Vàng da sơ sinh: Nguyên nhân, dấu hiệu, phương pháp điều trị và phòng ngừa

22/04/2021

Vàng da là hiện tượng thường gặp ở trẻ sơ sinh. Với trẻ sơ sinh đủ tháng, 60% trẻ có hiện tượng vàng da. Tỷ lệ này cao hơn ở trẻ sơ sinh non tháng (80%). Vàng da ở trẻ sơ sinh có 2 loại là vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý. Vàng da sinh lý chiếm 75% các trường hợp vàng da sơ sinh, trẻ có biểu hiện vàng da nhẹ, không ảnh hưởng đến trẻ nên không cần can thiệp điều trị. Tuy nhiên, với trường hợp vàng da bệnh lý có thể tiến triển nhanh, để lại di chứng nặng nề cho trẻ nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Bệnh vàng da sơ sinh là gì?

BS.CKII Lê Tố Như, Trưởng khoa Sơ sinh BVĐK Tâm Anh Hà Nội cho biết, vàng da sơ sinh là hiện tượng da, kết mạc mắt trẻ có màu vàng, thường là do tăng bilirubin gián tiếp – một thành phần được giải phóng ra khi hồng cầu bị vỡ. Đây là hiện tượng thường gặp ở trẻ sơ sinh, xuất hiện ở khoảng 60% trẻ đủ tháng và 80% trẻ sinh non. 

Vàng da sơ sinh hoàn toàn có thể ở mức độ nhẹ ( vàng da sinh lý ) nhưng cũng có khi tiến triển nặng ( vàng da bệnh lý ). Nếu không phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có rủi ro tiềm ẩn để lại biến chứng nhiễm độc thần kinh ( bệnh lý não cấp và mạn do bilirubin ), do bilirubin gián tiếp thấm vào não. Hậu quả là trẻ sẽ tử trận hoặc bị di chứng não suốt đời.

Vàng da sinh lý

Trẻ sơ sinh có hiện tượng kỳ lạ vàng da do trẻ có số lượng hồng cầu trong máu lớn, hồng cầu chứa HbF nên đời sống hồng cầu ngắn ( hồng cầu vỡ ra giải phóng những yếu tố bên trong hồng cầu gây nên chuyển hóa tăng bilirubin tự do ), tính năng gan của trẻ còn kém, đồng thời năng lực bài tiết mật của gan cũng chưa trưởng thành. Ở trẻ đủ tháng, sức khỏe thể chất thông thường thì vàng da được coi là sinh lý khi có đủ những tiêu chuẩn sau :

• Xuất hiện từ ngày thứ 3 sau sinh .
• Tự hết trong vòng 7-10 ngày .
• Vàng da ở mức độ nhẹ ( chỉ vàng da vùng cổ, mặt, ngực và vùng bụng phía trên rốn ) .
• Chỉ là vàng da đơn thuần, không kèm theo những triệu chứng không bình thường khác như thiếu máu, gan lách to, bỏ bú, li bì …
• Nồng độ bilirubin / máu không quá 12 mg % ở trẻ đủ tháng .
• Tốc độ tăng bilirubin / máu không quá 5 mg % trong 24 giờ .

Vàng da sinh lý không cần can thiệp y tế. Chỉ cần cho trẻ bú sữa mẹ không thiếu, khung hình sẽ đào thải bilirubin ra ngoài và thực trạng vàng da sẽ biến mất trong vòng 1 đến 2 tuần.

Vàng da bệnh lý

Vàng da được coi là bệnh lý khi vàng da Open sớm, vàng da tiến triển nhanh, mức độ vàng nhiều và thường kèm những triệu chứng bệnh lý khác. Những ngày đầu sau sinh là “ thời gian vàng ” để cha mẹ theo dõi thực trạng vàng da ở trẻ. Những không bình thường đó là :

• Vàng da đậm Open sớm, trong vòng 1-2 ngày sau sinh ;
• Vàng da không chỉ Open ở mặt, mắt mà còn lan đến bụng, cánh tay, chân ;
• Không hết vàng da sau 2 tuần với trẻ sinh đủ tháng và 3 tuần so với trẻ non tháng ;
• Vàng da phối hợp những triệu chứng không bình thường khác như bỏ bú, nôn trớ, sốt, khóc nhiều, phân bạc mầu …
• Vàng da ở trẻ sinh non, đặc biệt quan trọng trẻ sinh non dưới 35 tuần tuổi thai

Khi đó, cha mẹ cần đưa trẻ đi khám bác sĩ chuyên khoa sơ sinh để được chẩn đoán và điều trị vàng da sơ sinh càng sớm càng tốt, tránh xảy ra biến chứng nhiễm độc thần kinh.

Phát hiện vàng da sơ sinh bằng cách nào?

