Chu Công mỉm cười

Cách nay 3.000 năm, Chu Công là một tấm gương chói sáng ở nước Trung Hoa cổ đại. Là một nhân cách mẫu mực, ông là người đặt ra triết lý về thiên tử hòa hợp với đạo Trời. Chính Khổng Tử đã tiếp thu và phát triển triết lý này của Chu Công.

Ngày nay, triết lý Chu Công giúp lấp vào lỗ hổng lý luận ở Trung Quốc mà cố quản trị Mao Trạch Đông để lại .

Thầy của Khổng Tử

“ Chu Công trị nước bằng chính đức độ của mình hoàn toàn có thể ví như Bắc Đẩu Tinh khi nào cũng đứng yên một chỗ để những vì tinh tú khác hướng về, ” Khổng Tử đã từng viết như thế cách nay 2.500 năm .

Khi Khổng Tử đặt bút viết những lời này, trong đầu ông là hình ảnh của Chu Công, nhân vật có lẽ là người thực đầu tiên bước qua ngưỡng huyền thoại để đi vào lịch sử Trung Quốc.

“ Đức Khổng Tử đã từng cảm thán : ‘ Về chính trị ta chỉ theo bước của Chu Công ’, ” nhà khảo cổ Vương Thao nói .
“ Tôi tin chắc rằng Ngài rất muốn Phục hồi lại cái gọi là ‘ thời đại hoàng kim ’, hay thời thịnh trị của nhà Chu, nhất là dưới thời của Chu Công, ” ông nói thêm .
Vào thế kỷ thứ 5 trước Công nguyên, trong khi Âu châu có Socrates thì Trung Quốc cũng có Khổng Tử. Cả hai nhà hiền triết này đều đã suy tư rất nhiều về đạo đức và về mối quan hệ phải đạo giữa con người và vương quốc .
Cũng như hầu hết người dân Trung Quốc, tất cả chúng ta thường cho rằng Khổng Tử là người lập nền tảng cho triết lý chính trị của quốc gia này. Nhưng thật ra ông chỉ truyền bá một thế giới quan đã được định hình nhiều thế kỷ trước đó .

” Chu Công trị nước bằng chính đức độ của mình hoàn toàn có thể ví như Bắc Đẩu Tinh khi nào cũng đứng yên một chỗ để những vì tinh tú khác hướng về. ”

Khổng Tử
“ Mọi người kể cả chính bản thân Khổng Tử cũng thường nói : “ Chu Công là thầy ta. Chính Ngài đã lập ra những định chế, nhất là nền tảng văn hóa truyền thống Cafe Trung Nguyên, ” Vương Thao nói .
Vậy mà tất cả chúng ta thật sự không biết nhiều về Chu Công .
Ông là một hình mẫu được tôn thờ hơn là một con người thông thường. Tuy nhiên căn nguyên của sự tôn thờ này là một nhân vật lịch sử vẻ vang và những sự kiện có thật. Chu Công đã giúp vương huynh của ông lật đổ một nhà nước suy tàn và sáng lập nên nhà Chu vào thế kỷ 11 trước Công nguyên .
Vào lúc đó vùng Hoa Bắc đã có những thành thị, những khu công trình công cộng và tiền đúc. Vẫn chưa có một đế chế nào cả, nhưng thậm chí còn để trị vì một vương quốc cũng yên cầu nhiều năng lực và sự tinh xảo .

‘Mẫu mực đức độ’

Sau khi vương huynh băng hà, Chu Công trở thành vị hoàng thúc nhiếp chính rất có nghĩa vụ và trách nhiệm, và khi vua mới đến tuổi trưởng thành, ông đã giao lại quyền lực tối cao .
“ Ông đã trở thành hình mẫu một người chú mà ai cũng mơ ước. Với cung cách giao lại quyền lực tối cao một cách rất đường hoàng cho cháu, ông đã trở thành mẫu mực của đức độ trong suốt chiều dài lịch sử vẻ vang Trung Quốc, ” Frances Wood, chuyên viên đảm nhiệm văn thư Trung Quốc tại Bảo tàng Anh Quốc, nhận xét .
Trong hầu hết những trường hợp trong lịch sử dân tộc Trung Quốc ai cũng có hành vi sai lầm. hoàng thúc nhiếp chính, thái hậu chuyên quyền, những phi tần, những hoàng thân quốc thích … ai cũng làm những chuyện xấu xa .
Nếu nhìn lướt qua những quy trình tiến độ thăng trầm của những đế chế trong lịch sử dân tộc Trung Quốc thì tất cả chúng ta sẽ thấy một bể máu kinh hoàng với những cái chết đáng ngờ, biết bao đầu lâu thủ cấp, những đứa bé bị bóp chết trong nôi, những quen thuộc bị ném xuống giếng, những ông vua bị đầu độc, những gia tộc bị tru diệt hoặc những tội nhân bị tứ mã phanh thây .

