Phân tích Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc của Nguyễn Đình Chiểu

Bạn tìm những bài phân tích tác phẩm Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc mẫu ? Đừng bỏ lỡ hướng dẫn làm bài và top 3 bài văn mẫu hay dưới đây đã được Đọc Tài Liệu sưu tầm và biên soạn .

Chắc hẳn bạn đang gặp khó khi viết bài làm văn phân tích bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc của Nguyễn Đình Chiểu! Ở bài viết này chúng tôi sẽ giới thiệu chi tiết cách làm và tuyển chọn các bài văn mẫu hay nhất để giúp bạn hoàn thành bài viết của mình một cách đầy đủ nhất.

Nào! giờ hãy cùng tham khảo nhé…

Hướng dẫn cách làmbài phân tích Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc

1. Phân tích đề

– Yêu cầu đề bài : Phân tích nội dung, thẩm mỹ và nghệ thuật của bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc- Phạm vi tư liệu dẫn chứng : những cụ thể, hình ảnh tiêu biểu vượt trội trong tác phẩm Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc ( Nguyễn Đình Chiểu )- Phương pháp lập luận chính : phân tích

2. Các luận điểm chính cần triển khai

– Luận điểm 1: Bối cảnh thời đại và lời khẳng định sự bất tử của người nông dân nghĩa sĩ

– Luận điểm 2: Hình ảnh người nghĩa sĩ nông dân Cần Giuộc với lòng yêu nước nồng nàn

– Luận điểm 3: Sự tiếc thương và cảm phục của tác giả trước sự hi sinh của người nghĩa sĩ

– Luận điểm 4: Ca ngợi linh hồn bất diệt của người nghĩa sĩ

Lập dàn ý phân tích bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc

1. Mở bài phân tích Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc

– Giới thiệu khái quát về Nguyễn Đình Chiểu : là một người chịu nhiều xấu số, khổ đau trong cuộc sống, gắn bó mộc mạc, chân chất với những người dân Nam Bộ .- Giới thiệu chung về văn bản Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc .

2. Thân bài phân tích Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc

a. Phần 1 – Lung khởi: khái quát bối cảnh thời đại và lời khẳng định sự bất tử của người nông dân nghĩa sĩ

– Mở đầu : “ Hỡi ôi ! ”+ Tiếng than biểu lộ tình cảm thương xót so với người đã khuất+ Tiếng kêu nguy ngập, stress của quốc gia trước giặc ngoại xâm=> tiếng than lay động lòng người, nỗi xót xa, đau đớn trong lòng tác giả+ Nghệ thuật đối : “ Súng giặc đất rền ” – “ Lòng dân trời tỏ ” => phác họa khung cảnh bão táp của thời đại+ Hình ảnh khoảng trống to lớn đất, trời phối hợp những động từ gợi sự khuếch tán âm thanh, ánh sáng rền, tỏ => sự đụng độ giữa thế lực xâm lược hung bạo với vũ khí tối tân và ý chí chiến đấu của nhân dân ta .- Mười năm công võ ruộng – Một trận nghĩa đánh Tây+ Người nông dân trở thành người nghĩa sĩ, yếu tố thời hạn phản ánh sự chuyển biến, sự vùng dậy đấu tranh mau lẹ của người dân yêu nước .+ Hoàn cảnh quốc gia bị Pháp xâm lược và sự phản ứng can đảm và mạnh mẽ đấu tranh chống trả của nhân dân .

b. Phần 2 – Thích thực: Hình ảnh người nghĩa sĩ nông dân Cần Giuộc

– Trước khi giặc đến :+ Lai lịch : là những người nông dân+ Cuộc sống : cui cút làm ăn, toan lo nghèo khó, việc cuốc, việc cày, việc bừa, việc cấy vốn quen làm …+ Sử dụng từ láy ( cui cút ) tái hiện đời sống chịu khó, lam lũ, bao lo toan, khó khăn vất vả nhưng vẫn nghèo túng của những người nông dân. Đó là đời sống gắn bó với ruộng đồng, con trâu, cái cày => họ hiền lành, chất phác .+ Tập khiên, tập súng, tập mác, tập cờ, … => lạ lẫm, không hiểu biết với việc làm nhà binh, cuộc chiến tranh .- Khi giặc đến : ( Lòng yêu nước nồng nàn )+ mùi tinh chiên vấy vá … / ghét thói mọi … / bữa thấy bòng bong … => Hành động tội ác và sự hoành hành ngang nhiên, khiêu khích của quân địch diệt tàn đời sống của người nông dân .+ Lòng căm thù giặc kìm nén qua những yếu tố thời hạn : hơn 10 tháng, đã 3 năm đến mức phản ứng tự nhiên mà kinh khủng : muốn tới ăn gan, muốn ra cắn cổ, …+ Nhận thức : một mối xa thư đồ sộ, há để ai chém rắn đuổi hươu => nhận thấy nghĩa vụ và trách nhiệm của mình trước thực trạng quốc gia .+ Hành động : Nào đợi ai đòi, ai bắt, phen này xin ra sức đoạn kình ; chẳng thèm trốn ngược, trốn xuôi, chuyến này dốc ra tay bộ hổ -> tự nguyện bổ trợ vào đội quân chiến đấu với quyết tâm sắt đá .- Cuộc chiến đấu với quân địch của nghĩa sĩ Cần Giuộc :+ Điều kiện chiến đấu vô cùng khó khăn vất vả :

• Lực lượng: không quen binh đao
• Vũ khí: vật dụng thô sơ
• Binh thư, binh pháp: không quen, không biết

+ Tinh thần chiến đấu hi sinh của người nông dân

• Tinh thần: theo tình cảm tự nhiên, không tính toán, quả cảm, khí thế vũ bão
• Hành động: đạp, xô, đấm, đánh, đâm, chém,…

-> Một loạt những động từ gợi sức mạnh, tư thế hiên ngang, niềm tin quả cảm của nghĩa sĩ được sử dụng=> Bức tranh chiến trận bộc lộ rõ niềm tin bão táp, hào hùng của người nghĩa sĩ Cần Giuộc .=> Tượng đài thẩm mỹ và nghệ thuật sừng sững, bùng cháy rực rỡ về hình ảnh người nghĩa sĩ nông dân Cần Giuộc .

c. Phần 3 – Ai vãn: Sự tiếc thương và cảm phục của tác giả trước sự hi sinh của người nghĩa sĩ

– Bày tỏ lòng tiếc thương, sự cảm phục của tác giả và nhân dân so với người nghĩa sĩ => Bộc lộ trực tiếp tình cảm, xúc cảm của người viết .- Tiếng khóc được cộng hưởng từ nhiều nguồn cảm hứng khác nhau :+ Nỗi tiếc, ân hận của người phải hi sinh khi sự nghiệp còn dang dở, chí nguyện chưa thành .+ Nỗi xót xa của những mái ấm gia đình mất người thân trong gia đình, tổn thất không hề bù đắp so với những người mẹ già, vợ trẻ .+ Nỗi căm giận quân địch gây nên nghịch cảnh éo le hòa chung tiếng khóc uất ức, nghẹn ngào trước tình cảnh đau thương của quốc gia .+ Niềm cảm phục và tự hào vì những người nông dân thông thường đã dám đứng lên bảo vệ từng tấc đất, ngọn rau, lấy cái chết làm rạng ngời chân lí cao đẹp : chết vinh còn hơn sống nhục .+ Biểu dương công trạng của người nghĩa sĩ đời đời được nhân dân ngưỡng mộ và Tổ quốc ghi công .=> Tiếng khóc không riêng gì bộc lộ tình cảm riêng tư mà cao hơn, tác giả đã đại diện thay mặt nhân dân cả nước khóc thương và biểu dương công trạng của người liệt sĩ. Tiếng khóc không chỉ gợi nỗi đau thương mà còn khuyến khích ý thức chiến đấu của người còn sống .

d. Phần 4 – Kết (Ca ngợi linh hồn bất diệt của nghĩa sĩ)

– Hai câu cuối bộc lộ niềm tôn kính thiêng liêng của tác giả trước hình tượng người nghĩa sĩ nông dân : nước mắt anh hùng lau chẳng ráo => giọt nước mắt chân thành của Nguyễn Đình Chiểu .- Bài văn tế kết thúc trong giọng điệu trầm buồn. Ngữ điệu câu không toàn vẹn => khoảng thời gian ngắn mặc niệm, cái nấc nghẹn ngào đến đau đớn của Đồ Chiểu, của bao người gửi đến những nghĩa sĩ đã ngã xuống vì quốc gia=> Ngợi ca công đức của họ .