Vàng da Open tiên phong ở mặt và củng mạc, tiếp đến là thân mình, đến cẳng tay, cẳng chân và sau cuối tới lòng bàn tay và bàn chân. Bệnh được phát hiện bằng cách dùng ngón tay ấn vào da trong khoảng chừng 5 giây, buông ra quan sát xem da có vàng không, tốt nhất là quan sát dưới ánh sáng tự nhiên. Thông thường, bác sĩ sử dụng máy đo bilirubin qua da ( BILI check ) để kiểm tra mức độ vàng da. Tuy nhiên thực tiễn, hiệu quả qua máy đo này hoàn toàn có thể sai số so với hiệu quả xét nghiệm máu khoảng chừng 3-5 mg %. Do đó, nếu tác dụng đo qua da không bình thường nhiều thì bác sĩ sẽ xem xét cho xét nghiệm máu để định lượng bilirubin và xét nghiệm tìm nguyên do.

Nguyên nhân gây vàng da ở trẻ sơ sinh

Trẻ sơ sinh bị vàng da hoàn toàn có thể do một trong những nguyên do sau :

Tăng sản xuất bilirubin

Bilirubin dư thừa ( tăng bilirubin trong máu ) là nguyên do chính gây ra vàng da. Bilirubin là sắc tố có màu vàng cam, được hình thành trong quy trình phá vỡ hồng cầu thông thường trong máu. Các nguyên do gây tăng sản xuất bilirubin trong máu trẻ gồm có :

• Bất đồng nhóm máu mẹ con : Nhóm máu mẹ và con bất tương hợp nên mạng lưới hệ thống miễn dịch của mẹ hoàn toàn có thể tàn phá hồng cầu của con. Thường gặp là sự không tương đồng nhóm mẹ – con máu hệ ABO ( mẹ có nhóm máu O sinh con có nhóm máu A hoặc B ) và sự không tương đồng nhóm máu mẹ – con hệ Rh ( mẹ có nhóm máu Rh âm, sinh con có nhóm máu Rh dương )

• Bệnh lý tại hồng cầu làm cho hồng cầu dễ vỡ: thiếu men G6PD, bệnh lý màng hồng cầu, Thalassemia.

  Xem thêm: Điều Trị Hôi Miệng Dứt Điểm Tại Nhà

• Vết bầm máu to ở trẻ khi sinh .

Giảm chức năng chuyển hóa bilirubin

Nguyên nhân gây ra thực trạng này là do trẻ bị một trong những bệnh lý : hội chứng Crigler-Naajar, hội chứng Gilbert, bệnh lý chuyển hóa di truyền ( galactosemia, suy giáp trạng bẩm sinh, rối loạn chuyển hóa tyrosin, methionin, thiếu α1 antitrypsin … ), trẻ sinh non, thiếu vắng hooc-môn, mẹ bị chứng đái tháo đường thai kỳ.

Tăng tái hấp thu bilirubin từ ruột (tăng chu trình ruột gan)

Những trẻ sinh ra bị hẹp môn vị, tắc ruột non, phình đại tràng bẩm sinh, tắc ruột phân su, sử dụng thuốc gây liệt ruột … đều có rủi ro tiềm ẩn tăng tái hấp thu bilirubin từ ruột, dẫn tới vàng da.

Vàng da sữa mẹ

Một số trẻ trong vài ngày đầu bú không đủ do trẻ gặp khó khăn vất vả khi bú mẹ hoặc mẹ chưa tiết đủ sữa. Tình trạng này khiến trẻ mất nước, thiếu nguồn năng lượng và tăng tái hấp thu bilirubin từ ruột gây vàng da. Để khắc phục, mẹ nên cho trẻ bú tiếp tục hơn và theo dõi cân nặng trẻ. Không nhất thiết phải ngưng bú mẹ nếu trẻ vẫn bú tốt, tăng cân và khỏe mạnh.

Các phương pháp điều trị vàng da sơ sinh

Theo BS.CKII Lê Tố Như, vàng da nhẹ thường sẽ tự hết khi gan của trẻ khởi đầu trưởng thành. Cho trẻ bú liên tục ( từ 8 – 12 lần / ngày ) sẽ giúp trẻ đào thải bilirubin qua khung hình. Tình trạng vàng da nặng hơn hoàn toàn có thể cần đến những chiêu thức điều trị khác, gồm có :

• Chiếu đèn : là chiêu thức điều trị vàng da sơ sinh hiệu suất cao nhất, khá bảo đảm an toàn, đơn thuần và kinh tế tài chính .
• Thay máu : được chỉ định khi trẻ có triệu chứng rình rập đe dọa nhiễm độc thần kinh do bilirubin trong máu tăng cao.

Phòng ngừa vàng da sơ sinh

Cách phòng bệnh vàng da sơ sinh tốt nhất là cho trẻ bú sữa vừa đủ :

• Nếu trẻ bú mẹ: Cho trẻ bú từ 8 – 12 cữ mỗi ngày để đảm bảo trẻ không bị mất nước, giúp cơ thể đào thải bilirubin nhanh hơn.
• Với trường hợp trẻ không được bú mẹ (do bệnh lý của mẹ), trẻ có thể phải bú sữa công thức: Cho trẻ bú khoảng 30 – 60 ml sữa công thức mỗi 2 – 3 giờ trong tuần đầu tiên.