” Quyền lực chính trị khởi đầu từ họng súng. Anh nên tìm cách giáo dục những kẻ nào không theo anh, nhưng nếu không làm được thì hãy diệt bọn chúng. ”

Cố quản trị Trung Quốc Mao Trạch Đông
Những câu truyện như vậy không hề có ở Chu Công .
Đó là nguyên do tại sao Chu Công được Khổng Tử tôn thờ đến thế. Ở vào TT triết lý của hai nhà hiền triết này, vốn còn quan trọng hơn những đạo lý rất nhiều, là sự thành thật .
“ Ở Trung Quốc, giữ tín nghĩa là một điều rất là đúng đắn, ” sử gia Tân Châu ở Đại học Hong Kong, nói .
“ Việc để thái tử lên nối ngôi là mệnh trời nên Chu Công đã làm theo, ” ông lý giải .
Thiên mệnh là một học thuyết lớn của Chu Công. Bậc quân vương quản lý bằng đức độ và giúp giáo hóa đạo đức cho chúng dân và do đó biểu lộ sự hòa hợp với đạo Trời .
Tuy nhiên sự tối thượng của quân vương không phải là tuyệt đối. Nếu một quân vương thất đức thì sự hòa hợp với đạo Trời không còn nữa và chỉ hoàn toàn có thể được phục sinh nếu nhà vua đó bị hạ bệ .
“ Một trong những điều ấn tượng về lịch sử vẻ vang Trung Quốc là cách mà con người trở nên thần thánh – giữa thần và người hoàn toàn có thể hoán đổi cho nhau chút ít, và người trần mắt thịt hoàn toàn có thể có những phẩm chất thần thánh. Tôi nghĩ rằng Chu Công là người có đức độ của bậc thánh nhân, ” Frances Wood nhận xét .

Sáng tạo lễ nghĩa

Ý nghĩa thiên mệnh cũng bao gồm đạo lý rằng nếu một quân vương có đức độ thì Trời đất cũng vui lòng và thiên hạ sẽ bình an, Wood giải thích. Nhưng nếu quân vương thất đức, thì Trời đất sẽ bất bình bằng cách gây ra động đất cũng như những thiên họa khác để cuối cùng vị quân vương thất đức đó sẽ bị lật đổ.

Chu Công cũng được cho là đã có công phát minh sáng tạo ra Lễ – vốn sau này được Khổng Tử liên tục tăng trưởng. Công sức này của hai vị đã khiến Trung Quốc trở thành một vương quốc lễ nghĩa .
Những quy tắc này, phần nhiều vẫn còn giá trị cho đến ngày này, pháp luật cách ứng xử của mỗi người trong mái ấm gia đình và xã hội .
“ Khổng giáo đặc biệt quan trọng nhấn mạnh vấn đề nguyên tắc con phải nghe theo cha, vợ phải phục tùng chồng, ” Wood cho biết .
“ Quan hệ trong mái ấm gia đình, tôn ti trật tự, toàn bộ những điều này đều được lao lý trong Lễ. ”
Giữ gìn những đạo lý Khổng giáo là nghĩa vụ và trách nhiệm của mỗi người cho đến lúc chết. Tổ tiên đứng ở vị trí cao nhất trong trật tự gia tộc .
“ Thờ cúng tổ tiên là một tập tục tối trọng ở Trung Quốc chính bới người Trung Quốc không có một tôn giáo cụ thể nào, họ không tin vào Thượng đế, ” Vương Thao lý giải .

“ Nhưng người Trung Quốc nào cũng thờ phượng tổ tiên. Nếu muốn lập thân trong xã hội thì anh cần phải nhờ đức của tổ tiên. Bản thân anh cũng phải có mối quan hệ tốt đẹp với vị tổ tiên đó, ” ông nói thêm .
Chu Công là một vị tổ tiên đệ nhất của người Trung Quốc. Tuy nhiên, bản thân ông còn trọng vọng đến xa hơn nữa là những vị tổ tiên lịch sử một thời của dân tộc bản địa Trung Quốc, ông Vương cho biết, và lấy đó làm cơ sở tạo nên quốc gia và văn minh Trung Quốc .