3. Kết bài phân tích Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc

– Khái quát giá trị nội dung và thẩm mỹ và nghệ thuật của tác phẩm :+ Nội dung : Tiếng khóc bi thương cho một thời kì lịch sử vẻ vang ” khổ nhục nhưng vĩ đại ” của dân tộc bản địa ; ca tụng vẻ đẹp tâm hồn và phẩm chất của người nông dân lúc bấy giờ .+ Đặc sắc thẩm mỹ và nghệ thuật : hình ảnh và giọng điệu xót thương ; thủ pháp tương phản và có cấu trúc của thể văn biền ngẫu tạo sự sang chảnh cho bài văn tế ; ngôn từ vừa trân trọng, vừa dân dã, thân mật mang đậm sắc thái Nam Bộ .>> > Xem thêm : Mẫu dàn ý phân tích Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc

Tuyển chọn văn mẫu hay phân tích bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc

1. Phân tích Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc ngắn nhất bài mẫu số 1

Nguyễn Đình Chiểu là một trong những nhà văn, nhà thơ nổi tiếng của nên văn học Việt Nam. Song cuộc đời ông không hề êm đẹp, năm 1849 ông phải bỏ thi để về chịu tang mẹ. Trên đường đi ông bị đau mắt rồi bị mù, về sau ông ra dạy học và bốc thuốc cho dân, cuối cùng tham gia chống Pháp. Chắc bởi có nhiều thời gian ở gần người dân nói chung và nông dân nói riêng nên ông thấu hiểu sự khổ cực, vất vả nhưng lại mang vẻ đẹp bi tráng, sẵn sàng hi sinh vì dân tộc của nông dân Nam Bộ mà ông đã viết nên một trang văn hào kiệt “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” theo yêu cầu của Đỗ Quang.

Bài tế gồm bốn phần : Lung khởi, thích thực, ai vãn và kết. Với bố cục tổng quan như vậy, Nguyễn Đình Chiểu dựng lên trong mắt người đọc, người nghe một bức tượng đài bất tử về người nông dân .Ở phần lung khởi, Nguyễn Đình Chiểu đã nêu lên lí lẽ sống chết. Đó là đứng lên chống lại ngoại xâm bởi súng giặc làm đất rền, còn lòng dân thì trời sẽ tỏ. Bằng phép đối, ông đã nói lên sự phẫn nộ của nhân dân trước việc nước nhà bị xâm lăng. Bên cạnh đó, ông còn so sánh cái danh về việc làm ruộng và đánh giặc việc bỏ sức mười năm dở công vỡ ruộng, so với một trận đánh tây, và cái danh mang lại của mười năm chưa thể nào nổi như phao của trận đánh tây đó, nổi tiếng hào hùng vang xa như tiếng mõ vang hào hùng, khí thế .Cũng bởi lẽ sống chết đó, cùng với lòng yêu nước và sự căm thù giặc, căm thù những thói mọi nó giống như kiểu nhà nông ghét cỏ và sự phẫn nộ đó tột độ đến mức muốn ăn gan, muốn cắn cổ bọn giặc ngoại và một nỗi đồng cảm ” nước mất, nhà tan ” làm sục sôi và giai cấp nông dân đã đứng lên khởi nghĩa. Đó là những người nông dân côi cút làm ăn trước giờ chuyên cuốc, chuyên cày, bừa, còn việc quân sự chiến lược như tập khiên, tập súng, tập mác, tập cờ, họ chưa từng ngó lấy, chưa từng nhìn ấy thế mà nào phải đợi ai đến, ai bắt, họ đã tự xin ra sức đoạn kình đấu tranh tự nguyện ngay cả khi chưa trở thành người lính .Họ là những người nông dân gan góc, chiến đấu không màng sống chết với hình ảnh hùng dũng không ngại sắt thép đang chĩa ra mà đạp rào lướt tới, coi giặc như không hiện hữu ; không biết sợ thằng Tây nào đang bắn những đạn nhỏ đạn to, mà xô cửa xông vào liều mình với toàn bộ nhưng như chẳng có. Mặc dù vũ khí của họ rất thô sơ chỉ là ngọn tầm vông, những chi nài, dao tu, nón gõ nhưng vẫn lao vào địch mà đâm ngang, chém ngược, làm cho mã tà ma ní hồn kinh ; bọn hè trước, lũ ó sau, trối kê tàu thiếc, tàu đồng súng nổ. Họ chiến đấu vì tổ quốc, vì dân tộc bản địa nên sẵn sàng chuẩn bị bỏ lại mái ấm gia đình của riêng. Đây chính là nội dung của phần thích thực .Trong phần ai vãn, Nguyễn Đình Chiểu bộc lộ lòng tiếc thương so với những người nông dân mang vẻ đẹp bi tráng và lòng yêu nước quật cường không sợ hi sinh, trong đại chiến Cần Giuộc. ” Một giấc sa trường rằng chữ hạnh, nào hay da ngựa bọc thây ; trăm năm âm ti ấy chữ quy, nào đợi gươm hùm treo mộ “, bởi vậy ” già, trẻ hai hàng lụy nhỏ “, ” mẹ già ngồi khóc trẻ, ngọn đèn kia leo lét trong lều “, ” vợ yêu chạy tìm chồng “. Đó là sự xót xa, đau khổ, thương tình so với những chiến sỹ của Nguyễn Đình Chiểu nói riêng và toàn thể nhân dân Cần Giuộc nói chung .Đối với phần kết, một lần nữa tác giả nhấn mạnh vấn đề việc sống ở đời thì phải thờ vua, giặc đến thì phải ra sức bảo vệ nước nhà như những nghĩa sĩ Cần Giuộc. Những nghĩa sĩ dù đã hi sinh vẫn sẽ mãi tiếp bước cùng dân tộc bản địa trong công cuộc gìn giữ quốc gia .Tóm lại, Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc của Nguyễn Đình Chiểu là tiếng khóc bi tráng của một thời kì lịch sử dân tộc đau thương nhưng vĩ đại của dân tộc bản địa, là bức tường đai bất tử về những người nông dân Cần Giuộc nói riêng và toàn thể người dân Nam Bộ nói chung đã gan góc chiến đấu hi sinh vì quốc gia trong thời chiến. Bài văn cũng là một thành tựu xuất sắc về thẩm mỹ và nghệ thuật tạo hình tượng nhân vật phối hợp thuần thục chất trữ tình và tính hiện thực ; ngôn từ bình dị, trong sáng, và sinh động .➜ Bạn nên tìm hiểu thêm bài hướng dẫn đọc hiểu Văn tế nghĩa sĩ cần giuộc để nắm vững hơn nội dung và những kỹ năng và kiến thức về ý nghĩa, nghệ thuật và thẩm mỹ … của tác phẩm này .

