trang trại thao tác không công và bị bọn chủ đánh đập dã man nếu phản kháng. Nhận thấy, việc kinh doanh nô lệ kiếm lời nhanh gọn nên thực dân châu Âu đã tổ chức triển khai những đội quân sang châu Phi săn lùng người da đen bán sang châu Mỹ làm nô lệ. Theo nhìn nhận của những nhà sử học, trong vòng 300 năm, từ thế kỷ thứ XVI-XIX, thực dân châu Âu đã bắt hơn 15 triệu người châu Phi mang sang châu Mỹ bán làm nô lệ. Bình quân cứ 5 nô lệ da đen được chở đến châu Mỹ thì có 4 người khác phải bỏ mạng vì bị săn đuổi, bắn giết và bị đánh đập đến chết trên đường đi. Nếu tính cả số lượng nô lệ da đen bị mang đến châu Âu, châu Úc và những hòn hòn đảo ở Thái Bình Dương thì châu Phi tổn thất hơn 100 triệu người. Việc bắt và kinh doanh nô lệ đã mang đến sự giàu sang kinh điển cho thực dân châu Âu nhưng lại khiến nhân dân châu Phi gặp tai ương kinh khủng và lê dài hàng trăm năm : “ Di dân cưỡng bức diễn tra trong nhiều thế kỷ, những con tàu chở nô lệ từ châu Phi sang Caribbean, nơi họ bị ép buộc phải lao động trong những đồn điền cafe và mía. Lao động của họ đã biến hóa hệ sinh thái những hòn hòn đảo cũng như nền kinh tế tài chính quốc tế, tạo ra khối gia tài khổng lồ cho những chủ đồn điền châu Âu. ”
Ngay từ đầu, chính sách nô lệ là cơ sở của Đế quốc Anh tại Tây Ấn. Cho đến khi bãi bỏ việc kinh doanh nô lệ vào năm 1807, nước Anh chịu nghĩa vụ và trách nhiệm cho việc luân chuyển 3,5 triệu nô lệ người châu Phi đến châu Mỹ, chiếm 1/3 hàng loạt nô lệ luân chuyển qua Đại Tây Dương. Để tạo điều kiện kèm theo thuận tiện cho thanh toán giao dịch này, nhiều pháo đài trang nghiêm đã được thiết lập trên bờ biển Tây Phi, ví dụ điển hình như hòn đảo James, Accra và hòn đảo Bunce. Tại Caribe thuộc Anh, tỷ suất của dân số gốc Phi tăng từ 25 % năm 1650 lên khoảng chừng 80 % vào năm 1780 và tại 13 thuộc địa là từ 10 % đến 40 % trong cùng kỳ ( hầu hết tại những thuộc địa miền Nam ). Đối với những thương nhân nô lệ, thanh toán giao dịch này cực kỳ sinh lợi và trở thành một trụ cột kinh tế tài chính chính cho những thành phố phía tây Anh như Bristol và Liverpool, hình thành góc thứ ba của cái gọi là mậu dịch tam giác với châu Phi và châu Mỹ. Các điều kiện kèm theo khắc nghiệt và mất vệ sinh trên tàu chở nô lệ và chính sách ẩm thực ăn uống nghèo nàn dẫn đến tỷ suất tử trận trong luân chuyển Phi-Mỹ trung bình là một phần bảy .
KẾT LUẬN
Những phát kiến địa lý diễn ra cuối thế kỷ XV-XVI đã tìm ra một lục địa mới là Châu Mỹ, một đại dương mà người Châu Âu chưa biết, được đặt là Thái Bình Dương, mở ra những con đường thủy đến những lục địa, thôi thúc công cuộc thám hiểm và tìm kiếm những vùng đất mới. Nó đem lại những năng lực mới cho sự giao lưu kinh tế tài chính và văn hóa truyền thống, tạo điều kiện kèm theo cho sự tiếp xúc giữa những nền văn minh quốc tế. Đó là thành tựu của ý chí con người và những văn minh khoa học kỹ thuật .
Nhìn chung, những nhà thám hiểm đường thủy thế kỷ XV-XVI đã góp phần rất lớn vào sự tăng trưởng của nền văn minh trái đất, lan rộng ra sự giao lưu kinh tế tài chính văn hóa truyền thống trên khoanh vùng phạm vi quốc tế, tạo tiền đề cho những đổi khác thâm thúy trong nền kinh tế tài chính và xã hội, tăng cường sự sinh ra của chủ nghĩa tư bản, sự tiếp xúc giữa những nền văn minh của loài người, là những thành tựu vĩ đại của trí phát minh sáng tạo và ý thức quả cảm ; nhưng cũng thấm đầy máu và nước mắt. Nó thôi thúc lịch sử vẻ vang có những bước tiến dài, trước đó không tưởng tượng được ; tuy nhiên cũng để lại không ít hậu quả đau khổ cho một phần quả đât mà nhiều thế hệ sau vẫn không ngừng khắc phục .
TÀI LIỆU THAM KHẢO

Buôn bán nô lệ Đại Tây Dương, https://vi.wikipedia.org/wiki/Bu%C3%B4n_b%C3%A1n_n%C3%B4_l%E1%BB%87_%C4%90%E1%BA%A1i_T%C3%A2y_D%C6%B0%C6%A1ng
Các cuộc phát kiến địa lý và sự sinh ra chủ nghĩa thực dân, http://hocluatviet.blogspot.com/2011/12/cac-cuoc-phat-kien-ia-li-va-su-ra-oi.html
Đế quốc Anh, https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_Anh
European History, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/European_History.pdf
Lê Tùng Lâm ( 2012 ), “ Phát kiến địa lý và sự tiếp xúc văn minh cận đại ”, https://lamtungle.blogspot.com/2012/05/su-tiep-xuc-van-minh-thoi-can-ai.html
Vũ Dương Ninh ( Chủ biên ) ( 2010 ), Lịch sử văn minh quốc tế, NXB Giaó dục
Phong ( năm nay ), “ Buôn bán nô lệ ”, Báo Bình Phước, https://baobinhphuoc.com.vn/Content/buon-ban-no-le-69723
Portuguese Empire, https://en.wikipedia.org/wiki/Portuguese_Empire
Spanish Empire, https://en.wikipedia.org/wiki/Spanish_Empire
Thời đại tò mò, https://vi.wikipedia.org/wiki/Th%E1%BB%9Di_%C4%91%E1%BA%A1i_Kh%C3%A1m_ph%C3%A1
Cao Hồng Chiến ( 2020 ), “ Bí ẩn đời sống nô lệ Châu Phi ở Châu Mỹ ”, Tia sáng, https://tiasang.com.vn/khoa-hoc-cong-nghe/Bi-an-doi-song-cua-no-le-chau-Phi-o-chau-My-22922