Quyền lực họng súng

Tuy nhiên vào năm 1949 đã xảy ra một cuộc cách mạng và nền văn hóa truyền thống được thiết kế xây dựng xung quanh việc tôn thờ tiền nhân và những bài học kinh nghiệm từ thời thịnh trị của họ đã bị đảo lộn .
“ Quyền lực chính trị khởi đầu từ họng súng, ” cố quản trị Mao Trạch Đông đã từng nói. Anh nên tìm cách giáo dục những kẻ nào không theo anh, nhưng nếu không làm được thì hãy diệt bọn chúng .
Trong cả trăm năm, chủ quyền lãnh thổ Trung Quốc bị xâu xé vào tay của những cường quốc phương Tây và Nhật Bản, và lần tiên phong trong lịch sử vẻ vang, một nền văn minh luôn tự hào về sự thượng tôn của mình cảm thấy yếu ớt và lỗi thời .
Đối với nhiều người Trung Quốc, nền triết học cổ đại của họ có vẻ như là một phần nguyên do của yếu tố. Do đó, khi Đảng Cộng sản lên nắm quyền vào năm 1949, tượng của Khổng Tử lẫn Chu Công đều bị lật đổ .
“ Quá khứ của Trung Quốc là tội đồ ! Quá khứ đó phải chịu nghĩa vụ và trách nhiệm, ” ông Peter Bol ở Đại học Harvard của Mỹ nhận xét .
“ Nếu quốc gia Nước Trung Hoa rất lâu rồi đã từng là một đế chế hùng mạnh trên quốc tế, nếu nó từng là hình mẫu cho phần còn lại của Á châu thì quá khứ của quốc gia này lại được viện đến như thể nguyên do mà họ đã đánh mất vị thế này, và do đó quá khứ này cần bị thủ tiêu. ”
Cuộc Cách mạng văn hóa truyền thống do Mao phát động muốn thủ tiêu bốn cái cũ : phong tục cũ, văn hóa truyền thống cũ, tập quán cũ và tư tưởng cũ .

Vào năm 1966, 11 triệu Hồng vệ binh của Mao đã tràn vào Bắc Kinh phá hoại hàng ngàn đền đài di tích lịch sử – tổng thể những thứ gì thuộc về lịch sử dân tộc Trung Quốc mà họ hoàn toàn có thể tìm thấy .
Nhưng khi Mao qua đời 10 năm sau đó thì cuộc Cách mạng Văn hóa và cuộc tiến công vào quá khứ cũng chấm hết. Đó là lúc quốc gia Trung Quốc quay lợi điểm khởi đầu .
“ Sau Cách mạng Văn hóa, chính phủ nước nhà và người dân Trung Quốc mong ước có một hệ tư tưởng mới chính do học thuyết của Mao đã gây ra biết bao tàn phá cho quốc gia và nhân dân. Do đó mà tư tưởng của Khổng Tử đã đến kịp lúc để lấp vào chỗ trống, ” Vương Thao nói .
“ Và giờ đâu Chu Công cũng khởi đầu nhận lại sự ủng hộ và rất nhiều người khởi đầu nói về Chu Công, việc tôn thờ tiền nhân, thuyết thiên mệnh một cách rất tích cực. Và tôi nghĩ rằng điều này bộc lộ sự hoạt động của xã hội. ”

” Sau Cách mạng Văn hóa, cơ quan chính phủ và người dân Trung Quốc mong ước có một hệ tư tưởng mới do tại học thuyết của Mao đã gây ra biết bao tàn phá cho quốc gia và nhân dân. Do đó mà tư tưởng của Khổng Tử đã đến kịp lúc để lấp vào chỗ trống. ”

Nhà khảo cổ Vương Thao
Do đó, Chu Công và Khổng Tử đã trở lại ngự trên những bệ tượng. Một lần nữa lại rất hợp thời thế chính trị .
Hiếm khi nào mà trong vòng một tháng cơ quan chính phủ Trung Quốc lại không mở một Viện Khổng Tử ở nơi nào đó trên quốc tế để dạy tiếng Hán và truyền văn hóa truyền thống Trung Quốc cũng như biểu lộ quyền lực tối cao mềm của họ .

Cho đến nay đã có gần 1.000 Viện Khổng Tử ở trên 100 nước trên thế giới.

Thế hệ chỉ huy mới của Trung Quốc sẽ lên nắm quyền vào tháng tới đều muốn tôn thờ tổng thể tiền nhân của họ, gồm có Khổng Tử và những lãnh tụ cộng sản tiền bối .
Do đó cách trụ sở Trung ương Đảng không xa, tượng nhà hiền triết cổ đại đứng rạng rỡ tôn nghiêm. Và ở đâu đó trong quốc tế tâm linh, Chu Công có lẽ rằng cũng đang mỉm cười .

Nữ phóng viên Carrie Gracie của BBC News đang có chuyến công tác tại Trung Quốc và đăng loạt 10 bài về các nhân vật nổi tiếng trong lịch sử nước này như Khổng Tử, Tư Mã Thiên, Hốt Tất Liệt… Quý vị có thể đọc thêm ở
Bấm

trang tiếng Anh. Bình luận xin gửi về trang
Bấm

Facebook của BBC Tiếng Việt.

Source: http://wp.ftn61.com
Category: Hỏi Đáp