2. Phân tích Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc bài mẫu số 2

Nguyễn Đình Chiểu nhà thơ, nhà văn hàng đầu ở Nam Bộ thời kì văn học Trung đại, là ngôi sao sáng của văn học dân tộc. Ông để lại sự nghiệp sáng tác đồ sộ, thể hiện lí tưởng nhân nghĩa và lòng yêu nước sâu sắc. Trong hệ thống tác phẩm đó ta không thể không nhắc đến Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc, một trong những tác phẩm xuất sắc nhất của ông.

Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc sáng tác trong thực trạng thực dân Pháp nổ súng xâm lược nước ta, cuộc khởi nghĩa của nghĩa quân Cần Giuộc nổ ra và giành thắng lợi trong bước đầu. Sau đó giặc phản công kinh hoàng, 20 nghĩa sĩ bị giết chết. Bấy giờ, tuần phủ Gia Định là Đỗ Quang đã nhu yếu Nguyễn Đình Chiểu viết một bài văn tế để đọc trong lễ truy điệu của những nghĩa sĩ Cần Giuộc .Mở đầu tác phẩm, Nguyễn Đình Chiểu luận bàn về lẽ sống chết : “ Súng giặc đất rền ; lòng dân trời tỏ / Mười năm công vỡ ruộng, chưa ắt còn danh nổi như phao ; một trận nghĩa đánh Tây, tuy là mất tiếng vang như mõ ”. Tác giả vẽ ra toàn cảnh thời đại với nhiều biến cố, bão táp : giặc được trang bị vũ khí tối tân, đã tàn sát biết bao người dân Nam Bộ. Chính trong thực trạng ấy đã thử thách tấm lòng của con người so với quốc gia. Người dân Nam Bộ đã không nề hà sống chết, đem thân mình chiến đấu chống lại quân địch. Họ sẵn sàng chuẩn bị từ bỏ, quyết tử những gì quý giá nhất ( gia tài, tính mạng con người ) để đổi lại khét tiếng, tiếng thơm lưu truyền với muôn đời. Qua đó đã làm sáng tỏ chân lí của thời đại : Chết vinh còn hơn sống nhục .Phần tiếp theo của tác phẩm, chân dung hình tượng người nghĩa sĩ nông dân hiện lên vừa mộc mạc, giản dị và đơn giản nhưng đồng thời cũng vô cùng quả cảm kiên cường. Trước khi giặc ngoại xâm đến họ vốn chỉ là những người nông dân vô cùng thuần phác, họ sống cuộc sống bình dị, “ cui cút làm ăn ” với biết bao lo toan, bộn bề của đời sống. Họ chỉ biết đến nơi làng quê nghèo, mà chưa từng biết đến quốc tế ngoài kia. Quanh năm suốt tháng những người nông dân ấy bận rộn với việc làm nhà nông : “ việc cuốc, việc cày, việc bừa, việc cấy, tay vốn quen làm ” còn những việc “ tập khiên, tập sung, tập mác, tập cờ mắt chưa từng ngó ” .Nhưng khi giặc xâm lược đến bờ cõi, đến sự bình yên vốn có, họ chuẩn bị sẵn sàng đứng lên, trong họ có sự chuyển biến lớn về nhận thức và tình cảm. Trước hết đó là sự chuyển biến trong tình cảm. Họ đã nghe ngóng “ tiếng phong hạc phập phồng hơn mươi tháng ” – tin giặc đến phong thanh họ đã nghe từ lâu. Không chỉ nghe họ còn ngửi thấy cả mùi đấu tranh : “ Mùi tinh chiên vấy vá đã ba năm ” và sau cuối họ đã nhìn thấy tận mắt sự xâm lược, gian ác của quân địch : “ Bữa thấy bòng bong che trắng lốp, muốn tới ăn gan ; ngày xem ống khói chạy đen sì, muốn ra cắn cổ ” .Đến lúc này họ đã có những chuyển biến rõ ràng về nhận thức, nếu bắt đầu trong những người nông dân ấy vẫn còn có niềm tin vào triều đình, trông chờ vào quân đội “ như trời hạn trông mưa ” thì đến đây họ đã có nhận thức rõ ràng về nền độc lập và danh dự của tổ quốc ; về quân địch – những kẻ đi xâm lăng thì không có lí do để sống sót dưới ánh sáng chính nghĩa và hơn thế họ nhận thấy nghĩa vụ và trách nhiệm của bản thân với quốc gia : “ Nào đợi ai đòi ai bắt, phen này xin ra sức đoạn kình, chẳng thèm trốn ngược trốn xuôi, chuyến này dốc ra tay bộ hổ ”. Sự dữ thế chủ động của họ thật oai phong, lẫm liệt đầy dũng khí .Trong trận đánh Tây họ không được trang bị binh pháp, chưa một ngày được rèn luyện võ nghệ, trang bị của họ rất là thô sơ chỉ là những đồ vật hoạt động và sinh hoạt và lao động hàng ngày : “ Ngoài cật có một manh áo vải ” “ trong tay cầm một ngọn tầm vông ” “ hỏa mai đánh bằng rơm con cúi ”, … trái lại, địch được trang bị vũ khí tối tân, hơn thế nữa chúng còn được rèn luyện vô cùng tinh nhuệ nhất : “ đạn nhỏ đạn to ” “ tàu đồng súng nổ ”. Sự tương quan lực lượng hai bên đã thấy rõ, nhưng người nghĩa sĩ nông dân vẫn “ đạp rào lướt tới ”, “ coi giặc cũng như không ”, “ xô cửa xông vào liều mình như chẳng có ”, “ Đâm ngang chém ngược làm cho mã tà ma ní hồn kinh ”, … Không hề sợ hãi trước uy lực của quân địch. Bằng việc sử dụng liên tục những động từ mạnh, nhịp điệu nhanh, gấp gáp tác giả đã vẽ lên khung cảnh mặt trận ác liệt, đồng thời cũng ánh lên vẻ đẹp của người nông dân nghĩa sĩ : hiên ngang, kiên cường, quả cảm, quật cường .Nhưng vũ khí văn minh của quân địch đã khiến biết bao nghĩa sĩ ngã xuống, gây nên niềm tiếc thương cho toàn thể dân tộc bản địa. Tiếng khóc của tác giả, của người thân trong gia đình và của toàn thể nước nhà dân tộc bản địa cho sự hi sinh gan góc của những con người quả cảm, đó cũng là sự khóc thương cho số phận của người nhà, từ nay sẽ rơi vào vòng nô bộc của quân địch. Đồng thời tác giả cũng thể hiện niềm cảm phục thâm thúy đến những người nghĩa sĩ nông dân Cần Giuộc : “ Thà thác mà đặng câu địch khái, về theo tổ phụ cũng vinh ; hơn còn mà chịu chữ đầu Tây, ở với man di rất khổ ”. Đoạn thơ không chỉ bày tỏ lòng tiếc thương trước những người đã mất mà còn chứng minh và khẳng định những điều bất tử với thời hạn và hướng tới sự tiếp nối của thế hệ tương lai. Bởi vậy câu thơ có bi thương, xót xa nhưng không phải là bi lụy, yếu ớt .Những vần thơ ở đầu cuối đã chứng minh và khẳng định sự bất tử của những nghĩa sĩ nông dân Cần Giuộc trong sự tiếc thương và cảm phục của những người còn lại. Đồng thời biểu dương công trạng lao vào vì nghĩa lớn của những nghĩa sĩ. Đặc biệt trong câu : “ Nước mắt anh hùng lau chẳng ráo, thương vì hai chữ thiên dân ; cây hương nghĩa sĩ thắp thêm thơm, cám bởi một câu vương thổ ” vừa biểu lộ được nỗi xót thương và lòng tưởng niệm những người đã mất vừa tôn vinh công trạng của họ trong sự so sánh ngầm với triều đình .Ngôn ngữ mộc mạc, đơn giản và giản dị, thân thiện với lời ăn lời nói hàng ngày, đặc biệt quan trọng ngôn từ đậm sắc tố Nam Bộ. Xây dựng hình tượng nghệ thuật và thẩm mỹ – nghĩa sĩ nông dân chân thực, cụ thể, sinh động, lần tiên phong người nông dân được Open đầy đẹp tươi, sang chảnh đến vậy. Kết hợp hài hoà những chi tiết cụ thể biểu lộ tình cảm cảm hứng của người viết, tăng chất trữ tình cho bài văn tế, đồng thời giúp thuận tiện đi vào lòng người đọc .Bằng ngôn từ đơn giản và giản dị, giàu xúc cảm, Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc đã khắc họa thành công xuất sắc bức tượng đài bi tráng, bất tử về người nghĩa sĩ nông dân. Đồng thời qua tác phẩm, Nguyễn Đình Chiểu đã bày tỏ lòng cảm phục cũng như nỗi tiếc thương trước những công trạng và sự hi sinh quật cường của họ .