Ngoài ra, mẹ nên xét nghiệm nhóm máu trước khi mang thai. Sau khi sinh, bé cũng sẽ được xét nghiệm nhóm máu. Việc làm này sẽ giúp loại trừ ( hoặc xác lập ) rủi ro tiềm ẩn bé bị vàng da sơ sinh do không thích hợp với nhóm máu của mẹ, từ đó có giải pháp điều trị thích hợp.

Những thắc mắc về bệnh vàng da sơ sinh

Tại sao phương pháp chiếu đèn giúp điều trị vàng da sơ sinh? Khi nào có chỉ định chiếu đèn?

Khi bilirubin tăng đến ngưỡng phải điều trị ( ngưỡng này biến hóa theo ngày tuổi, cân nặng và thực trạng của bé ), bác sĩ sẽ cho bé chiếu đèn đặc biệt quan trọng để điều trị vàng da. Dưới công dụng của ánh sáng đèn, bilirubin sẽ chuyển dạng, từ dạng không hòa tan trong nước thành dạng hoàn toàn có thể hòa tan trong nước và sẽ được đào thải qua gan ( qua mật ) và thận ( qua nước tiểu ). Để chiếu đèn hiệu quả, ánh đèn cần chiếu trực tiếp trên da : trẻ được cởi hết quần áo, chỉ mặc tã và che mắt. Đa số những trường hợp đều giảm vàng da sau chiếu đèn liên tục. Thời gian chiếu đèn nhờ vào vào mức độ tăng bilirubin của trẻ. Nếu bilirubin tăng cao quá mức, hoàn toàn có thể bé phải chiếu đèn hai mặt để nhanh gọn làm giảm bilirubin, tránh rủi ro tiềm ẩn tổn thương não. Thông thường, sau ngưng chiếu đèn bé hoàn toàn có thể vàng da lại, tùy mức độ vàng da và ngày tuổi của bé mà bác sĩ hoàn toàn có thể cho chiếu đèn lại hay không.

Chiếu đèn điều trị vàng da có hại không?

Cho đến nay, chiếu đèn vẫn là giải pháp khá bảo đảm an toàn gật đầu được so với rủi ro tiềm ẩn tổn thương não và để lại di chứng não suốt đời nếu không điều trị vàng da, vì không còn giải pháp nào hiệu suất cao mà bảo đảm an toàn hơn. Chiếu đèn hoàn toàn có thể có 1 số ít công dụng phụ thoáng qua như : mất nước, tiêu lỏng, tăng hoặc hạ thân nhiệt, sạm da ( da đồng ), tổn thương võng mạc nếu không che mắt, tăng nhẹ rủi ro tiềm ẩn 1 số ít ung thư và co giật ở trẻ nhỏ. Tuy nhiên, hoàn toàn có thể hạn chế những tính năng phụ này bằng cách cho trẻ bú liên tục hoặc truyền dịch khi bé ăn không đủ để tránh mất nước, che mắt cẩn trọng khi chiếu đèn, lựa chọn đèn có ánh sáng và cường độ tương thích như nguồn đèn LED ánh sáng xanh vốn ít tạo ra oxy hóa quang học.

Tắm nắng có giúp điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh không?

Ánh sáng mặt trời không hề điều trị những trường hợp vàng da sơ sinh bệnh lý. Do đó, khi thấy trẻ vàng da thì phải sớm đưa trẻ đi khám ở bác sĩ chuyên khoa để được điều trị. Trung tâm Sơ sinh Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh quy tụ những chuyên viên đầu ngành : TTUT.BS.CKII Lê Tố Như ( Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Thành Phố Hà Nội ) và TS.BS Cam Ngọc Phượng ( Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP. Hồ Chí Minh ) cùng những bác sĩ trình độ cao, giàu kinh nghiệm tay nghề với mạng lưới hệ thống trang thiết bị văn minh như Máy đo độ vàng da sơ sinh Bilitest 2000, Đèn chiếu vàng da Lullaby – GE, Lồng ấp trẻ sơ sinh Giraffe – GE, Hệ thống Neopuff hồi sức trẻ sinh non giúp trấn áp nồng độ Oxy và áp lực đè nén tránh tổn thương phổi, Máy thở hạng sang Babylog VN600 Drager thế hệ mới chuyên được dùng cho trẻ sơ sinh … giúp điều trị thành công xuất sắc cho hàng ngàn trẻ sơ sinh mắc những bệnh lý về hô hấp, vàng da, chăm nom trẻ sinh non và cực non … giúp trẻ tăng trưởng tốt và tránh được những biến chứng về sức khỏe thể chất sau này. Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh :

• TP. Hà Nội :
  • 108 Hoàng Như Tiếp, P.Bồ Đề, Q.Long Biên, TP.Hà Nội
  • 1800 6858

    Hotline:

    Xem thêm: Trị Viêm Lợi Tại Nhà Hiệu Quả

• TP Hồ Chí Minh :
  • 2B Phổ Quang, P. 2, Q.Tân Bình, TP.Hồ Chí Minh
  • 028 7102 6789hotline :

Source: http://wp.ftn61.com
Category: Tin Tức