➜ Để viết được một bài phân tích hay và đầy đủ, bạn cùng đừng quên xem thêm những nội dung Bình giảng bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc

3. Phân tích bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc bài mẫu số 3

“Trên trời có những vì sao có ánh sáng khác thường… con mắt chúng ta phải chăm chú nhìn thì mới thấy và càng nhìn thì mới càng thấy sáng” đó là lời nhận xét của cố thủ tướng Phạm Văn Đồng dành cho cuộc đời và thơ văn Đồ Chiểu. Nguyễn Đình Chiểu nhà thơ mù lòa nhưng tâm ông vẫn luôn sáng. Nhắc đến ông người ta không quên nhắc đến “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” tác phẩm tiêu biểu và thành công nhất cho thể loại văn tế để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng độc giả. Tác phẩm thể hiện lòng biết ơn, sự xót thương, cảm phục của tác giả dành cho những người nông dân – nghĩa sĩ Cần Giuộc anh dũng, quả cảm quên mình vì nước. Để phân tích bài văn một cách bao quát và độc đáo nhất ta chọn con mắt nhìn và điểm nhìn từ tinh thần yêu nước của người nông dân.

Những người nông dân họ vốn là những con người thuần phác của nhà nông nhưng nay vì lòng yêu nước thương nòi, lòng căm thù giặc thâm thúy mà họ trở thành những chiến binh gan góc đã quyết tử trong trận chiến rằm tháng 11 năm 1861 – thời gian gay cấn của những ngày đầu chống Pháp .Tại vì sao mà lại như vậy ? Bởi “ Súng giặc đất rền ; lòng dân trời tỏ ” câu tứ tự hai vế tuy ngắn gọn nhưng khái quát được thực trạng, tình thế của quốc gia lúc bấy giờ. Năm 1858 thực dân Pháp xâm lược nước ta chúng đánh chiếm, thi hành những chủ trương áp bức bóc lột nặng nề đẩy nhân ta vào cảnh lầm than cùng cực. Câu văn trên đã cho ta thấy sự dã man của thực dân. Chúng có vũ khí tối tân, sức công phá kinh hoàng, súng nổ vang rền mặt đất. Điều đó khiến cho ta nhớ tới tội ác của giặc Pháp được nhà thơ tố cáo trong bài “ Chạy giặc ” :“ Tan chợ vừa nghe tiếng súng TâyMột bàn cờ thế phút sa tayBỏ nhà lũ trẻ lơ xơ chạyMất ổ bầy chim dáo dác bayBến Nghé cửa tiền tan bọt nướcĐồng Nai tranh ngói nhuốm màu mây ”Tiếng súng vô tâm vô tình của quân giặc không bỏ sót một ai, không trừ một cảnh vật nào. Tất cả trở nên hoang tàn, xơ xác, lũng loạn sau “ tiếng súng Tây ”. Giặc thì như vậy chúng văn minh hơn ta rất nhiều về trang thiết bị, về vật chất, số lượng binh lính còn ta chỉ có một tấm lòng, một truyền thống lịch sử yêu nước mãnh liệt của người nông dân, của những con người Nước Ta. Nghệ thuật tiểu đối được sự dụng rất thành công xuất sắc đối rất chỉnh, rất chuẩn : Mười năm – một trận, công ( vật chất ) – nghĩa ( niềm tin ), chưa ắt còn danh nổi như phao – tuy là mất tiếng vang như mõ đã khẳng định chắc chắn ý thức quyết tâm đánh giặc, làm nền để người nông dân Open. Tiếng khóc “ hỡi ôi ” quen thuộc mở màn cho bài tế. Tiếng khóc lớn bày tỏ nỗi niềm đau xót, khóc thương cho linh hồn của những nghĩa sĩ đã quyết tử oanh liệt .Nhà thơ đã hồi tưởng và khắc họa lại hình ảnh những người nông dân nghĩa sĩ Cần Giuộc – những người nông dân thuần phác thôn quê có một niềm tin yêu nước quật khởi với cụm từ “ Nhớ linh xưa ”. Trước tiên họ là con người của ruộng đồng, của nông nghiệp, lam lũ mưu sinh “ Cui cút làm ăn, toan lo nghèo khó ” đúng như Hoài Thanh nhận xét “ Biết bao yêu thương trong một chữ cui cút ”. Nhà thơ bày tỏ lòng thương cảm so với con người hiền lành, dáng dấp khó khăn vất vả đến tội nghiệp. Họ là những con người chất phác, thuần nông ngoài việc đồng áng “ chỉ biết ruộng trâu ”, khoảng trống tiếp xúc bó hẹp “ ở trong làng bộ ” với việc làm của nhà nông “ Việc cuốc, việc cày, việc bừa, việc cấy tay vốn quen làm ”. Nào họ có biết chi đến việc binh đao, giáo mác “ Chưa quen cung ngựa, đâu tới trường nhung ” rồi “ tập khiên, tập súng, tập mác, tập cờ mắt chưa từng ngó ”. Biết bao cái chưa biết ấy thế mà khi giặc xâm lăng nhũng nhiễu, triều đình chống cự yếu ớt họ can đảm và mạnh mẽ bỗng chốc trở thành những người nghĩa sĩ anh hùng cứu nước .Lúc đầu họ cũng trông cũng mong vào sự phản công của triều đình. Nhưng trước toàn cảnh nguy kịch, triều đình bạc nhược để cho con dân của mình thốt lên “ Tiếng phong hạc phập phồng hơn mươi tháng, trông tin quan như trời hạn trông mưa ”. Điển tích “ tiếng phong hạc ” lấy ở câu “ Phong thanh hạc lệ, thảo mộc giai binh ” để chỉ nỗi lo âu, hoảng sợ, sợ hãi trước sự tiến công hung bạo của quân địch. Là con là dân họ chỉ biết mong đợi vào quan phụ mẫu của mình mong cho quốc gia được bình yên để họ yên tâm lập nghiệp nhưng chỉ là mòn mỏi trong chờ đón mười tháng vời vợi. Và tất yếu họ không hề dương con mắt nhìn quốc gia rơi vào tay giặc. Trước đó họ chỉ ghét chúng bởi “ mùi tinh chiên vấy vá ” tức chỉ mùi hôi tanh của giặc Pháp với hình ảnh so sánh rất độc lạ “ ghét thói mọn như nhà nông ghét cỏ ”. Đó là một cái lẽ tự nhiên. Cách dùng từ thật sáng giá tương thích tâm lí và tâm lý của người nông dân. Sự chán ghét được đẩy lên mức độ cao hơn khi “ Bữa thấy bòng bong che trắng lốp ”, “ Ngày xem ống khói chạy đen sì ” mà “ muốn tới ăn gan ”, “ muốn ra cắn cổ ” .Sự nhức nhối đến tận cùng, sự căm thù đến tột độ phải đến câu sau mới lên đến đỉnh điểm “ Một mối xa thư đồ sộ, há để ai chém rắn đuổi hươu ; Hai vầng nhật nguyệt chói lòa, đâu dung lũ treo dê bán chó ”. Điển tích, điển cố, từ ngữ Hán Việt đặc biệt quan trọng thành ngữ “ treo dê bán chó ” được tập trung chuyên sâu để bộc lộ ý chí quyết tâm chống giặc, con mắt tinh tường của nhân dân. Mặt nạ “ khai hóa ”, “ truyền đạo ” của giặc Pháp bị bóc trần trình diện dã tâm cướp nước ta của chúng .Truyền thống và ý thức của dân tộc bản địa cùng với tội ác của giặc Pháp đã thôi thúc họ đứng lên đấu tranh với tổng thể tấm lòng của người con Việt. Nhà thơ cảm phục trước ý thức và việc làm của họ điều đó trái chiều trọn vẹn với tiềm năng của người nông dân. Họ không đợi ai đòi ai bắt mà tự nguyện chiến đấu “ phen này ra sức đoạn kình, chẳng thèm trốn ngược trốn xuôi, chuyến này dốc ra tay bộ hổ ” hàng loạt những động từ vị ngữ chỉ hành vi bộc lộ quyết tâm hăm hở, khí thế hào hùng tiếp nối hào khí Đông A của thời đại nhà Trần. Họ “ Rũ bùn đứng dậy sáng lòa ” chiến đấu khi trong tay là những đồ vật thô sơ, là những công cụ lao động thường ngày của nhà nông là manh áo vải, ngọn tầm vông, rơm con cúi, lưỡi dao phay … Họ không phải dòng dõi nhà binh, không được tập luyện, không có tổ chức triển khai, không có tín hiệu lệnh, đội ngũ, kỷ luật, vũ khí lại thô sơ .Chính những “ cái không ” ấy làm điển hình nổi bật lên “ cái có ” vô giá tiềm ẩn trong con người Cần Giuộc. Bởi họ có ý thức quyết tâm đánh giặc, có một niềm tin yêu nước không đổi, có một lòng căm thù giặc đến vô cùng. Điều đó đã làm nên sức mạnh vô song để họ đạp rào lưới tới, coi giặc cũng như không, không sợ đạn to đạn nhỏ mà liều mình xông vào như chẳng có, rồi kẻ đâm ngang, người chém ngược làm cho quân giặc lúng túng. Giọng điệu hào hùng, sục sôi qua cách ngắt nhịp, nhịp điệu gấp, dồn dập cùng với những động từ mạnh “ đạp rào lưới tới ”, “ xô cửa xông vào ”, “ đâm ngang chém ngược ” và một giọng văn đanh thép, hùng tráng để biểu lộ cái hiên ngang, quật cường với thái độ căm thù giặc như muốn ăn gan, uống máu quân địch .Niềm thương tiếc của nhà thơ dành cho những người nghĩa sĩ đã khuất được biểu lộ bằng cụm từ mở màn “ Khá thương thay ” ở đoạn ba. Sang đoạn kết từ “ Ôi ” Open bày tỏ lòng xót thương và lời cầu nguyện của người đứng tế. Giọng điệu bi ai trùng xuống đến thống thiết đau buồn. Tác giả thương xót cho những người dân phải chịu khó, chịu khổ “ ăn tuyết nằm xương ” làm “ xiêu mưa ngã gió ”. Ông chứng minh và khẳng định ý chí quyết tâm của dân tộc bản địa thà “ về theo tổ phụ cũng vinh ” chứ chẳng chịu khom sống lưng uốn gối làm nô lệ .Đằng sau tiếng khóc lớn, tiếng khóc ròng xót thương là mong ước, ước nguyện của tác giả. Ông mong cho quốc gia được thái bình, dân đen thoát cảnh lầm than cơ cực, mong cho dân tộc bản địa sạch bóng quân địch. Dù bị mù không hề ra trận chinh chiến nhưng Nguyễn Đình Chiểu vẫn cùng với những lãnh tụ nghĩa quân họp bàn bày mưu đánh giặc. Đến khi giặc đánh chiếm Nam Kì ông ở lại Ba Tri chúng ra sức dụ dỗ, mua chuộc ông nhưng con người kiên trung ấy khảng khái chối từ, giữ trọn tấm lòng son với dân tộc bản địa .“ Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc ” là bài văn thành công nhất cho thể loại văn tế của Nguyễn Đình Chiểu. Bài văn đã có những góp phần mới mẻ và lạ mắt nền văn học dân tộc bản địa cùng với thẩm mỹ và nghệ thuật đắt giá được sử dụng tài tình. Thứ nhất những góp phần mới : hình tượng người nông dân Nước Ta lần tiên phong đi vào trong văn học với những nét thuần phác nhất có điệu bộ, dáng dấp, tính cách, xúc cảm và tình cảm rõ ràng. Đề tài gắn liền với trong thực tiễn mang tính thời sự lúc bấy giờ của quốc gia. Đáng quan tâm là sự chuyển biến của tư tưởng trung quân theo hướng ngày càng tăng chất hiện thực, giảm bớt “ khẩu khí ” lí tưởng. Tác phẩm đã đưa văn học quy trình tiến độ này trở thành vũ khí đấu tranh chống quân địch, chống tư tưởng đầu hàng và bọn phản động tay sai bán nước .Thứ hai là những thủ pháp thẩm mỹ và nghệ thuật đắt giá được sử dụng thàng công. Bài văn tế được viết theo thể phú Đường luật có vần, có độc vận. Từ ngữ biểu cảm trực tiếp, gọi tên những trạng thái phong phú như buồn thương, sầu tủi khi thì tự hào. Hệ thống những từ láy gợi hình quyến rũ được dùng linh động : Cui cút, leo lét, não nùng, dật dờ, … Ngôn ngữ bình dị, đậm sắc tố thôn dã của vùng đất Nam Bộ : Cui cút, vấy vá, rơm con cúi, dao phay … Kết hợp tài tình những điển tích điển cố, ước lệ tượng trưng như : Tiếng phong hạc, mùi tinh chiên, mối xa thư, chém rắn đuổi hươu … Nghệ thuật tiểu đối đặc trưng của thể loại văn tế được biểu lộ rõ nét qua những câu văn cùng với cấu trúc ngôn từ phủ định trùng điệp : “ Nào đợi / chẳng thèm / nào phải / chẳng qua / chẳng đợi / không chờ … ” nghệ thuật và thẩm mỹ tương phản hai Lever được sử dụng thành công xuất sắc là “ Hỏa mai … gươm đeo … / Chi nhọc quan quản … chẳng sợ thằng Tây … / Kẻ đâm ngang … bọn hè trước … súng nổ ”. Giọng điệu linh động lúc thì hùng oai, sục sôi khi diễn đạt cái hiên ngang, lúc thì bi ai, thống thiết khi nói về sự mất mát, đau buồn .Chính những điều đó đã khắc họa được hình tượng người nông dân nghĩa sĩ Cần Giuộc – những con người dũng mãnh dám quyết tử vì nghĩa lớn với một lòng nồng nàn yêu nước “ Nó kết thành một làn sóng vô cùng can đảm và mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hại, khó khăn vất vả, nó nhấn chìm tổng thể lũ bán nước và lũ cướp nước ”. Tinh thần ấy, con người ấy trở thành hình tượng đẹp, đáng nể phục và là tấm gương sáng cho thế hệ trẻ Nước Ta. Nếu như trước khi thực dân Pháp xâm lược thơ văn của Đồ Chiểu đa phần là thể loại truyện thơ dài với nhân vật tiêu biểu vượt trội là Lục Vân Tiên để truyền bá đạo lí và tư tưởng làm người thì ở tiến trình sau năm 1858 thơ văn Đồ Chiểu là lá cờ đầu cho văn thơ chống Pháp đầu thế kỉ XIX, cổ vũ lòng yêu nước. Bài văn tế đã góp thêm phần để Nguyễn Đình Chiểu ngôi sao 5 cánh sáng thực sự tỏa sáng theo cách của riêng mình trong khung trời văn nghệ của dân tộc bản địa .➜ Xem thêm những bài văn mẫu cảm nhận bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc

4. Phân tích bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc bài mẫu số 4

Nguyễn Đình Chiểu xuất thân trong một mái ấm gia đình nhà nho. Năm 1846 ông về Gia Định mở trường dạy học bốc thuốc chữa bệnh cho nhân dân và làm thơ. Khi giặc Pháp dụ dỗ ông vẫn giữ trọn lòng mình thủy chung son sắc với quốc gia và nhân dân. Thơ văn của ông thấm nhuần lý tưởng đạo đức cao đẹp nhân nghĩa với những con người sống cao đẹp nhân hậu thủy chung biết giữ gìn nhân cách ngay thật cao quý dám đấu tranh và có đủ sức mạnh để thắng lợi những thế lực bạo tàn cứu nhân độ thế .Bài ” Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc ” là một tác phẩm như vậy. Bài văn là tiếng khóc từ đáy lòng của tác giả và tiếng khóc lớn của nhân dân trước sự hi sinh của những anh hùng. Văn tế là một loại văn thường dùng trong khi đọc tế cúng người chết nó có hình thức tế – tưởng. Bài văn tế có những phần : Lung khởi là cảm hứng khái quát về người chết, Thích thực hồi tưởng về công đức của người chết, Ai vãn than tiếc người chết và phần kết nêu ý nghĩa và lời mời của người cúng tế so với linh hồn người chết. Bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc có đủ bốn phần như vậy .Mở đầu bài thơ là một lời than :” Hỡi ôi ! Súng giặc đất rền lòng dân trời tỏ “Tiếng than vang lên mà nghe sao đau thương đến thế. Tiếng than ấy cho ta một ý nghĩ về một cảnh tang thương chết chóc là cảnh cuộc chiến tranh quyết liệt với những người đã bị tử trận trên mặt trận. Ông trời có đồng cảm lòng người, có đồng cảm được nỗi tang thương đau xót trong lòng những người thân nhân của những người dân đã tử trận. Tiếng khóc bi tráng của tác giả xuất phát từ rất nhiều nguồn cảm hứng. Đó là thái độ cảm phục và niềm thương xót vô hạn của tác giả so với người nông dân nghĩa sĩ. Các chi tiết cụ thể ” xác phàm vội bỏ ” ; ” nào đợi gươm hùm treo mộ ” ; ” tấc đất ngọn rau ơn Chúa “, ” tài bồi cho nước nhà ta ” ; ” quan quân khó nhọc “, ” ăn tuyết nằm sương ” ; ” đồn lũy tan tành ” bộc lộ niềm thương cảm và xót thương ấy một lần nữa khẳng định nghĩa binh chỉ là những người dân thường, nhưng sẵn sàng chuẩn bị dấy binh vì một lòng yêu nước .Bên cạnh đó tác giả miêu tả hình tượng người chiến sỹ với vẻ đẹp của hình thức bên ngoài ” chẳng qua là dân ấp dân làng “, ” ngoài cật có một manh áo vải “, ” trong tay cầm một ngọn tầm vông “. Đó là những hình ảnh của những người dân chân lấm tay bùn cơm không đủ no áo không đủ ấm. Còn đời sống hàng ngày của họ thì được tác giả miêu tả bằng những câu văn mộc mạc dễ hiểu không mấy cầu kì về câu chữ, họ hiện lên là những người ” cui cút làm ăn toan lo nghèo khó “, ” chưa quen cung ngựa “, ” việc cuốc việc cày việc bừa việc cấy tay vốn quen làm ; tập khiên tập súng tập mác tập cờ mắt chưa từng ngó ” .Từ đó cho ta một cái nhìn tổng lực vừa đủ nhất về người nông dân. Họ vốn là những người dân lao động thông thường và họ cực kỳ lương thiện không khi nào muốn xảy ra cuộc chiến tranh, họ không đi cướp bóc không muốn đi xâm lăng nước khác để làm giàu cho mình mà họ mãn nguyện về đời sống khốn khó nhưng độc lập của mình. Có chăng tham vọng to lớn nhất của họ chính là đủ cơm ăn áo mặc. Thế nhưng khi tổ quốc lâm nguy súng giặc nổ vang rền trời đất và quê nhà sứ xở thì họ lạ có một ý thức kháng chiến sục sôi .” Súng rền ” cho thấy bọn giặc đã sử dụng những vũ khí rất tối tân chứ không phải là gậy gộc, là khiên là mác nữa cho thấy ở đây có một khoảng cách xa về vũ trang của cả hai bên. Nhà văn đã miêu tả được vẻ đẹp của người dân yêu nước sao mà đơn giản và giản dị đến thế : ” Tiếng phong hạc phập phồng hơn mười tháng trông tin quan trường như trời hạn trông mưa mùi chinh chiến vấy vá đã ba năm ghét thói mọi như nhà hồn ghét cỏ ” .” Bữa thấy bòng bong che trắng lốp muốn tới ăn gan ngày xem ống khói chạy đen sì muốn ra cắn cổ “. Chính do đó mặc dầu dân ấp dân làng, ngòai cật có một manh áo vải trong tay cầm một ngọn cầm vông nhưng họ vẫn sẵn sàng chuẩn bị tự nguyện lao vào vì nghĩa lớn ” hỏa mai đánh bằng rơm con cúi cũng đốt xong nhà dạy đạo kia gươm đeo dùng bằng lưỡi dao phay cũng chém rớt đầu quan hai họ “, ” chi nhọc quan quản gióng trống kì trống giục đạp rào lướt tới coi giặc cũng như không nào sợ thằng tây bắn đạn nhỏ đạn to xô cửa xông vào liều mình như chẳng có ” và thế là ” kẻ đâm ngang người chém ngược làm cho tà mã ma ní hồn kinh bọn hè trước lũ ó sau trối kệ tàu sắt tàu đồng súng nổ .Nhà văn đã thành công xuất sắc trong khi khắc họa hình tượng nghĩa quân Cần Giuộc. Các từ miêu tả nguồn gốc xuất thân ngoại hình và hành vi của người nghĩa sĩ nông dân cho thấy họ chỉ là những dân thông thường chất phác siêng năng nhưng khi nước nhà có giặc họ tự nhận về mình nghĩa vụ và trách nhiệm phải bảo vệ quốc gia chuẩn bị sẵn sàng hi sinh vì nước. Cách biểu lộ hình tượng người nghệ sĩ rất tỉ mỉ từ trang bị thô sơ hành vi dũng mãnh nguyện lao vào mình để bảo vệ quốc gia .

5. Phân tích Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc ngắn gọn bài mẫu số 5

Có lẽ với những người thương mến văn chương, đề tài người nông dân đã quá đỗi quen thuộc và trở thành chủ đề “ chọn mặt gửi vàng ” của không ít “ cây bút “. Chúng ta đã có một anh nông dân mất hết “ nhân hình lẫn nhân tính ” khi bị xã hội đẩy đến bờ vực trong “ Chí Phèo ” – Nam Cao. Hay là hình ảnh chị Dậu “ vùng chạy ra ngoài giữa lúc trời tối đen như mực, đen như cái tiền đồ của chị vậy ! ” trong “ Tắt đèn ” của Ngô Tất Tố. Thế nhưng, lần tiên phong trong văn học Nước Ta một tượng đài sừng sững, hùng tráng về người nông dân đã được Nguyễn Đình Chiểu chắp bút qua “ Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc “. Bên cạnh việc khắc họa hình ảnh bi tráng, đầy hi sinh của người nông dân chống Pháp thì bài tế còn là nỗi lòng, nỗi xót thương của tác giả cho “ những anh hùng áo vải ” .Bài tế sinh ra trong thực trạng thực dân Pháp đang “ tung hoành ” ở nước ta. Sau khi chiếm được thành Gia Định, Pháp khởi đầu đánh chiếm ra những vùng gần đó như Tân An, Cần Giuộc, Gò Công … Ngày 16/12/1861 do quá phẫn nộ, những người nông dân Cần Giuộc đã đứng lên tập kích đồn Pháp hủy hoại được 1 số ít quân của Pháp. Nhưng xót xa thay, có khoảng chừng mười lăm nghĩa sĩ đã gan góc hi sinh. Xúc động trước sự ra đi này, Nguyễn Đình Chiểu đã sáng tác nên bài “ Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc ” nhằm mục đích đọc truy điệu lần cuối cho những anh hùng quả cảm .Mở đầu bài tế, tác giả đã lên tiếng tố cáo tội ác của thực dân :“ Hỡi ôi !

 Súng giặc đất rền; lòng dân trời tỏ…”

Xung quanh đâu đâu cũng có tiếng súng, âm thanh ấy làm rung động cả một vùng đất. Nhưng từ trong gian nguy người ta mới thấy được bản lĩnh, đức tính của những người nông dân bình dị. Cái họ làm đã được trời đất “chứng giám” và được lịch sử ghi công với hành động “một trận nghĩa đánh Tây, thân tuy mất tiếng vang như mõ”. Chỉ với mấy dòng đầu tiên, tác giả đã trực tiếp lên tiếng ngợi ca cho những hành động anh hùng của người nông dân. Họ sẵn sàng hi sinh bản thân mình những mong đánh đuổi kẻ thù xâm lược.

Từ việc chứng minh và khẳng định ý nghĩa trong sự hi sinh của những người nông dân Cần Giuộc. Tác giả chuyển sang miêu tả hình ảnh của họ trong đời sống hoạt động và sinh hoạt, thao tác đời thường và đến lúc họ đã trở thành những anh hùng đánh giặc, lập công :Nhớ linh xưa :Côi cút làm ăn ; toan lo nghèo khó “Họ chỉ là những người nông dân chân chất, hiền lành, quanh năm “ bán mặt cho đất, bán sống lưng cho trời ” suốt ngày quanh quẩn với con trâu con bò, với rặng tre làng. Những người nông dân ấy trước giờ chỉ chăm sóc đến việc làm làm ăn, chỉ mong “ kiếm kế sinh nhai “. Họ chỉ biết “ việc cuốc, việc cày, việc bừa, việc cấy, tay vốn quen làm ; ” vì đó là những việc làm gắn bó với người nông dân từ ngày này qua ngày khác. Chứ còn việc binh đao “ chưa quen cung ngựa, đâu tới trường nhung ” và so với họ việc “ Tập khiên, tập súng, tập mác, tập cờ, mắt chưa từng ngó ”. Có thể thấy những người nông dân của Nguyễn Đình Chiểu chỉ quen với việc làm đồng áng, chưa hề có sự “ quen tay ” với súng đao. Dù bản thân không hề là những binh lính rành nghề, cũng không phải là người hoàn toàn có thể tinh chỉnh và điều khiển vũ khí tốt. Thế nhưng, những anh hùng ấy vẫn hiên ngang tôi luyện, đứng lên chống giặc. Tất cả những hành vi của họ đều xuất phát từ sự phẫn nộ tội ác của giặc .Tác giả cũng rất tinh xảo khi nêu ra một trong những nguyên do khác thôi thúc những người nông dân đứng lên là vì “ Tiếng phong hạc phập phồng hơn mươi tháng, trông tin quan như trời hạn mong mưa ”. Sự yếu ớt, nhu nhược của triều đình khi không có bất một hành vi nào biểu lộ sự phản kháng so với tội ác của giặc đã buộc lòng nông dân Cần Giuộc “ Nào đợi ai đòi, ai bắt, phen này xin ra sức đoạn kình ; Chẳng thèm chốn ngược, chốn xuôi, chuyến này dốc ra tay bộ hổ ” .Với giải pháp liệt kê, tác giả đã cho thấy ý chí chiến đấu quật cường của người nông dân. Họ sẵn sàng chuẩn bị vùng dậy đấu tranh chứ không hèn nhác chịu “ trốn chui trốn lũi “. Nếu như với hình ảnh của những người nông dân trước đây “ bước chân xuống thuyền, nước mắt như mưa ” – có phần yếu ớt và niềm tin bị bắt buộc thì ở đây ta phát hiện hình ảnh những người nông dân trọn vẹn tự nguyện, tự giác đấu tranh chứ không có bất kể một thế lực nào khác điều khiển và tinh chỉnh. Đây là một trong những lí do làm cho vẻ đẹp của người nông dân Cần Giuộc khác với những người nông dân còn lại .Có thể thấy những người nông dân trong “ Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc ” không những phải rèn luyện binh đao để ra trận, mà ở họ sự quyết tử còn biểu lộ trong cách vượt lên thực trạng ngặt nghèo. Độc “ manh áo vải ” nhưng họ nào đợi được trang bị mọi thứ bảo lãnh, cứ thế mà lên đường chiến đấu :“ Ngoài cật có một manh áo vải, nào đợi đeo bao tấu bầu ngòi ;

Trong tay cầm một ngọn tầm vông, chi nài sắm dao tu nón gõ.”

Tác giả Nguyễn Đình Chiểu dẫn người đọc từ từ khám phá các tính cách bên trong con người nông dân. Nếu ở trên ta cảm phục trước ý chí sắt đá, tinh thần tôi luyện để lên đường chiến đấu của người nông dân thì phần tiếp theo tác giả tái hiện chân thực cái hào khí sôi sục khi chiến đấu với giặc như thể tinh thần “nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước”. (“Tinh thần yêu nước của nhân dân ta” – Hồ Chí Minh).

“ Chi nhọc quan quản trống kỳ, trống giục, đạp rào lướt tới, coi giặc cũng như không ;Nào sợ thằng Tây bắn đạn nhỏ, đạn to, xô cửa xông vào, liều mình như chẳng cóKẻ đâm ngang, người chém dọc, làm cho mã tà ma ní hồn kinh ;Bọn hè trước, lũ ó sau, trối kệ tàu thiếc tàu đồng súng nổ .Tác giả sử dụng phép liệt kê, liên tục đưa ra những hành vi chống giặc của người nông dân “ trống kỳ, trống giục, đạp rào lướt tới ” rồi “ đâm ngang, chém dọc ” làm cho nhịp bài tế nhanh, khẩn trương, khấp rút như chính những thao tác mà nghĩa sĩ đánh giặc. Âm điệu bài thơ dần trở nên hào hùng, dồn dập như trận cuồng phong làm rung chuyển cả một bãi chiến. Tinh thần chiến đấu ngày càng sôi sục và dâng cao hơn .Nhìn lại tình hình lịch sử dân tộc lúc bấy giờ, khi thực dân tiến đánh nước ta, triều đình Huế nhu nhược, yếu hèn không có bất kể thái độ nào để đối phó với giặc. Mặc nhiên đầu hàng, bám víu vào cái ngôi vua của mình, không màng tới trách nhiệm giữ gìn quốc gia. Nông dân cả nước nói chung và những “ chiến sỹ ” Cần Giuộc nói riêng đã tự mình đứng lên đòi lại quyền tự do, tự mình bảo vệ lấy tấc đất của mình. Tuy nhiên, sự bất phù hợp về lực lượng giữa ta và địch đã làm cho một phần nghĩa sĩ ngã xuống. Dẫu thế, cái “ ngã ” của họ chính là tư thế của những anh hùng đã gan góc, quyết tâm đuổi giặc xâm lăng bảo vệ tổ quốc .Đoạn tế này chính là nỗi xót thương mà Nguyễn Đình Chiểu không chỉ dành cho những người đã khuất mà cùng với đó là sự cảm thông, san sẻ cho những mái ấm gia đình có “ vị anh hùng ” buộc phải “ dừng chân ” :“ Đau đớn bấy ! mẹ già ngồi khóc trẻ, ngọn đèn khuya leo lét trong lều ;Não nùng thay ! vợ yếu chạy tìm chồng, cơn bóng xế dật dờ trước ngõ. ”Còn gì đau đớn hơn khi mẹ xa con, chồng xa vợ ! Có nỗi đau nào bằng khi mất đi người thân trong gia đình. Những nghĩa sĩ Cần Giuộc càng anh hùng, quả cảm bao nhiêu thì người đọc lại xót thương, phẫn nộ Pháp bấy nhiêu. Những câu cảm thán mà tác giả sử dụng như xé toạc khung trời ấy, là tiếng hét ai oán cho những con người vì độc lập dân tộc bản địa. Nguyễn Đình Chiểu có cách so sánh rất hay khi “ mẹ già ” giờ đây như “ ngọn đèn khuya leo lét ” .Ở tuổi xế chiều mỗi người mẹ đều có đứa con chăm nom, bảo vệ thì những người mẹ Cần Giuộc chỉ biết khóc con. Những người mẹ ấy leo lắt, đói hôm cũng không biết lệ thuộc vào ai vì con còn đâu nữa mà trông. Những người “ vợ yếu ” thì như “ cơn bóng xế dật dờ trước ngõ ” vì tìm đâu ra trụ cột để mà dựa vào. Họ lao đao, chao đảo vì tự nhiên mất đi một phần rất quan trọng trong đời sống. “ Dật dờ ” cũng hoàn toàn có thể là sự ngóng trông, mong đợi chồng về nhưng nào đâu nữa ! Những người anh hùng ấy đã ngã xuống cho sự nghiệp đánh đuổi giặc Pháp, cho lí tưởng bảo vệ tổ quốc. Hai câu thơ trên nghe sao mà ai oán, nghe sao chua xót cho những nghĩa sĩ Cần Giuộc !Cảm phục, xót thương cho những linh hồn của nghĩa sĩ tác giả đã có những khoảng thời gian ngắn và lắng đọng khi đọc bài tế. Đến ở đầu cuối tác giả vẫn không nguôi về những hành vi dũng mãnh mà những nghĩa sĩ đã làm cho mảnh đất của mình, cho người dân của họ .“ Sống đánh giặc, thác cũng đánh giặc, linh hồn theo giúp cơ binh, muôn kiếp nguyện được trả thù kia ;Sống thờ vua, thác cũng thờ vua, lời dụ dạy đã rành rành, một chữ ấm đủ đền công đó .Nước mắt anh hùng lau chẳng ráo, thương vì hai chữ thiên dân ;Cây hương nghĩa sĩ thắp nên thơm, cám bởi một câu vương thổ. ”Bắt đầu bài tế cũng là những anh hùng hào kiệt, đến cuối bài tế vẫn sống mãi với giang sơn. Những “ chiến sỹ Cần Giuộc ” quả là bức tượng sống cho hình ảnh những con người đời thường nhưng sẵn sàng chuẩn bị đứng lên cho sự an nguy của tổ quốc. Hình ảnh “ chết vinh còn hơn sống nhục ” là hình tượng vàng son cho khí tiết hào hùng, oanh liệt của người nông dân .Bằng cách sử dụng thể loại tế, cùng với việc sử dụng ngôn từ bình dị, dân dã phối hợp giọng điệu xót thương, Nguyễn Đình Chiểu đã khắc họa nên bức chân dung về những người “ chiến sỹ Cần Giuộc ” gan góc quên mình. Ở họ sự thiếu thốn khắc khổ, cái khó khăn vất vả trong lúc rèn luyện vũ khí không làm chùn bước chân của những nghĩa sĩ mà trái lại ý thức sôi sục, ý chí tự nguyện cùng quyết tâm đánh đuổi quân địch đã đúc rút lại tạo ra sự những trang anh hùng. Dù kết thúc, tất cả chúng ta đã có một phần nghĩa sĩ ngã xuống nhưng chính cái hi sinh ấy lại là lời nói cao quý cho những con người dù “ thấp cổ bé họng ” vẫn có quyền lên tiếng cho chính bản thân mình .

• Hướng dẫn chi tiết soạn bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc ngắn gọn nhất

Sơ đồ tư duy phân tích Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc

Xem thêm : Sơ đồ tư duy Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc

Kiến thức lan rộng ra

Sơ lược về thể loại văn tế

– Văn tế còn có tên gọi là tế văn, kì văn hoặc chúc văn là một thể loại trong văn học Nước Ta. Thể loại này được dùng nhiều trong phú, cáo, văn tế …- Văn tế nói chung là loại văn đọc khi tế, cúng người chết ( trong 1 số ít trường hợp đặc biệt quan trọng cũng dùng để tế lễ người sống ) ; thế cho nên nó có hình thức tế – hưởng .- Về hình thức, văn tế hoàn toàn có thể là văn vần, văn xuôi và biền văn. Tuy nhiên, do văn tế hoàn toàn có thể được viết theo nhiều lối, do đó tùy theo người viết chọn thể loại nào đấy, sẽ phải tuân thủ tính lao lý của thể loại đó .

Hoàn cảnh sáng tác bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc

Năm 1859, giặc Pháp tiến công Gia Định, nhân dân Nam bộ đứng lên chống giặc. Đêm 14 – 12 – 1861, trận Cần Giuộc nổ ra gây nhiều tổn thất lớn cho giặc, nhưng ở đầu cuối quân ta cũng thất bại. Hai mươi nghĩa quân đã hi sinh trong trận chiến tiến công đồn Cần Giuộc đêm 16 – 12 – 1861. Tuần phủ Gia Định nhờ Nguyễn Đình Chiểu viết bài văn tế này để tỏ lòng tiếc thương những người đã hi sinh, ghi nhận công lao của những người nông dân áo vải trở thành những anh hùng đó .

Một số nhận định về bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc

– ” Ngòi bút, nghĩa là tâm hồn trung nghĩa của Nguyễn Đình Chiểu đã miêu tả thật là sinh động và não nùng, tình cảm của dân tộc bản địa so với người chiến sỹ, vốn là người nông dân, xưa kia chỉ quen cày cuốc, bỗng chốc trở thành người anh hùng cứu nước … Bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc là khúc ca của người anh hùng thất thế, nhưng vẫn hiên ngang ” …( Phạm Văn Đồng )

– “Với bài văn tế này, lần đầu tiên trong văn học Việt Nam, nhân dân được ca ngợi như những người anh hùng. Đây chính là đỉnh cao nhất về nội dung và nghệ thuật trong sự nghiệp thơ văn của Nguyễn Đình Chiểu”…

( Lê Chí Dũng )- / –

// Trên đây là tuyển chọn top 5 bài văn phân tích tác phẩm Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc đã được chúng tôi sưu tầm và biên soạn. Chúc các bạn sẽ viết được một bài văn hay, đạt điểm cao. Đừng quên tham khảo thêm những bài làm mẫu khác tại thư viện văn mẫu lớp 11 của Đọc Tài Liệu.

Source: http://wp.ftn61.com
Category: Tin Tức